Van alle clichés in het klimaatdebat is ‘niet eerder vertoond’ een van de hardnekkigste. De opwarming die mensen hebben ontketend is ‘niet eerder vertoond’. En om de ergste gevolgen nog te voorkomen, is actie nodig op een schaal die ‘niet eerder vertoond is’. Alle facetten van de economie moeten op de schop.

De noodzaak van unprecedented action wordt bij elk nieuw gezaghebbend klimaatrapport Maar het voelt altijd wat overweldigend. Want wat moet er precies gebeuren? En welke stappen hebben het meeste effect?

Enter Drawdown. Het meest veelomvattende plan ooit om klimaatontwrichting te keren. Dat boek, dat onlangs in het Nederlands verscheen, geeft honderd maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan, en rangschikt die op basis van hun impact en kosten en baten,

Juist omdat het zo concreet is, gaat het voorbij aan de generieke oproepen tot een ‘volledig ander systeem’.

Momenteel ben ik op boekverlof, waardoor ik de komende tijd geen artikelen over klimaatverandering publiceer. De komende tijd wil ik een aantal van de maatregelen uit Drawdown met jullie delen om het gesprek voort te zetten. Gespreksredacteur Gwen Martèl nodigt per artikel relevante experts uit, zodat zij in de bijdragesectie met jullie kunnen discussiëren over de voorgestelde maatregelen.

Vandaag deel 1: welke technologieën en strategieën kunnen fossiele brandstoffen als energiebron verdringen?

We zitten, om in de woorden van de schrijver Jeremy Leggett te spreken, ‘midden in de Het tijdperk van de fossiele brandstoffen is voorbij en de enige vraag die nu nog overblijft is wanneer we volledig het nieuwe tijdperk van schone energie zullen binnengaan.

Ik heb drie maatregelen uitgekozen die ons daarbij kunnen helpen: windturbines, en zonnepanelen. Die eerste omdat het een van de meest veelbelovende maatregelen is: hij staat op nummer 2 in het ranglijstje van Drawdown. Geothermische energie heb ik gekozen omdat het op grote schaal kan worden toegepast, maar nog niet echt onderwerp van gesprek is. En zonnepanelen sieren steeds meer daken, maar wat leveren ze eigenlijk op?

In gesprek met de man die Drawdown naar Nederland haalde Hoe kwam 'Drawdown' tot stand en welke maatregelen staan er nog meer in? We gingen in gesprek met Sven Jense van Climate Cleanup, die de bestseller naar Nederland haalde. Lees het artikel hier

Hieronder de drie maatregelen zoals ze in Drawdown worden besproken:

Maatregel 1: Drie Amerikaanse staten zouden de hele VS van windenergie kunnen voorzien

Mensen wenden de kracht van de wind al duizenden jaren aan. Ze vangen hem op om zeelui en hun vracht over rivieren en zeeën te vervoeren; om er water mee op of weg te pompen, of om graan te malen. De eerste molens die ons bekend zijn, stammen uit het jaar 500 en

In de middeleeuwen verspreidde de techniek zich naar Europa en eeuwenlang die maakten dat de technologie van windmolens zich bleef innoveren. Laat in de negentiende eeuw waren uitvinders uit de hele wereld in staat om de kinetische windenergie om te zetten in elektriciteit.

Prototypen van windturbines verschenen in Schotland, de Amerikaanse staat Ohio en Denemarken, en op de World’s Columbian Exposition in Chicago in 1893 was er een

In de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw waren er overal in het Midwesten van de VS boerderijen die windturbines gebruikten als belangrijkste energiebron. In 1931 gaf Rusland windenergie een rol in de collectieve energieopwekking, en de eerste megawatt-turbine ter wereld werd

De fossiele brandstoffen drongen windenergie als energiebron naar de zijlijn gedurende het midden van de twintigste eeuw. zorgde voor hernieuwde interesse in windenergie, wat leidde tot investeringen en nieuwe uitvindingen. Deze moderne herleving maakte de weg vrij voor de ontwikkeling waar we nu middenin zitten – waarin turbines aan terrein winnen, de kosten dalen, en het rendement oploopt.

In 2015 werd een en dit ondanks een enorme prijsdaling van fossiele brandstoffen. Meer dan 40 procent van alle gebruikte elektriciteit in Denemarken en in Uruguay is dat In veel gebieden is windenergie in prijs gelijk aan of zelfs goedkoper dan energie uit kolen.

Zouden de VS uit alleen wind voldoende elektriciteit kunnen halen? Het Renewable Energy Laboratory berekende dat – uitgaande van de huidige molens – zo’n 2 miljoen vierkante kilometer aan landoppervlak geschikt is om molens dat is al tweemaal zoveel oppervlak als tien jaar geleden.

In de Verenigde Staten is het potentieel aan windenergie in alleen al drie staten - Kansas, North Dakota en Texas - groot genoeg De route en middelen waarmee de VS onafhankelijk kunnen worden van fossiele brandstoffen zijn er al. Wat vaak mist, zijn politieke wil en leiderschap.

