Nog even over die Russische spionnen...

Beste,

In deze nieuwsbrief: observaties over de actie in Den Haag van de Russische geheime dienst en zes lees- en luistertips, onder andere over technologische waarzeggers, hypocriete democraten, 89-jarige intellectuele helden en waarom de beïnvloeding van verkiezingen meer op koorts dan op tuberculose lijkt. Als je deze nieuwsbrief voortaan per mail wilt ontvangen, schrijf je dan hier Schrijf je hier in voor deze nieuwsbrief in.

Eerst: ‘de cyberoorlog in onze straten’ (!)

Ook ik luisterde vorige week met rode oortjes naar de persconferentie over de Russische geheime dienst in Den Haag. Het was bijzonder dat de minister van Defensie en de directeur van de Militaire Inlichtingen-en Veiligheidsdienst (MIVD) zo gedetailleerd vertelden over hoe de Russische geheime dienst GROe hier te werk ging. Die openheid maakt deze zaak uniek. Dat Nederland met de Britten en de VS in het volle daglicht een georkestreerd politiek-strategisch punt maakt: dat is het nieuws. Maar de zaak zelf is vrij voorspelbaar spionnenwerk.

Wie er meer over wil lezen:

• De NOS legde een goed dossier NOS: ‘Russen nu gepakt, maar andere landen hacken net zo goed, ook Nederland’ (onderaan vind je meer artikelen uit het dossier). aan, met een sterke varieteit aan invalshoeken.
• Technisch expert Peter Koop schreef een nuchtere technische analyse Electrospaces: ‘The GRU close access operation against the OPCW in perspective’ van de hackpoging en plaatste die in perspectief (ja, de Amerikanen doen het ook).
• NRC interviewde onderzoeker Sergei Boeke NRC: ‘Russen plenair voor gek gezet’ (die zelf een verleden bij de MIVD heeft).

Drie observaties:

• Zijn wij journalisten wel kritisch genoeg over de MIVD? Een van de interessantste reacties die ik hoorde kwam van Paul van Gessel, algemeen directeur van AT5. Hij verbaasde zich ‘We lopen te veel achter de MIVD aan in de berichtgeving rondom Russisch hackschandaal’ over de gretigheid waarmee media het verhaal van de MIVD als ‘zoete koek’ slikten. Er is bij dit verhaal maar één bron: de MIVD. Of het klopt, is eigenlijk niet te checken. Dus waarom wordt het zonder noemenswaardig voorbehoud door alle media gebracht als ware het de waarheid? Ik vind dit een terecht punt. De MIVD, de minister, de Britten en de VS hebben dit verhaal overduidelijk met een bepaald doel naar buiten gebracht. Dit is pure politiek, berekende strategie. Dat betekent nog niet dat het onwaar is, maar wel dat journalisten er meer vragen bij moeten stellen, politieke context moeten bieden en voorzichtig moeten zijn in hun formuleringen en conclusies.

• Dit is geen oorlog. ‘Cyberoorlog bereikt onze straten’, De Telegraaf: ‘Cyberoorlog bereikt onze straten’ schreef De Telegraaf. ‘De cyberoorlog is allang een feit’, De Volkskrant: ‘De cyberoorlog is allang een feit, maar wat moet daarin de strategie van het Westen zijn? kopte de Volkskrant. Maar een poging om een wifinetwerk te hacken is echt geen oorlogshandeling. We zijn niet in oorlog met Rusland. Er is geen oorlogsverklaring, er vielen geen duizenden doden. Sterker, de wifihack in Den Haag is vrij klassieke spionage met nieuwe middelen. Werd er vroeger (onder andere) een draadloos apparaat in een ambassade verstopt Zoals bij Operatie Leunstoel. om gesprekken op te vangen, nu wordt (onder andere) gepoogd mee te luisteren met communicatieverkeer dat via het draadloze wifinetwerk verloopt. Onder andere. Dit is wat geheime diensten doen – ook westerse diensten. Ik wil de Russische dreiging niet bagatelliseren, maar het is cruciaal om secuur te zijn met welk label je aan die dreiging hangt. Woorden doen ertoe. In deze radio-uitzending van BNR Russische hacks teken van cyberoorlog? legt Paul Ducheine, hoogleraar militair recht van Cyber Security en Cyber Operations aan de UvA, nog eens uit dat dit geen oorlog is.

• Wat hebben we écht geleerd over de Nederlandse diensten? Modus Operandi: dat is dé reden dat we bijna nooit in de kaarten van de geheime diensten mogen kijken. Want als hun manier van opereren bekend is – ook bij de ‘vijand’ – kunnen ze wel ophouden. MIVD-baas Onno Eichelsheim betitelde de openheid rond deze zaak dan ook als ‘zeer bijzonder’. De boodschap: normaal doen we dit niet, maar nu kunnen we niet anders. Een interessante vraag is hoeveel we nu eigenlijk écht geleerd hebben over de manier waarop de MIVD te werk gaat. Dat ze de Russische diensten in de gaten houden, wisten we al. Dat ze nauw samenwerken met de Britten en de Amerikanen ook. Dat ze een operatie kunnen verstoren is ook wel bekend. Dat ze telefoons en laptops kunnen analyseren is geen geheim. Mijn mening: we hebben niets nieuws geleerd over de diensten. We waren er vooral getuige van hoe hun werk voor politieke doelen is gebruikt. Maar ik ben zeer benieuwd naar jullie ideeën hierover.

