Klimaatverandering is veertig jaar lang aangekondigd: het was een abstract probleem, ergens in de toekomst, ver weg. Inmiddels zijn we beland in het tijdperk van de pijnlijk concrete gevolgen, overal op aarde, hier en nu. Hebben we door hoe hard het de verkeerde kant opgaat?

De 86 gebeurtenissen hieronder haalden de krant en horen bij elkaar. Ik verzamelde ze afgelopen zomer omdat ze een patroon onthullen dat minder zichtbaar is als je ze als losse gebeurtenissen ziet.

Het patroon? Op een warmere aarde nemen veel weersextremen toe:

  • Omdat de gemiddelde temperatuur op aarde stijgt, zijn er minder koude-extremen en meer warmte-extremen. Hittegolven komen vaker voor en zijn warmer.
  • Op een warmere aarde circuleert er meer water door de atmosfeer, omdat er meer vocht verdampt en omdat warmere lucht meer waterdamp kan vasthouden. Als het regent, valt er meer regen in één keer: plensbuien komen vaker voor en zijn natter.
  • Tegelijkertijd leidt de toegenomen verdamping ook tot verergering van droge periodes: als het droog is, wordt het nog droger. Dat kan zich vertalen in meer brandstof voor natuurbranden. Daarnaast duurt het ‘brandseizoen’ langer.

In zijn jongste rapport bevestigt VN-klimaatpanel IPCC op basis van waarnemingen dat alles wat ik hierboven beschrijf,

Maar hoe ziet dat eruit? Wat als we alle losse incidenten wereldwijd in samenhang bekijken? Beleef het aan de hand van de ontwrichtende extremen van

(Lees je De Correspondent standaard in de nachtmodus? Schakel dan voor dit artikel over op de

5 juni

Hevige regenval veroorzaakt overstromingen in Sri Lanka. Honderden huizen raken beschadigd,

6 juni

In de Colombiaanse plaats ​​Puerto Nariño veroorzaakt extreme regenval overstromingen;

9 juni

Het waterniveau van het Hooverdamreservoir in Nevada bereikt het laagste niveau ooit gemeten, een nieuw dieptepunt in de droogte die het westen van de VS al jaren

18 juni

De Amerikaanse staat Californië roept de noodtoestand uit vanwege In grote delen van Californië en Arizona, en in de zuidelijke delen van Utah en Nevada, wordt mensen geadviseerd in binnenruimtes met airco te blijven en de zon te

Noodweer trekt over Nederland. In het Gelderse dorp Oosterwolde Plaatselijk vallen hagelstenen van 2 tot 4 centimeter, ‘zo groot als golfballen’, In die gemeente raken acht mensen gewond, worden meerdere huizen onbewoonbaar en waaien duizenden bomen om. De schade aan de bossen nabij Leersum is ‘ongekend’,

In de autonome republiek Jakoetië in het oosten van Siberië komen ’s zomers bosbranden voor, die elk jaar groter en feller worden. Brandweerman Niurgun Nikanorov van de bosbrandbestrijding in Ust-Aldanski probeert een van de branden te blussen.

23 juni

Het wordt 34,8 graden in Moskou,

In het westen van Canada en het noordwesten van de VS begint een hittegolf die ruim twee weken zal aanhouden. De maximumtemperaturen liggen zeker 16 graden boven het gemiddelde Door de hoge temperaturen wordt droogte in de regio verergerd en ontstaan de perfecte omstandigheden voor natuurbranden, die in de weken hierna massaal uitbreken.

28 juni

Het hitterecord in de noordelijke Amerikaanse stad Portland sneuvelt als het daar

29 juni

In het Canadese plaatsje Lytton wordt het 49,6 graden;

‘Zware onweersbuien in combinatie met veel neerslag hebben dinsdagavond tot overstromingen geleid Pas een beginnetje, blijkt later.

30 juni

Het vuur verspreidt zich zo snel dat inwoners geen tijd meer hebben om eigendommen mee te nemen

De afgelopen zes dagen hebben 1.100 mensen worden

Later wordt bekend dat de wereldwijde gemiddelde temperatuur op land gedurende de maand juni.

