De spotters bij Schiphol zijn nooit over hun bewondering voor vliegtuigen heen gegroeid. Het blijft betoverend; hoe zo’n blikken bakbeest snelheid maakt en voorzichtig afscheid neemt van het asfalt. En dan met elke meter de overhand begint te krijgen in een gevecht met de zwaartekracht.

Weinig innovaties hebben onze wereld zo veranderd als het vliegtuig. Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog staat vliegen voor grenzen verleggen, mensen ontmoeten, ervaringen opdoen en nieuwe culturen leren kennen.

De basis voor de luchtvaart zoals we die kennen werd gelegd op 1 november 1944. Toen kwamen in Chicago afgevaardigden uit 53 landen samen om de burgerluchtvaart van de toekomst vorm te geven. Ze spraken over luchtruimtarieven en veiligheidsprotocollen – maar achter de details ging een droom schuil: dat de luchtvaart volkeren zou verbroederen en zo de vrede

De uitzonderlijke status van het vliegtuig

Geen sector heeft zo’n uitzonderingsstatus als de luchtvaart. Maar nu de wereldwijde opwarming zijn tol begint te eisen en landen met elkaar hebben afgesproken de CO2-uitstoot te beperken, begint er iets te wringen. Want terwijl de transitie naar duurzaam beleid in veel andere sectoren al is ingezet, neemt de uitstoot van de luchtvaart alleen maar toe.

Het is tot nu toe niet gelukt om geloofwaardig klimaatbeleid voor de luchtvaart te maken. Aan intenties heeft dat niet gelegen. De Europese Commissie besloot al in 2008 om actiever klimaatbeleid te gaan voeren. Vanaf 2012 zouden luchtvaartmaatschappijen voor vluchten binnen, van en naar Europa ‘CO2-rechten’ moeten kopen. Vervuilende uitstoot zou zo een prijskaartje krijgen; er zou een ‘prikkel’ ontstaan om schonere vliegtuigen te bouwen. De bedrijven die de uitstoot van hun vliegtuigen onder controle weten te brengen, zouden daar winst mee kunnen maken. En de trein zou beter kunnen concurreren.

Maar de Europese plannen hebben het nooit gered. China, Rusland en de VS zetten een keiharde lobby in om de Europese ‘Alleingang’ tegen te houden. Ook hún luchtvaartmaatschappijen moesten bijbetalen en daar hadden ze absoluut geen zin in. China vond een partner in het kabinet-Rutte I: toen Schiphol en KLM gedupeerd dreigden te worden, liep de regering zich het vuur uit de sloffen om het Brusselse klimaatbeleid

Hoe moeilijk het is om de luchtvaart aan te pakken

Dit voorbeeld laat niet alleen zien hoe moeilijk het is om de luchtvaart aan te pakken. Het laat ook zien dat klimaatbeleid alleen te begrijpen is door een internationale bril. Net als Boeings vliegen CO2-moleculen over alle landsgrenzen heen. Wie iets wil doen, moet internationaal samenwerken.

In 2016 is dat bij de VN wel gelukt. Toen werd besloten dat vliegtuigmaatschappijen een deel van hun uitstoot gaan compenseren. Het uitstootniveau van alle vliegtuigen samen in 2020 wordt het referentiepunt en de CO2-uitstoot die daarbovenop komt, wordt vanaf 2023 ‘goedgemaakt’. Luchtvaartmaatschappijen gaan dan projecten steunen om de uitstoot in andere sectoren te reduceren.

Net als Boeings vliegen CO2-moleculen over alle landsgrenzen heen

Maar is dat ook goed beleid? Kennelijk wordt alle uitstoot tot het niveau van 2020 voor lief genomen. Hoe is dat plan erdoor gekomen? Wie heeft gelobbyd voor ambitieuzer beleid en wie heeft op de rem getrapt? Hoe gaat die CO2-compensatie precies in zijn werk? Wie is er de dupe van en wie profiteert? Hoe kunnen we een leefbare planeet en het menselijke verlangen om verre landen te verkennen met elkaar rijmen?

Om die vragen te beantwoorden, moeten we ver over de Nederlandse grenzen heen kijken.

Daarom ben ik zo blij met de voorgenomen uitbreiding van De Correspondent naar het Engelse taalgebied. Met collega’s buiten Nederland zou ik veel beter in staat zijn om de luchtvaartsector te volgen. We zouden ook, bijvoorbeeld, een correspondent Verduurzaming kunnen aanstellen die zich volledig in dit dossier vastbijt. En hoe leerzaam zou het zijn als die persoon daarbij kan leunen op de expertise van leden wereldwijd?

Je kunt de grenzen van onze planeet niet vanuit één land begrijpen

De luchtvaart is maar één voorbeeld. Of we het nu hebben over het verlies aan biodiversiteit of de vervuiling van de oceanen: geen van de ‘planetaire grenzen’ die de mensheid nu overschrijdt, is te begrijpen vanuit één land of vanuit één perspectief. En als er één onderwerp is dat ons confronteert met de eenheid en onderlinge afhankelijkheid van de hele wereldbevolking, dan is het de wereldwijde opwarming.

De droom van verbroederde volken en wereldvrede is springlevend, alleen moeten we die nu realiseren op een hetere aarde. Die uitdaging verdient alle kritische, goed onderbouwde en nieuwsgierige journalistiek die de wereld in z’n mars heeft.

Ik hoop dat wij onze journalistiek over deze thema’s kunnen versterken als we ook in het Engels gaan schrijven. Daarom steun ik de oprichting van The Correspondent.

En misschien wil jij dat ook wel doen? We moeten op het moment dat ik dit schrijf nog ruim 1,2 miljoen euro ophalen om ons crowdfundingdoel te halen. Vele ambassadeurs, onder wie klimaatjournalist gingen je voor!