Veel kranten brachten afgelopen week de vegaburger als hoofdgerecht. Ze over een opmerkelijke stemming in het Europees Parlement. Daar had de landbouwcommissie het oordeel uitgesproken dat het afgelopen moet zijn met het gebruik van woorden als ‘vegaworstjes’ en ‘sojayoghurt’. Ze zouden de consument op het verkeerde been zetten: die kunnen zomaar denken dat het om écht vlees en échte zuivel gaat.

Maar er stond veel meer op het menu. De Commissie stemde maandag en dinsdag over plannen voor de toekomst van de landbouwpolitiek. Daar zal, naar het zich laat aanzien, in de periode 2021-2027 bijna 30 procent van het totale Europese budget.

Het ging niet alleen over een ongelooflijke smak geld, maar ook over een bedrijfstak met een enorme invloed op natuur, milieu en klimaat. Alle reden om te kijken naar wat de landbouwcommissie nog meer voorschotelde.

Resultaten, resultaten, resultaten! Maar welke precies?

Een klein jaar geleden de Europese Commissie haar langverwachte plannen voor een nieuw Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Ze stelde het voor als een heuse omwenteling. Het beleid moest resultaatgericht worden.

Wat dat betekent: tot nu toe krijgen boeren inkomenssteun op voorwaarde dat ze vergroeningsmaatregelen nemen, zoals het verbouwen van bepaalde gewassen en het niet ploegen van ecologisch kwetsbaar grasland. Maar die vergroeningsmaatregelen tot gunstige effecten voor natuur en milieu. Daarom wil de Europese Commissie de inkomenssteun niet verbinden aan maatregelen maar aan resultaten: wat krijgt de boer voor elkaar?

In heeft de Commissie een waslijst resultaatindicatoren vastgelegd. Zoals: ‘Aandeel van de landbouwgrond dat onder de verplichting staat de amoniakuitstoot terug te brengen’.

Alleen: getalletjes heeft de Commissie daar niet aan gekoppeld. Welk aandeel? En hoeveel moet die uitstoot dan omlaag? Dat is aan de lidstaten. Die moeten in zogenaamde Strategische Plannen vastleggen wat zij willen bereiken met de Europese centen die hun boeren krijgen voor het landbouwbeleid.

Bezigheidstherapie voor bureaucraten

Over hoe die Strategische Plannen eruit moeten zien, stemde de landbouwcommissie dinsdag. De 46 parlementariërs hadden in eerste instantie maar liefst ingediend op het voorstel van de Europese Commissie.

Bij een aantal ervan vraag je je af: waar gaat dit in godsnaam over? Wat is dit voor gemierenneuk over woorden?

Neem amendement 473 van de Griek Manolis Kefalogiannis. Dat wil dat de EU niet basisvereisten vastlegt voor het landbouwbeleid maar gemeenschappelijke vereisten. En dat aan de stelling dat de administratieve lasten omlaag moeten, wordt toegevoegd: ‘voor de begunstigden‘.

Bij veel van de amendementen staat er wel degelijk iets op het spel en gaan er achter de woorden werelden schuil

Voordat je de conclusie trekt dat het werk van de Europarlementariërs bezigheidstherapie voor bureaucraten is: bij veel van de amendementen staat er wel degelijk iets op het spel en gaan er achter de woorden werelden schuil.

Neem amendement 2044. De directe Europese inkomenssteun hangt samen met de hoeveelheid hectaren die een ‘echte landbouwer’ bezit. In het amendement staat dat het woord ‘echte’ geschrapt moet worden uit de formulering.

Dit wijzigingsvoorstel is ingediend door drie Duitse christendemocraten, onder wie Hij is zelf vennoot van landbouwbedrijf Agrar GmbH Taura, dat jaarlijks aan landbouwsubsidie ontvangt.

Is iemand wiens dagelijkse werk Europarlementariër is en die een flinke lap boerenland bezit een echte boer? Niet echt. Dat woord zou het de eigenaar van Agrar GmbH Taura lastig kunnen maken zijn subsidie op te strijken.

Een gelukje voor Jahr: amendement 2044 werd aangenomen.

Subsidiebegrenzing voor grote bedrijven: een wassen plafond

Hoe zat het nu met die resultaatverplichtingen? Probeerde het Europees Parlement die harder te maken?

De groene fractie deed daar in ieder geval een poging toe. In amendement 1508 probeerde ze allereerst de overkoepelende doelen van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid aan te scherpen. Ze stelde onder meer voor:

  • een netto toename van het aantal landbouwers, landbouwarbeiders en aanverwante banen in plattelandsgebieden;
  • een afname van de broeikasgasemissies in verband met de landbouwsector van 30 procent tegen 2027;
  • het tot staan brengen en tegengaan van het verlies aan biodiversiteit.