1 juli

In de afgelopen week zijn alleen in de Canadese provincie British Columbia al Ook in de VS bezwijken

8 juli

De tropische storm Elsa stort enorme hoeveelheden water uit boven de Amerikaanse staten New York, New Jersey en Connecticut. In New York City lopen straten en in Central Park valt bijna

9 juli

Hevige regenval in de Nigeriaanse stad Jalingo veroorzaakt overstromingen die

Een brandweerman zaagt een brandende boom om in Ust-Aldanski.

10 juli

Verschillende hitterecords in Marokko worden verbroken; het wordt bijna 50 graden in de stad

Meer dan 31 miljoen mensen in het westen van de VS worden gewaarschuwd voor een gevaarlijke hittegolf, al

12 juli

De aangekondigde hittegolf slaat inderdaad toe: het wordt 47 graden in het zuiden van Californië;

Het Met Office, het Britse KNMI, geeft z’n eerste hittewaarschuwing ooit af. Het instituut waarschuwt mensen die verkoeling zoeken in open water: de afgelopen dagen zijn al zes mensen overleden die zijn gaan

In Londen valt 7,5 centimeter regen in anderhalf uur – daarmee beginnen overstromingen die ook andere landen in West-Europa de komende dagen zullen treffen. Joseph Wilkins, de manager van een kelderbar in de Londense wijk Notting Hill, noemt de snelheid waarmee het water steeg ‘eng en Bijbels’. ‘Het ene moment bubbelde er water uit een rioolput, het volgende dreef

13 juli

Op dit moment branden er al zestig natuurbranden in de VS – één brand is al

In Siberië schiet het Russische leger te hulp bij het blussen van enorme natuurbranden in de noordelijke regio Jakoetië. ‘We stikken, onze longen worden vergiftigd door scherpe rook’, getuigen lokale bewoners. De Russische minister van Defensie waarschuwt dat het risico op branden in heel Rusland verhoogd is door ‘de abnormale hittegolf’ waaronder het land al weken

Door wolkbreuken komen straten en snelwegen in Limburg onder water te staan. De komende drie dagen valt in delen van West-Europa

14 juli

De rivier de Geul treedt bij Wijlre Valkenburg komt onder anderhalve meter water te staan. ‘Zo erg hebben we het hier nog nooit meegemaakt’, Vakantiegangers worden een dag later

15 juli

Overstromingen treffen zeker dertig dorpen in het westen van Oeganda: huizen,

In België en Duitsland ontstaat gigantische schade door de overstromingen. huizen lopen onder water of storten zelfs in. De vernietiging is ‘onvoorstelbaar’, Later zal blijken dat er De Maas bereikt de het kabinet bestempelt Limburg tot

Niurgun Nikanorov, een brandweerman van de bosbrandbestrijding in Ust-Aldanski.

17 juli

De extreme regenval veroorzaakt ook in Oostenrijk schade; in het stadje Hallein vlak bij Salzburg drijven de auto’s

Inmiddels zijn Ook wordt duidelijk dat de hitte van de afgelopen weken vele slachtoffers onder water heeft geëist – zeesterren, mosselen en andere schelpdieren zijn

Een arts die hulp verleent in het Ahrdal in Duitsland vertelt op tv wat bewoners van overstroomde dorpen hem zeiden: ‘Dat iemands kleinkind een verdronken persoon in de tuin heeft gevonden. Dat twee lichamen in een boom zijn blijven hangen toen het water zakte. Een vrouw die vertelt dat het water haar tot de nek stond en dat ze dacht:

‘Je besteedt je leven aan het bouwen van een familiehuis. Het is hartverscheurend als je het in rook ziet opgaan’, zegt een Californiër wiens huis door de bosbranden is

Extreme hoosbuien breken los boven de provincie Henan in China. In de komende vier dagen valt boven Henans hoofdstad Zhengzhou evenveel regen

18 juli

‘Natuurlijk lijden wij’, zegt een inwoner van Jakoetië.

