Boris Johnson is de nieuwe working class hero, zo groot is de wanhoop van de Britse vergetenen

De revolutie van de miskende kiezer gaat door. De Britse arbeidersklasse heeft afscheid genomen van links. De Conservatief Boris Johnson is hun nieuwe held.

Het Verenigd Koninkrijk heeft afgerekend met de Labour Party en een nieuwe, radicale Conservatieve Partij in het zadel geholpen. De gevolgen zijn niet te overzien, maar hoe dan ook ingrijpend.

Door de Britse verkiezingen overtuigend te winnen heeft Johnson voorlopig afgerekend met de aanhoudende twijfel of Brexit doorgaat. Op 1 februari is het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie.

Er komt geen tweede referendum. Brexit means Brexit

Dan resteren elf maanden voor de EU en het Verenigd Koninkrijk om een handelsakkoord te sluiten. Als dat niet lukt en Johnson houdt zijn verkiezingsbelofte dat er geen uitstel komt, dan volgt op 1 januari 2021 alsnog een harde Brexit, met alle onzekerheid en chaos die er eerder dit jaar van werd gevreesd.

De derde algemene verkiezingen binnen vijf jaar hebben duidelijkheid gebracht. Er komt geen tweede referendum. Brexit means Brexit.

Maar van de Brexit-cliffhangers zijn we nog niet verlost. En of de Britse soevereiniteit er groter van wordt moet blijken.

Labour ravage

Ook voorbij is de toekomst van Jeremy Corbyn, de leider die Labour aan het slechtste verkiezingsresultaat sinds 1935 heeft geholpen. Zijn bijna stalinistische greep op de partij die arbeiders en intellectuelen verbond is uitgelopen op een ramp.

Traditionele Labour-districten liepen nu massaal over naar het kamp van Johnson. Onvoorstelbaar en onvoorspelbaar

De ravage in veilige Labour-districten is historisch. Traditionele arbeiderssteden en -dorpen, waar in 1984-1985 een jaar lang de mijnwerkersstaking tegen de gehate conservatieve regering van Margaret Thatcher werd uitgevochten, liepen nu massaal over naar het kamp van Johnson. Onvoorstelbaar en onvoorspelbaar.

De meest gegeven argumenten van overstappende Labour-kiezers zijn: de wens Brexit eindelijk waar te maken én een universele afkeer van Jeremy Corbyn. Ondanks al het moois dat het Labour-programma beloofde aan zorg, welzijn en belastingverlaging. Corbyn werd domweg nog minder vertrouwd dan Johnson. En dat zegt wat.    

Sinds Johnson in juli de macht overnam van Theresa May is weinig minder dan een revolutie op touw gezet. Met een overmaat aan machtshonger en een soms achteloos voorbijgaan aan de feiten en de regels van de democratische rechtsstaat inclusief minimaal respect voor de monarchie heeft Johnson zijn weg geplaveid naar deze uitkomst.

Gematigden uit de partij gezet

De prijs die hij betaalde is aanzienlijk. Alle gematigden die van de Conservatieven jaren een brede partij hebben gemaakt hebben het veld geruimd. De nieuwe lichting heeft trouw aan de leider én aan een Brexit tegen iedere prijs gezworen.

Dat geeft Johnson de kans om zijn uittredingsakkoord met de EU nu snel door het parlement te krijgen. Maar dwingt hem ook om al die voormalige Labour-kiezers eindelijk te geven waar zij onder vorige conservatieve – en Labour-regeringen naar konden fluiten: werk, huizen, schone ziekenhuizen en betaalbaar openbaar vervoer.

Dat zijn geen thema’s waar Conservatieven van nature erg warm voor lopen. Zeker niet de ideologisch naar de ultra-vrije markt georiënteerde hardliners rondom Johnson, die dromen van een vrijhandelsakkoord met het Amerika van Donald Trump. Volgens uitgelekte stukken zou de president wel oren hebben naar een commerciële Amerikaanse overname van de legendarische en beruchte Britse Nationale Gezondheidszorg (NHS).

De sociaal, economisch en cultureel uitgehongerde Brexitstemmers in Darlington, Sedgefield, Blyth Valley, Scunthorpe en Bolsover hebben hun kaarten gezet op de partij die zij generaties lang loved to hate. Het is een uiting van boosheid en totale wanhoop. 