Maar 1508 werd afgeschoten.

Felle strijd was er ook over het plan van de Europese Commissie om de inkomenssteun aan een maximum te binden. Nu komt het leeuwendeel van het geld terecht bij een klein aantal grote boerenbedrijven. De Commissie stelde daarom voor om de hoeveelheid steun per hectare vanaf 60.000 euro en op 100.000 euro te maximeren.

Jahr en zijn bondgenoten van de lobby van grote boeren probeerden dit vrijwillig te maken door het woordje ‘kunnen‘ de tekst in te smokkelen: lidstaten kunnen de betalingen maximeren. Parlementariërs die meenden dat vooral kleine, kwetsbare boeren steun verdienen, wilden het plafond juist veel lager leggen en de steun al vanaf 35.000 euro laten aflopen.

Jahr cum suis wonnen de strijd. De landbouwcommissie stemde voor een amendement dat het plafond op 100.000 euro lijkt te leggen. Maar dat is schijn: er staat slechts dat de lidstaten de betalingen aan een boer moeten reduceren als het totaalbedrag boven 100.000 euro uitkomt. hoe snel die reductie moet. De lidstaten kunnen dus met een afname van 0,5% wegkomen. Het is een wassen plafond.

Naast de directe inkomenssteun voorziet het plan van de Europese Commissie ook in eco-schemes. Dat zijn subsidieregelingen voor boeren die meer willen doen om de natuur te beschermen en klimaatverandering tegen te gaan.

De Europese Commissie liet in het midden welk deel van het budget de lidstaten hiervoor dienen te reserveren. Dat moesten ze blijkbaar zelf maar uitzoeken. De landbouwcommissie was concreter: minstens 20 procent moet naar die eco-schemes gaan.

Behoefte aan scherpere verplichtingen

‘Ik had liever wat meer gewild’, zegt Jan Huitema, de landbouwman van de VVD in het Europees Parlement, een dag na de stemming. ‘De Europese Commissie zette er helemaal geen percentage tegenover. Het is in ieder geval een verbetering.’

Al is hij zeker niet helemaal tevreden, Huitema stuurde toch een uit na de stemming, met als strekking dat het goed nieuws is dat de boer ‘het stuur in handen krijgt’.

Ook in de Mickey Mouse Bar van het Europees Parlement verdedigt hij vol vuur de omslag van maatregelen naar resultaten. In Nederland ziet hij daar al inspirerende voorbeelden van. Zoals het project van boeren in de Flevopolder die werken met tien duurzaamheidsindicatoren, op terreinen als energieverbruik, biodiversiteit en waterkwaliteit.

‘Elk gebied is weer anders, elk bedrijf is anders’, zegt Huitema. ‘De crux is dat je de boer motiveert om mee te doen door hem te belonen voor het resultaat dat hij haalt. Je moet hem niet opleggen hoe hij het moet doen, maar zorgen dat hij zelf gaat nadenken hoe hij de doelen het beste kan halen.’

‘Echte vergroening of de verdeling eerlijker maken door een plafond te leggen, wil de lanbouwcommissie niet’

‘Theoretisch kan een omslag naar resultaatverplichtingen best een goed idee zijn’, zegt Bas Eickhout (GroenLinks) even later in zijn werkkamer. ‘Maar dan moet je ze wel een stuk scherper omschrijven, zodat je de landen er ook op kunt afrekenen. Als je ze heel algemeen houdt, is het een vrijbrief voor ongecontroleerde, nationale subsidie.’

Die vrijbrief heeft de landbouwcommissie in zijn ogen gegeven. ‘Dit laat de ongelooflijk conservatieve krachten in de landbouwcommissie zien’, oordeelt Eickhout. ‘Echte vergroening of de verdeling eerlijker maken door een plafond te leggen, willen ze niet.’

Het enige lichtpuntje dat de van De Groenen ziet, is dat het niet meer zal lukken er voor de Europese verkiezingen van eind mei in het voltallige Parlement over te stemmen. Doorgaans volgt dat de lijnen die zijn uitgezet in de verantwoordelijke parlementaire commissie. Een nieuw Parlement heeft juist de macht de bakens te verzetten.

‘De Europese verkiezingen doen er dus ook in dit opzicht toe’, zegt Eickhout. ‘Ook een duurzame landbouw staat op het spel.’

Wil je op de hoogte blijven van mijn Brusselse zoektocht? Elke zondag om 10.00 uur publiceer ik een nieuwsbrief waarin ik verslag doe van mijn pogingen het spel in Brussel te doorgronden en initiatieven voor een mooier Europa in kaart te brengen. Die verschijnt op de site, maar kan je ook in je mailbox ontvangen. Schrijf je hier in