De Duitse bondskanselier Angela Merkel bezoekt het rampgebied in Rijnland-Palts. Ze schrikt van de omvang van de catastrofe en zegt dat er in de Duitse taal

19 juli

De vierde hittegolf sinds begin juni ‘Er woeden op dit moment in dertien Amerikaanse staten flinke branden, maar die in Oregon is met afstand de grootste.

20 juli

In Zhengzhou filmen reizigers hun doodsangst als de metro waarin ze stilstaan volloopt met water, waardoor de lucht langzaam wordt weggedrukt. In Henan moeten

21 juli

De schade in Limburg wordt opgemaakt. In de gemeente Valkenburg aan de Geul is de geschatte schade nu Later wordt bekend dat de totale geschatte schade in het Geuldal tussen de 350 en 600 miljoen ligt. De overstroming in Limburg heeft records gebroken Honderden getroffen Limburgers kunnen pas

In de Turkse provincies Artvin en Rize, in de Zwarte Zeeregio van het land, ontstaan na hevige regenval

In de Noord-Ierse plaats Castlederg wordt het 31,3 graden,

Om de verspreiding van bosbranden tegen te gaan, graven brandweermannen deze zomer greppels in Ust-Aldanski.

22 juli

Extreme regenval in de Indiase staat Maharashtra veroorzaakt grootschalige aardverschuivingen en overstromingen. Honderden dorpen worden getroffen,

24 juli

Ten westen van Barcelona breekt een grote brand uit, een dag later is al 1.200 hectare bos

‘Noodweer heeft dit weekeinde opnieuw geleid tot overstromingen en wateroverlast in Nederland, België, Duitsland en Zwitserland. De stad Dinant in het zuiden van België werd het zwaarst getroffen. Een snelstromende modderstroom drong zaterdag huizen binnen, sleurde auto’s mee, verwoestte delen van asfalt en

25 juli

Door stortregens overstromen wegen en metrostations

27 juli

In dorpen rondom het Comomeer in Italië veranderen straten in rivieren na extreme regenval. Daarnaast veroorzaken de stortbuien modderstromen en aardverschuivingen. De brandweer moet ten minste zestig reddingsoperaties uitvoeren;

In Griekenland begint een hittegolf –

Zomer 2021: Mensen brengen een dag aan het strand door in de Russische stad Jakoetsk, in de regio Jakoetië. Boven hen hangt een dikke laag rook, afkomstig van grote bosbranden verderop.

28 juli

In het zuiden van Turkije breken op verschillende plekken branden uit, het zullen er de komende weken Zeker acht mensen komen daarbij landbouwgrond en vee gaan verloren. Wegen rondom de kustplaats Marmaris worden door vlammen afgesloten; vakantiegangers wier hotels worden bedreigd ontsnappen in vissersbootjes. Dorpen en kuurorden rond Bodrum

‘Groenland heeft de afgelopen week een uitzonderlijke hoeveelheid ijs verloren, blijkt uit onderzoeksgegevens van Deense en Amerikaanse poolonderzoekers. Op dinsdag alleen bedroeg het massaverlies 8,5 gigaton, het dubbele van een gemiddelde zomerdag. Dat is volgens de onderzoekers voldoende om de gehele Amerikaanse staat Florida of

Hevige regenval veroorzaakt overstromingen in het noordoosten van Afghanistan.

30 juli

In Finland is tijdens de hevigste bosbranden in een halve eeuw zo’n

Later wordt bekend dat juli 2021

1 augustus

‘In Roemenië, Bulgarije, Albanië, Noord-Macedonië en Servië blijft de temperatuur de komende dagen

2 augustus

Midden in Griekenland wordt een temperatuur van 46,3 graden Celsius gemeten,

Mannen van de bosbrandbestrijding in Jakoetië graven een kuil om te voorkomen dat de bosbranden zich verspreiden.
De bosbrandbestrijders vullen hun waterbidons bij voor ze weer aan het werk gaan in Ust-Aldanski.

3 augustus

In een tijdspanne van 24 uur zijn In Athene hangt een dikke laag rook.

