Over tien jaar vindt bijna de helft van de zorg thuis plaats, verwacht deze ziekenhuisbestuurder

Goede Gesprekken

De toekomst van de zorg. Margriet Schneider in gesprek met Lex Bohlmeijer

Beluisteren

SoundCloud

Er is met man en macht aan gewerkt de afgelopen maanden: het Toekomstdebat 2030 van het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Al het personeel was uitgenodigd mee te denken, van hoog tot laag, medisch en ondersteunend. Er waren debatten, inspirerende gasten, digitale dialogen. Nu is the wisdom of the crowd wel binnen, zegt Margriet Schneider, voorzitter van de Raad van Bestuur van het UMCU.

En waar gaat het naartoe met de zorg? Om te beginnen, verwacht Schneider, zal de zorg zich verplaatsen, van ziekenhuizen en klinieken naar de omgeving van de patiënten: 30 tot 50 procent van de zorg zal over tien jaar thuis plaatsvinden, denkt ze. Dat kan dankzij nieuwe technologie en de big data die al voor handen zijn.

Een mooi voorbeeld is Save at home, bedoeld voor zwangere vrouwen met een zwangerschapsvergiftiging. Dankzij een speciale app hoeven ze niet meer steeds naar het ziekenhuis te gaan, met alle stress van dien, maar kunnen ze zelf hun bloeddruk bijhouden – en kan het ziekenhuis hen permanent in de gaten houden.

Wordt het ziekenhuis daardoor kleiner? Dat is nog maar de vraag. Verpleegkundigen worden co-piloten van patiënten en artsen een soort verkeersleiders, zegt Schneider. En het Academisch Ziekenhuis blijft de plek voor gespecialiseerde diagnostiek en onderzoek en hoogstaande operaties.

Het belang van preventie

Verder zal het belang van preventie flink toenemen, denkt Schneider. De medische wereld zal zich veel meer bezighouden met de vraag hoe zorg voorkómen kan worden. Door aandacht voor voeding en leefstijl. Door gebruik van big data die helpen ziektes te voorspellen. Door gepersonaliseerde diagnostiek.

Artsen en verpleegkundigen zullen ook buiten het medische domein treden, is een andere trend. Op de medische faculteiten gaan ze in gesprek met ethici en filosofen, er wordt gedacht over een master medical humanities. Zodat je de juiste vragen zult stellen voordat mensen ziek worden.

De hudige samenwerking van dertig welzijns- en zorginstellingen in de Bestuurstafel Gezond Utrecht sluit daar goed bij aan. Daar komt vroeg aan de orde welke problemen aangepakt kunnen worden, zodat je zorg kunt voorkomen.

Grootste kopzorg: het personeelstekort

Een echte kopzorg is het dreigende personeelstekort. Het blijkt moeilijk verpleegkundigen te boeien en te binden. Het gebeurt te vaak dat ze na hun opleiding jarenlang hetzelfde blijven doen. Dus moet je ruimte bieden voor ontwikkeling en voor eigen verantwoordelijkheid, bendrukt Schneider.

In het UMCU gebeurt dat in het programma Samen voor de patiënt. Verschillende teams, met hoogleraren en secretaresses, verpleegkundige en artsen, bespreken aan het begin van de dag aan welke verbeteringen ze een bijdrage kunnen leveren. Alles in samenspraak met de patiënt. Of wat Schneider noemt: zorg leveren in co-creatie met de patiënt.

Patiënten hebben behoeftes en wensen, en zijn niet langer bereid een uur te wachten en dan naar huis gestuurd te worden. En de arts is niet langer God die het gewoon uitmaakt.

Een storm van negatieve publiciteit

Dat is de toekomst. In het gesprek met Margriet Schneider kijkt ze ook terug op het verleden. Toen ze net begon als bestuursvoorzitter, in november 2015, kwam ze op de derde dag terecht in een storm van negatieve publiciteit terecht.

Het tv-programma Zembla maakte bekend dat er medische fouten waren gemaakt en dat er op een afdeling een cultuur van angst en verdoezeling zou heersen. Het is een keiharde leerschool geweest. In eerste instantie stelde ze zich te verdedigend op, vindt ze achteraf: ze was weliswaar pas aangetreden als voorzitter van de Raad van Bestuur, maar ze werkte er al twaalf jaar, en het was dus ook ‘haar ziekenhuis’.

‘Je moet je elke dag weer afvragen: was ik mens genoeg? Heb ik de kans gegrepen om echt mens te zijn?’

Na een paar weken maakte dat plaats voor het zoeken naar transparantie. ‘Mensen maken altijd fouten, dat kun je onmogelijk voorkomen. Maar je kunt wel zeggen: wat kun je leren van je fouten, hoe kunnen we de cultuur verbeteren?’ zegt ze. Het is een benadering die ze toepast bij alles wat er in het UMCU gebeurt, ook als het negatief in het nieuws komt, zoals onlangs in het Algemeen Dagblad, een artikel dat verscheen nadat we dit gesprek hadden.

Schneider vertelt ook hoe ze als infectioloog de aidsepidemie van de jaren negentig doormaakte. Talloze jonge, talentvolle mensen kregen destijds de toen praktisch altijd dodelijke ziekte, en waarbij de artsen met lege handen stonden. Wat kun je dan doen? Er zijn voor je patiënten, als mens.

Het contact met die patiënten, de eerlijke uitwisseling van het laatste nieuws over nieuwe medicijnen, over aidsremmers, heeft haar mede gevormd. ‘Je moet je iedere dag opnieuw afvragen, was ik mens genoeg?’, zegt ze erover. ‘Heb ik de kans gegrepen om echt mens te zijn?’