Terug naar One Nation?

Slim en begrijpelijk dat Boris Johnson zijn overwinning incasseerde voor een achterdoek met de woorden ‘The People’s Government’. Hij en zijn medestander minister Michael Gove hadden de mond vol van de codewoorden ‘one nation’. Dat staat voor het helen van de wonden, het verbinden van de uitersten, het zorgen voor de minderbedeelden, zoals ooit beschreven door Benjamin Disraeli, die in 1868 minister-president werd.

Uit al zijn, soms onsamenhangende toespraken blijkt dat Boris Johnson hunkert naar een onafhankelijke wereldmacht Brittannië

Het zou zijn wedergeboorte als sociaal voelend conservatief vergen van de man die net alle ‘one-nation’-conservatieven uit zijn partij geknikkerd heeft. Uit al zijn, soms onsamenhangende, toespraken blijkt dat Boris Johnson hunkert naar een onafhankelijke wereldmacht Brittannië, die handelsverdragen sluit met andere grootmachten, en af wil van alle sociale vangnetten en klimaatmaatregelen van de Europese Unie.

Als behendig politicus is Johnson absoluut geslaagd voor het examen duivelskunsten. Hij heeft het Britse districtenstelsel ten volle naar zijn hand weten te zetten. Met 44 procent van de stemmen haalde hij 56 procent van de zetels. Hij won er 49 zetels bij door 1 procent meer stemmen te trekken. Johnson haalde zijn 364 zetels binnen met 38.000 stemmen per zetel – een scherp contrast met de 331.000 stemmen die de Liberaal Democraten nodig hadden per zetel; zij bleven op 11 zetels steken met 11,5 procent van de stemmen.

Pro EU bleef verdeeld

Johnson won ook door de verdeeldheid van het Remain-kamp, de Britten die al of niet via een tweede referendum pleitten voor een verlengd EU-lidmaatschap. Zij konden Johnson alleen de weg versperren door tactisch stemmen aan te moedigen: iedereen per district laten stemmen op die kandidaat die het meeste kans had de conservatieve kandidaat te verslaan.

Dat is niet gelukt. Op veel plaatsen werd de Remain-stem versnipperd over twee of drie partijen. Voor Liberaal Democraten was een stem op Corbyns Labour, met al zijn ruimte voor antisemitisme, gewoon onverteerbaar. Zoals pro-Europese Labourstemmers vaak niets moeten hebben van de wat nuffige LibDems, die onder Nick Clegg regeerden met een gehate Conservatieve Partij die kil bezuinigde op zorg en onderwijs.  

Het meest beangstigende van Johnsons overwinning is dat hij met zijn tactiek van Bluf en Verbijster het begrip waarheid naar een ander eiland heeft geëxporteerd

Het meest beangstigende van Johnsons overwinning is dat hij met zijn tactiek van Bluf en Verbijster het begrip waarheid naar een ander eiland heeft geëxporteerd. Als erelid van de Populistische Internationale was hij een kampioen van de burgers die niks moeten hebben van het parlement, van de rechterlijke macht, van internationale verdragen en de traditionele media – in de laatste dagen van de campagne stelde hij de BBC ter discussie, verweet hij EU-burgers in het Verenigd Koninkrijk dat zij doen alsof zij er horen en liet hij de vooraanstaande minister Priti Patel kritiek onder de gordel tegen Roma en Sinti uiten.

Eenheid VK ernstig bedreigd

Met al zijn zetels en zijn succes staat Boris Johnson geen rustige tijd te wachten. Als hij niet snel kan zorgen dat hij in- en uitvoer met VK’s belangrijkste handelspartner, de EU, kan realiseren, kunnen er tekorten ontstaan die tot onvrede op grote schaal zullen leiden.

En zelfs zonder files bij de havens zit er stof voor spanning genoeg in de uitslag. De bijna-unanieme stem voor de Schotse Nationale Partij en de verschoven stem in de richting van Iers nationalisme in Noord-Ierland zijn uitingen dat de premier daar geen steun heeft voor Brexit. Sterker nog: de luid en duidelijk uitgesproken voorkeur voor de EU in Schotland en Noord-Ierland is een regelrechte bedreiging van de eenheid van het Verenigd Koninkrijk.   

Als hij niet uitkijkt is Boris Johnson straks de minister-president van het wereldrijk Klein-Brittannië.