‘Ook in Italië richt het nauwelijks te controleren vuur veel verwoesting aan… op het kurkdroge Sicilië, waar de temperatuur rond de 40 graden schommelt, moest de brandweer alleen al op dinsdag ruim tweehonderd keer

4 augustus

‘Defensie stuurt 2 Chinook-transporthelikopters naar Albanië om te helpen bij het bestrijden van

In de Turkse stad Marmaris wordt het 45,5 graden,

5 augustus

Het regent as in Athene. Inwoners wordt geadviseerd buiten maskers te dragen en in hun huizen ramen en deuren gesloten

6 augustus

‘In Griekenland bedreigen bosbranden de hoofdstad Athene. Vrijdagochtend zijn

In Turkije hebben inmiddels

‘Volgens het Europese Bosbranden Informatie Systeem is dit jaar al bijna 160 duizend hectare bos verbrand,

Op de bodem van een greppel in Ust-Aldanski is de permafrost te zien. De greppels zijn bedoeld om verspreiding van bosbranden tegen te gaan.

7 augustus

De hevigste branden in Griekenland woeden nu op het eiland Evia. Meer dan duizend mensen de komende dagen volgen er

Onweersbuien boven het noorden van Turkije veroorzaken massale overstromingen en aardverschuivingen, waarbij

De rook van de ‘Dixie’-brand, een van de ergste bosbranden die nu woeden in de Amerikaanse staat Californië, hangt in de straten van de bijna 1.800 kilometer oostelijker gelegen stad

8 augustus

‘Meer dan vierhonderd mensen zijn zondag wegens een bosbrand geëvacueerd uit de Italiaanse badplaats Campomarino Lido, aan de Adriatische Zee. Ook hotels en campings in de omgeving werden ontruimd. Op een video die de brandweer verspreidde is te zien hoe dikke rookwolken door de straten van de badplaats trekken en vlammen

‘Inmiddels zijn op Evia, dat in oppervlak net iets groter is dan de provincie Overijssel, duizenden hectaren in de as gelegd. Sommige bewoners moesten midden in de nacht te voet vluchten langs wegen die bezaaid waren met brandende bomen. “Het is al te laat”, zei de burgemeester van Istiaia, een stad in het noorden van Evia, op de Griekse televisie. “Het gebied is verwoest. We zijn alleen.

9 augustus

‘De schade van het noodweer van vorige maand in Duitsland is waarschijnlijk zo’n 30 miljard euro. Volgens de eerste schattingen is alleen al in de deelstaat Noordrijn-Westfalen voor meer dan 13 miljard euro schade

10 augustus

Deze branden richten volgens de eerste berichten meer schade aan ‘dan

Zware regenval veroorzaakt een overstroming vlak bij het plaatsje Jama’are in Nigeria; vijf mensen komen om het leven en 1.500 huizen en boerderijen

Het wordt 49 graden in Tunis, de hoofdstad van Tunesië – (De Wereld Meteorologische Organisatie, het meteorologische instituut van de Verenigde Naties, moet deze meting nog valideren.)

11 augustus

Een weerstation op Sicilië noteert de onwerkelijke temperatuur van 48,8 graden – (De Wereld Meteorologische Organisatie, het meteorologische instituut van de Verenigde Naties, moet deze meting nog valideren.)

Julustan Dyachkovsky, een brandweerman van de bosbrandbestrijding in Jakoetië, neemt even pauze van het graven van greppels.

12 augustus

De Turkse president Recep Tayyip Erdoğan noemt de branden in zijn land ‘de ergste ooit’. De Turkse minister van Binnenlandse Zaken noemt de overstromingen in zijn land ‘de ergste die ik ooit heb gezien’. De burgemeester van de Turkse stad Sinop zegt: ‘De infrastructuur in [het district] Ayancik is volledig ingestort. De riolering is vernield.

14 augustus

Zware hagel en regenval veroorzaken overstromingen in de Russische regio Krasnodar aan de Zwarte Zee.

In de Spaanse gemeente Navalacruz breekt een brand uit die de komende dagen 20.000 hectare natuur verzwelgt. het wordt de ergste brand in de regio

In de Marokkaanse provincie Meknes wordt een temperatuur van 46,5 graden gemeten,

Het regent enkele uren op het hoogste punt van de Groenlandse ijskap – iets wat nooit eerder is waargenomen.