Wat ik verder las, zag of luisterde

1. Ik las de brief van minister Sander Dekker over ‘transparantie van algoritmes in gebruik bij de overheid’. Kamerbrief over motie over transparantie van algoritmes in gebruik bij de overheid. Niet echt soepel leesvoer, wel belangrijk. Nu steeds meer wordt gedigitaliseerd en geautomatiseerd, is het van cruciaal belang dat burgers kunnen blijven begrijpen hoe beslissingen tot stand komen die mogelijk veel invloed hebben op hun leven. Inzicht in algoritmes – de receptuur van die beslissingen – is daarbij essentieel. Het kabinet is van plan hiervoor te zorgen, maar Dekker geeft in zijn brief geen uitsluitsel over de manier waarop. Pikant vond ik een van de argumenten van de VVD-minister om géén inzicht te bieden in algoritmes, namelijk omdat dit ‘ten koste’ kan gaan van ‘innovatie’. Het zou ‘bedrijfsgeheimen’ kunnen schaden, en bovendien geeft ‘het vooruitzicht van exclusief bezit van een algoritme... een prikkel om te investeren in de ontwikkeling van algoritmes’. Ik ken dit argument goed: techbedrijven en bouwers van software en algoritmes gebruiken het steevast in deze discussie. Vanuit hun oogpunt snap ik dat: het zijn vaak de algoritmen die hen onderscheidt van de concurrentie. Maar dat een minister dit argument noemt, snap ik niet, zeker niet een minister van Rechtsbescherming. Die heeft andere belangen te dienen, voor de overheid gelden andere regels.
2. Zeynep Tufekci vergelijkt The New York Times: ‘Russian meddling is a symptom, not a disease’ de Russische (pogingen tot) inmenging in verkiezingen met koorts: slechts een symptoom van iets anders, van een dieper probleem. De echte – te bestrijden – ziekten zijn de verdienmodellen van Facebook en Youtube, schrijft de Turkse technieksociologe in een scherp, lekker geschreven artikel.
3. Het is een genre op zich: grootse voorspellingen doen over de invloed van kunstmatige intelligentie. Wat gebeurt er als computers slimmer zijn dan de mens? Moderne waarzeggers weten wel raad met die vraag, maar wat moeten wij gewone stervelingen ermee? In een interessant essay biedt hoogleraar robotica Rodney Books Rodney Books: ‘The Seven Deadly Sins of Predicting the Future of AI’ handzame handvatten om zulke toekomstvoorspellingen te beoordelen. Deze ‘zeven dodelijke zonden’, zoals Books ze noemt, zijn zeer de moeite waard, kijk daarna bijvoorbeeld maar eens naar ‘A bright new world’, een special van Nieuwsuur over de impact van kunstmatige intelligentie. ‘A bright new world’, een special van Nieuwsuur over de impact van kunstmatige intelligentie.
4. Evgeny Morozov signaleert in zijn Guardian-column The Guardian: ‘Reasserting cyber sovereignty: how states are taking back control’ een belangrijke ontwikkeling. Verschillende landen, van China tot India en van Rusland tot Frankrijk, kiezen voor technologische soevereiniteit om buitenlandse invloed op strategische infrastructuur te voorkomen.
5. Ja, ja: er komt wéér nieuwe privacywetgeving aan, nameljk de e-privacy verordening. Klinkt saai, is het niet. Het duurt nog wel even, maar lees vooral alvast deze handzame niet-technische explainer. TechCrunch: ‘ePrivacy: An overview of Europe’s other big privacy rule change’ De gevolgen zijn verstrekkend, de belangen groot. Ik ga hier zeker over schrijven.
6. Ik ben een groot liefhebber van het medium The Intercept. De journalisten zijn lekker links en uitgesproken en maken gehakt van alles wat riekt naar hypocrisie. Ik sta niet altijd achter hun toon en conclusies, maar vind het een onmisbaar medium om de VS te begrijpen. Hun doelwit is de Amerikaanse politieke elite – waarbij zij geen onderscheid maken tussen Democraten en Republikeinen. Wie het idee heeft dat de Democraten the good guys zijn, en Barack Obama hun moreel hoogstaande leider, komt, na een bezoekje aan The Intercept, bedrogen uit. Een erg interessante aflevering van de podcast Intercepted Hier kun je naar Jeremy Scahill en Noam Chomsky luisteren. – gepresenteerd door Jeremy Scahill – biedt zeer boeiende historische en ontnuchterende context bij het buitenlandbeleid van de regering-Trump. Luisteren! Als bonus krijg je er een interview bij met de 89-jarige Noam Chomsky – over linkse rakkers gesproken.

Tot zover! Ik zie de reacties en mails tegemoet.

Ps. Ken jij mensen die deze nieuwsbrief ook willen lezen? Stuur hen dan deze link.