Beste,

In de eerste Politieke Weekbrief van het nieuwe jaar wat meer reflectie. Volgende week gaat de Kamer weer kortebaannieuws maken.

Wat me het meeste opviel deze week was een bericht in premier Mark Rutte maakt een chefsache van verbetering van het openbaar vervoer in de Randstad.

Met de burgemeesters van Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht komt hij woensdag bijeen om maatregelen te bespreken tegen het dichtslibben van het verkeer tussen de steden.

En dan komt het: ‘Zelf hebben het Rijk en de steden te weinig geld hiervoor, dus willen ze private investeerders, zoals pensioenfondsen, overhalen mee te betalen.’

Het lijkt of het een vaststaand feit is dat de overheid daar geen geld voor heeft. Dat is oud denken. Voldoende goed openbaar vervoer is bij uitstek een publieke taak.

Dat we ‘onze kinderen’ niet met de miljardenschuld van publieke investeringen mogen opzadelen is een versleten cliché als het erom gaat ervoor te zorgen dat zoals zij willen en moeten. Zeker in een tijd van goedkoop geld lenen.

Volgens het NRC-bericht mag de minister van Infrastructuur en Waterstaat ook een keer aanschuiven, maar Rutte wil zelf particuliere investeerders overhalen. Hartstikke mooi als zij meedoen, maar hier ligt vooral een kans voor de Kamer om de supertanker van het monomane marktdenken te keren. Goed openbaar vervoer is een zaak van ons allemaal. En van de minister van vervoer. Zet ’m op, Cora.

Fiscale detentie

Elsevier heeft een nuttige traditie: een nieuwjaarsartikel door Arno Visser, de president van de Algemene Rekenkamer. Onder de wat aangedikte kop plaatste het weekblad een oproep aan regering en parlement om selectiever om te gaan met belastingprikkels.

In veel beleidsdebatten wordt met fiscale straf- of aanmoedigingsmaatregelen gespeeld. Den Haag wil ons op het goede pad brengen? Een aftrekpost is zo gecreëerd. En andersom. Koopkracht van een subgroep repareren: even een vrije voet verhogen.

De Rekenkamer heeft in 2017 dat er minstens 213 van zulke fiscale prikkels bestaan. Van 113 kon worden vastgesteld wat zij de schatkist kosten (98 miljard euro); voor de overige 100 bleek dat onmogelijk.

Burgers en bedrijven brachten in 2016 samen 194 miljard op, na verrekening van bijna 100 miljard aan fiscale prikkels om iets te doen of te laten. Van meer dan de helft van die regelingen is niet bekend of zij hun doel bereiken.

Voorbeeld: de fiscale stimulering van schone auto’s is een geloofsartikel in Den Haag. De effectiviteit bleek jaren niet gemeten. De Rekenkamer ontdekte dat die fiscale ondersteuning veel kost. Leaserijders met een elektrische Tesla ontvingen bijvoorbeeld over vijf jaar verspreid €36.000 subsidie per auto. Bovendien bleken er veel minder hybride auto’s op de Nederlandse weg te rijden dan gesubsidieerd, als gevolg van de snelle export na de leaseperiode.

Visser stelt nu opnieuw vast dat er in de politiek een blinde vlek is voor de effectiviteit van fiscale instrumenten. ‘Krijgen burgers waar voor hun geld? Dat valt te bezien. Het parlement kan zijn budgetrecht steeds moeilijker invulling geven, maar is hieraan tegelijkertijd ook wel mede debet.’

Soms werkt zo’n instrument overigens boven verwachting. Voorbeeld: vrijstelling voor ‘schenkingen eigen woning’. Vooraf werd een effect van 100 miljoen euro geraamd. Uiteindelijk bleek dat er meer dan een miljard aan hypotheekschulden was afgelost dankzij de prikkel van het belastingvoordeel. Doel ruimschoots bereikt.

Brexit: het volgende uur van de waarheid

Er is eigenlijk weinig veranderd sinds premier May kort vóór de kerstvakantie de stemming in het Lagerhuis over haar brexitakkoord met de Europese Unie uitstelde.

Dinsdag is het weer zover: de BBC verwacht nog steeds een verpletterende nederlaag. Intussen heeft het haar de pas afgesneden om vervolgens weken te dreigen met een ‘no-deal’ brexit. Zij moet binnen drie dagen met een plan B komen.

Terwijl de kans toeneemt dat de regering uitstel van de deadline op 29 maart gaat vragen, wordt het heftiger. Een tweede referendum, nieuwe verkiezingen, een ruw vertrek: voor geen van de uitwegen bestaat een meerderheid in het Lagerhuis.

Gele hesjes

Intussen zijn ook de Franse gele hesjes terug van wintervakantie. En zo te zien zijn ze politiek radicaler en meer bereid tot geweld. Vandaag worden zij in Parijs en andere grote steden opgewacht door 80.000 politiemensen.

Als de tekenen niet bedriegen zijn meer gele hesjes afkomstig uit de extreemrechtse en extreemlinkse hoek. Het gaat minder over koopkracht en meer over afwijzen van de staat en de gewone politiek.

In zijn politieke nieuwsbrief schrijft Laurent Joffrin, hoofdredacteur van Libération over de ‘liaisons dangereuses’ van de gele hesjes. Columnist signaleert een overwinning van de haat in de politiek. Macron krijgt het nog moeilijk.

Terwijl Europa...

...in toenemende mate behoefte heeft aan een Europa dat inziet dat het vereend aan de bak moet. Er is genoeg te bespreken voor de Europese verkiezingen.

NRC publiceerde de afgelopen tijd twee die perfect in kaart brengen wat de geopolitieke werkelijkheid is. China, de VS, Rusland en nog een paar regionale leiders die denken in termen van macht. Vaarwel internationale rechtsorde, vaarwel democratie als norm met Amerikaanse garantie.

kan zich geen gekibbel veroorloven. Het moet leren denken, organiseren en handelen als machtsfactor. Kan Nederland daar ook eens aan meedoen? Dat is acuter dan te hoop lopen tegen de uit het Amerikaans vertaalde verklaring van een groep wereldvreemde dominees uit

En ten slotte ...

... gaan de Tweede en de Eerste Kamer volgende week weer vergaderen. Over kinderopvang, witwassen, implementatie van het vierde spoorwegpakket en de versterkingsoperatie in Groningen, die niet opschiet.

Een lezer van de Volkskrant, wonend op de plek waar laatste Groningse aardbeving gebeurde, pleitte deze week voor een parlementaire Er zijn slechtere aanleidingen geweest voor een met verhoren onder ede.