Criticasters in het parlement doen vaak geringschattend over windenergie, omdat het gesubsidieerd wordt;

laat zien dat consequent overheidsbeleid dat erop gericht is om windenergie op te schalen kan leiden tot dalende kosten – zeker wanneer de steun van de overheid constant blijft, en niet afhankelijk is van verschuivingen op het politieke vlak. Een voorspelbaar politiek klimaat is de sleutel tot de ontwikkeling van deze industrie.

Wanneer duurzame energie standaard is opgenomen in de politieke portefeuille, kunnen er echt stappen worden gezet. Overheidsbijdragen, leningen en belastingvoordelen bevorderen de capaciteitsuitbreiding van windenergie en innovaties.

Voor de wereld is het een simpele kwestie:

Maatregel 2: Geothermische energie, betrouwbaar en efficiënt

We wonen op een geologisch actieve planeet. Een hete stroom duwt voortdurend tegen de aardkorst en is zo de motor achter bewegingen in de aardbevingen, vulkanische activiteit en het ontstaan van bergen. Ongeveer een vijfde van de hitte binnen onze planeet het overblijfsel van het ontstaan van de aarde 4,6 miljard jaar geleden.

Daarbij komt energie uit het voortdurende, van de aardkorst en de aardmantel daaronder. De hoeveelheid thermische energie die daar wordt gegenereerd is ongeveer 100 miljard maal groter dan wat wij nu wereldwijd aan energie gebruiken.

Geothermische energie, ‘aardwarmte’, creëert onder het aardoppervlak poelen met kokendheet water. De geisers van Yellowstone National Park zijn een iconisch voorbeeld van de geothermische pan die onder ons staat te borrelen en af en toe ‘stoom afblaast’. De hete bronnen zoals we die op IJsland vinden zijn een ander voorbeeld.

Het hete water en de stoom in deze ondergrondse waterreservoirs kunnen naar de oppervlakte gehaald worden en energieturbines aandrijven. Dit gebeurde voor het eerst op 15 juli 1904 in Larderello in Italië, toen vijf gloeilampen brandden op een mechanisch apparaat dat werd aangedreven door geothermische stoom, een uitvinding van prins Piero Ginori Conti.

Meer dan een eeuw later, is het merendeel van de mondiale geothermische opwekkingscapaciteit – 13 gigawatt aan elektriciteit – te vinden in gebieden waar tektonische platen aan elkaar grenzen.

Geothermische energie is afhankelijk van hitte, een ondergronds reservoir en water en stoom om de hitte naar het aardoppervlak te transporteren. Hoewel je de optimale omstandigheden voor geothermie wordt er dankzij nieuwe technologieën ook elders steeds meer mogelijk.

Gewoonlijk is het vinden van de hydrothermische reservoirs de eerste stap, maar het aanwijzen van de precieze locatie van zo’n bron onder het aardoppervlak vormt een hele uitdaging − zo niet belemmering. En het is te duur om er proefondervindelijk naar te gaan boren.

Wel zijn er nieuwe onderzoekstechnieken met nieuwe perspectieven.

Een van de nieuwe benaderingswijzen is het zogenaamde EGS, Enhanced Geothermal System (verbeterd geothermisch systeem), dat tot doel heeft om diepe ondergrondse holtes op te sporen en daar

EGS creëert dus de omstandigheden waar we optimaal gebruik van kunnen maken, op plekken waar wel veel ondergrondse warmte maar weinig of geen water aanwezig is. Er wordt daar water toegevoegd, in plaats van erop te vertrouwen dat de natuur het water voor de reservoirs zal leveren.

Innovaties als deze kunnen het toepassingsgebied van geothermische energie drastisch vergroten

Door onder hoge druk water in de aarde te injecteren, splijt en breekt de EGS-techniek de hete steenmassa, waardoor deze doorlaatbaar en toegankelijker wordt. Als de steenmassa eenmaal poreus is, kan er via een boorgat water in gepompt worden, om dat langs de hete ondergrond te leiden en via een ander gat weer terug te brengen naar het aardoppervlak.

Nadat het hete water is gebruikt voor de opwekking van energie, wordt hetzelfde water weer teruggepompt in het reservoir. In plaats van zo’n recirculatie kun je dit water ook elders als warmwaterbron inzetten, in een kuuroord bijvoorbeeld.

Innovaties als deze kunnen het toepassingsgebied van geothermische energie drastisch vergroten. Op sommige plekken is het mogelijk een uitkomst om ook daar de energieopwekking te verduurzamen. En indien gebruikt om er stroom mee op te wekken, verschaft het een mooie stabiele basis voor de spanning op het net. Windenergie zakt immers in wanneer het niet waait, en er valt ’s nachts niets met zonnepanelen op te wekken. De ondergrondse energiebronnen vloeien daarentegen onophoudelijk, 24/7.