‘De autoriteiten in Japan hebben meer dan een miljoen mensen in het zuidwesten van het land opgeroepen om een veilige plek te zoeken vanwege het voortdurende noodweer. In vier regio’s geldt het hoogste weeralarm vanwege de zware regenval en

15 augustus

In Nigeria komen zeker 21 mensen om het leven nadat een brug instort door overstromingen. Dagenlange hevige regenval heeft al honderden huizen

16 augustus

Het wordt mogelijk de

17 augustus

In het zuiden van Frankrijk woedt een grote brand; 5.000 hectare bos gaat in rook op,

‘Israëlische brandweerlieden vechten tegen een enorme bosbrand ten westen van Jeruzalem, die de afgelopen drie dagen 2.000 hectare bos in de as

20 augustus

Weer zijn er overstromingen in Nigeria, dit keer in de provincie Niger. Grote stukken landbouwgrond worden verwoest, zeker tweehonderd huizen raken beschadigd en zeker

Rook van een bosbrand, afgelopen zomer in Ust-Aldanski, Jakoetië, Rusland.

21 augustus

In minder dan een dag valt in een deel van de Amerikaanse staat Tennessee evenveel regen als normaal in drie maanden.

22 augustus

‘Zware regenbuien trekken over Nederland,

24 augustus

30 augustus

‘Duizenden inwoners van South Lake Tahoe, in het noorden van de Amerikaanse staat Californië, hebben maandag hun huizen moeten verlaten wegens een grote bosbrand die het stadje van 22.000 inwoners bedreigt. De zogeheten Caldor-brand woedt sinds 14 augustus en heeft al honderden gebouwen en

31 augustus

‘Net nu meer dan een miljoen Amerikanen zonder stroom zitten door orkaan Ida,

Later wordt bekend dat de gemiddelde temperatuur op land op het noordelijk halfrond als tijdens deze meteorologische zomer (de maanden juni, juli en augustus).

Mark Medvedkov neemt een korte pauze van het zagen in kreupelhout, waarmee hij probeert te voorkomen dat de bosbranden zich uitbreiden.

Hoe de zomers van de toekomst eruit gaan zien

Zo ziet de zomer er dus uit nu de wereld ruim een graad is opgewarmd. Als de opwarming doorzet, kunnen we meer extreme hitte verwachten, meer hevige regenval en meer episodes van ongehoorde nattigheid of juist droogte. Wanneer er in de toekomst overstromingen of droogtes optreden, zullen ze erger zijn dan nu en dat komt

Weersgebeurtenissen die we nu als ‘extreem’ beschouwen, schrijft het zullen zich in de toekomst met ongekende omvang en frequentie voordoen. Bovendien gaan die extremen optreden op op en in

Vooral in tropische gebieden rondom de evenaar zal hitte Onder meer in Afrika, Azië, Noord-Amerika en Europa zal het aantal en de intensiteit van stortbuien Rondom de Middellandse Zee nemen droogte en het risico op branden toe, net als in In Noord-Amerika neemt de kans op branden ook toe, en zullen tropische stormen waarschijnlijk

Zomers van de toekomst zullen dus lijken op die van vandaag, maar dan extremer, vreemder, ontwrichtender. Mensen die binnen schuilen voor hitte en rook; mensen die moeten vluchten voor water en vuur; steden, akkers en stallen die worden

Niet alles zal slechter zijn: er zullen ook heerlijke zomerse dagen zijn in de lente, in de herfst, misschien zelfs in de winter. Maar ook dan altijd met het unheimische gevoel, althans bij degenen die het willen zien: dit klopt niet.

En dan heb ik het alleen gehad over extreem weer – nog geen woord gezegd over de vele andere gevolgen van klimaatopwarming, zoals en verzuring van de oceanen; processen die

Het verband tussen klimaatverandering en extreem weer

Natuurlijk, van individuele weersextremen kun je nooit zeggen dat ze volledig en alleen door klimaatverandering veroorzaakt zijn. Daarvoor is de wereld te ingewikkeld.

