/dc-useruploads-images/cca336952515458f9c071b64e39907eb.png)
Beste,
Ik heb zelden zoveel moeilijk gesprekken gevoerd als de afgelopen maanden. Gesprekken met mensen die depressief zijn, getraumatiseerd, arm, eenzaam en opgevreten worden door schaamte. Gesprekken met teruggekeerde migranten.
Hun reisdoel – Europa – hebben ze niet gehaald. Deze Nigerianen strandden in Libië, werden daar gevangengezet en gingen uiteindelijk in op een aanbod van de Europese Unie: een enkeltje terug naar huis. Met hulp van de EU keren sinds vorig jaar op deze manier tienduizenden Afrikaanse migranten uit Libië terug naar huis.
Ik zag in juli zo’n retourvlucht aankomen in Lagos en ontmoette op het vliegveld de mensen aan boord. Een dozijn van hen bleef ik de afgelopen maanden volgen.
Zo kwam het dat ik appjes ontving over suïcidale gedachten. Op bezoek ging bij mensen die soms geen geld hebben voor eten. Telefoongesprekken voerde over de angst om familie weer onder ogen te komen. Wat zeg je daarop terug?
Hulp bij ‘mindset re-engineering’
Toch laat de EU deze mensen niet aan hun lot over: ze krijgen hulp bij hun ‘re-integratie’, in de vorm van een vierdaagse cursus ondernemerschap, met als slotakte een beetje startkapitaal voor een bedrijfje.
Ik bracht de afgelopen weken dan ook veel tijd door in het Lagos Airport Hotel. In de verschillende zalen van dit vast ooit sjieke logement komen wekelijks honderden teruggekeerde migranten samen voor deze cursus.
Het is een ratjetoe aan mensen, van verschillende afkomsten, stammen, opleidingsniveaus. Er zijn opvallend veel moeders met kleine kinderen. Sommigen zijn in Libië geboren.
Op mij maakte de eerste cursusdag verreweg de meeste indruk. Want voordat de migranten les krijgen in een bedrijfsplan opstellen en een boekhouding bijhouden, krijgen ze een dag lang mindset re-engineering. Tijdens die dag leren ze hoe ze hun traumatische reiservaring een plek kunnen geven en kunnen doorgaan met hun leven.
‘Succesvolle reïntegratie gaat niet over banen, maar over mentaliteit’, zegt Abrham Tamrat tegen me. Hij is het hoofd Migratiemanagement van het IOM in Nigeria, de VN-organisatie die de cursussen runt. ‘Het gaat over een bereidheid om te werken, niet te proberen snel geld te verdienen om weer naar Europa te komen, maar pogen van je leven thuis een succes te maken.’
Hoe doe je dat in vredesnaam, vraag ik me van tevoren af – ik ben nogal sceptisch. Eenmaal in de cursuszaal zie ik het gebeuren: de terugkeerders gaan van apathisch, rumoerig of kwaad naar betrokken, hoopvol of zelfs vrolijk.
De trainer is zélf een teruggekeerde migrant
Voor een groot deel heeft dat te maken met het charisma van de hoofdtrainer: Osita Osemene. Osemene is zélf een ex-migrant: in 2004 trok hij door de Sahara naar Libië, op weg naar Europa. Ook hij keerde onverrichterzake terug naar Nigeria.
Die ervaring gebruikt Osemene op geweldige wijze om de terugkeerders in de zaal te bereiken. ‘Voor veel terugkeerders is deze reis een bron van schaamte’, vertelt hij me. ‘Ik zeg: deze ervaring heeft mij juist geholpen. Deze ervaring moet je fundering zijn, niet je stigma. Deze ervaring maakt mij wie ik vandaag ben. Waarom zou ik me daarvoor schamen?’
Osemene schreef zelfs een boek over zijn mislukte reis: Chasing a Mirage. Ik las het, sprak hem uitgebreid en besloot zijn bijzondere verhaal, en zijn kijk op migratie, op te tekenen. Jullie kunnen hem ook al je vragen stellen, hij beantwoordt ze graag.
Hier ontstaat een hulpparadox
Ik ben dus onder de indruk van de cursus, maar zie ook een grote paradox ontstaan door deze hulpprogramma’s voor terugkeerders. Belonen we hiermee niet precies het gedrag dat we willen voorkomen? Waarom hebben deze mensen, die er zelf voor kozen aan een levensgevaarlijke reis te beginnen, meer recht op hulp dan hun vrienden die besloten in Nigeria te blijven? Wat zullen de buren van deze migranten zeggen als zij straks startkapitaal voor een bedrijfje krijgen, alleen maar omdat ze in een truck richting de Sahara zijn gestapt?
Als ik een taxichauffeur in Benin City vertel over de hulpprogramma’s is zijn reactie: ‘Oh, dus ik moet eerst vertrekken voor ik hulp krijg?’
Over deze paradox schreef ik dit artikel. Ik ben heel benieuwd wat jullie hierover denken – laat dat vooral weten in de bijdragesectie.
En de terugkeerders? Die blijf ik ook de komende maanden volgen, om te zien hoe het na de cursus met hun nieuwe bedrijfjes gaat.
Tot slot...
... word ik regelmatig uitgenodigd voor lezingen of paneldiscussies waar ik niet bij kan zijn, omdat ik nu in Nigeria woon. Vorige week deed ik een leuk experiment voor Partos, de branchevereniging voor ontwikkelingssamenwerking. Ik nam een filmpje op, dat als beginpunt diende voor de sessie over migratie op hun jaarlijkse Innovatiefestival. Volle bak, en een mooie manier om ook op afstand mijn input aan discussies over ons migratiebeleid te kunnen geven.
Tot de volgende!
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!