Geothermie is daarmee betrouwbaar, efficiënt en de warmtebron zelf is gratis

In voorziet geothermie in een kwart van de totale elektriciteitsbehoefte. Op het vulkanische IJsland is dat In Kenia, met dank aan de breukzoneactiviteiten onder de is de helft van alle door het land gebruikte elektriciteit afkomstig uit geothermische bronnen

Hoewel goed voor minder dan 0,5 procent van de landelijke elektriciteitsproductie, zijn de geothermische centrales in de VS de grootste ter wereld

Er ligt een kans om de ontwikkeling van geothermie op stoom te brengen en naar meer plekken uit te rollen. Volgens de Geothermal Energy Association kunnen 39 landen voor de volle honderd procent met geothermische energie Op dit moment wordt echter maar 6 tot 7 procent van de wereldwijde potentie van geothermische opwekking daadwerkelijk benut.

De geothermische voorhoede van de wereld

Maatregel 3: Een zonnepaneel op je dak heeft nut

Het was in het jaar 1884 dat er voor het eerst De uitvinder, Charles Fritts, had kort daarvoor ontdekt dat een dun laagje op een metalen plaat stroom kon opwekken wanneer het blootgesteld werd aan een lichtbron.

Vandaag de dag is En ze vervangt kerosinelampen en dieselgeneratoren op plekken waar mensen geen toegang hebben tot het elektriciteitsnet, wat geldt voor

Terwijl de samenleving zich het hoofd breekt over de vervuiling die het opwekken van elektriciteit op veel plekken met zich meebrengt, en over het volledig ontbreken van elektriciteit op andere plekken, slaan de mysterieuze golven en deeltjes van de zon voortdurend in op het aardoppervlak en doen dat met een energie die meer dan

Terwijl vandaag de dag nog niet eens 2 procent van het totale mondiale elektriciteitsverbruik dekken, is de groei in de laatste tien jaar al wel exponentieel geweest. In 2015 waren systemen beneden de 100 kW goed voor 30 procent van alle geïnstalleerde PV-capaciteit wereldwijd.

In Duitsland, een van de koplopers op het gebied van zonne-energie, is het grootste gedeelte van de capaciteit afkomstig van de daken van gebouwen, In Bangladesh, met een bevolking van 157 miljoen mensen, zijn 16 procent van de Australische huizen

Zonnepanelen voor op het dak zijn zo populair, omdat ze goedkoper zijn geworden.

Maar de voordelen van zonnepanelen op het dak gaan veel verder dan alleen de prijsvoordelen. Hoewel er bij de productie van zonnepanelen – zoals bij elk industrieel maakproces – CO2 wordt uitgestoten, produceren ze in het gebruik geen broeikasgassen of luchtvervuiling. Ze hebben dan de

Sinds het einde van de negentiende eeuw hebben mensen op veel plaatsen vertrouwd op de grote centrales die fossiele brandstoffen verbranden en de elektriciteit via een systeem van kabels, masten en palen transporteren.

Wanneer huishoudens overgaan tot het plaatsen van zonnepanelen op het dak (in toenemende mate inclusief lokale opslag), verandert het idee over het opwekken van energie en de zeggenschap daarover. In een verschuiving, weg van de monopoliepositie van de grote leveranciers,

Wanneer het gebruik van elektrische voertuigen toeneemt, wordt het idee om je eigen auto vanuit je eigen huis van ‘brandstof’ te voorzien een steeds aantrekkelijker gedachte – eentje die de olieproducenten op den duur overbodig maakt. Wanneer we tegelijkertijd producent en consument zijn, democratiseert dat de energievoorziening.

Charles Fritts terwijl hij uitkeek over de daken van New York. Vandaag de dag is dit visioen al

Deze van Drawdown is verschenen bij uitgeverij mauritsgroen•mgmc.

In een eerdere versie van dit artikel stond dat de eerste windmolens rond 900 - 500 voor Christus in Perzië verschenen: dat klopt niet, het ging om het jaar 500 na Christus.

Lees verder:

Nuon bouwt een windpark zonder een cent subsidie. Welkom in een nieuw energietijdperk Zonder dat de overheid bijpast, gaat Nuon windenergie op zee opwekken. Het is illustratief voor een energierevolutie dankzij voortschrijdende technologie. Welkom in het tijdperk van zon, wind en waterstof. Lees het verhaal van Jelmer Mommers hier terug Hoe snel zal de overgang naar duurzame energie gaan? Het allergoedkoopste windpark ter wereld komt voor de kust van Zeeland. En in de VS is 70 procent van de nieuwe stroom zonne-energie. Dat de energievoorziening verduurzaamt is duidelijk. Maar hoe snel gaat dat? En wordt de transitie soepel of schokkerig? In deze update: het begin van een antwoord. Lees het verhaal van Jelmer Mommers hier terug