Voor een hittegolf heb je bijvoorbeeld niet alleen hoge temperaturen nodig (waarschijnlijker door klimaatopwarming), maar ook een hogedrukgebied (toevallige weersomstandigheid). Als het in een bepaald gebied droog is, wordt een hittegolf waarschijnlijker, als er veel asfalt ligt ook.

Iets vergelijkbaars speelt bij zware regenval: die wordt maar kan bijvoorbeeld ook door toegenomen irrigatie worden beïnvloed. Dat laatste blijkt een factor in

Droogte? Die neemt in sommige regio’s toe door de opwarming, maar kan ook het gevolg zijn van slecht watermanagement. 

Overstromingen worden maar regenval is niet de enige factor: de aan- of afwezigheid van goede afwatering en dijken speelt ook een rol, net als verzadiging of juist droogte van de ondergrond.

En toeval speelt mee – bij weersextremen is er altijd óók sprake van natuurlijke variatie. Dat er deze zomer ongebruikelijk veel gebieden afbrandden in Europa, wil niet zeggen dat dat volgende zomer  

De wereldkaarten hieronder, uit vatten samen welke veranderingen in extreme hitte, zware neerslag en droogte tot nu toe zijn waargenomen, en in hoeverre de menselijke invloed erop bewezen is. De zeshoekjes vertegenwoordigen verschillende gebieden:

De kaarten laten zien dat klimaatverandering nu speelt, ieder deel van de aarde raakt en dat de toename van weersextremen in veel gevallen duidelijk is terug te voeren op

Samenvattend: klimaatverandering is nooit de enige oorzaak van weersextremen, maar de opwarming maakt hitte, hevige regenval en droogte wel waarschijnlijker én intenser.

We weten ook dat sommige recente temperaturen vrijwel onmogelijk waren geweest zonder door mensen veroorzaakte opwarming. Dat geldt bijvoorbeeld voor de verzengende hitte eind juni

Na het blussen en graven is het tijd voor rust. De brandweermannen verzamelen zich rond een vuurtje in Ust-Aldanski, Jakoetië.

Aanpassing is niet genoeg

Wat moeten we hier nu mee? Aan de ene kant: ons aanpassen aan de nieuwe klimaatwerkelijkheid.

Er hoeft bijvoorbeeld niemand te overlijden aan extreme hitte. Meer bomen en meer groene daken kunnen extreme hitte in de stad voorkomen, airconditioning en koelcentra kunnen de hitte draaglijk maken als die toch toeslaat.

De afgelopen vijftig jaar zijn we wereldwijd al veel beter geworden in het voorkomen van doden door extreem weer – nog betere waarschuwingssystemen kunnen

Ook het totale aantal natuurbranden wereldwijd neemt beter bosbeheer kan de risico’s helpen beperken in gebieden waar de kans op brand

En het mag wel wezen dat de kans op overstromingen in steden toeneemt door de toename van plensbuien; beter stedelijk ontwerp – denk meer spons, minder badkuip – kan dat effect deels tenietdoen.

Maar er zijn grenzen. Aanpassing (‘adaptatie’) kan nooit alle pijn wegnemen, en nooit voor iedereen. Dat kunnen alleen een vermindering van de uitstoot en een verlaging van de hoeveelheid CO2 in de dampkring. Anders is het dweilen met de kraan open.

De wereldleiders die eind oktober in Glasgow verzamelen voor een nieuwe klimaattop hebben dus een duidelijke opdracht: een halvering van de mondiale uitstoot Beperk de opwarming, beperk het lijden. Het alternatief – een planeet die steeds minder gastvrij wordt voor mensen en vele andere soorten – is onacceptabel.

Alleen ik ben verantwoordelijk voor deze tekst, maar voor hun input dank ik en

Over de beelden Emile Ducke is een Duitse documentaire fotograaf gevestigd in Moskou, Rusland. In deze fotoserie neemt hij ons mee naar Jakoetië in het oosten van Siberië, waar ’s zomers steeds grotere bosbranden woekeren. De luchtkwaliteit in de regio is aanzienlijk verslechterd en vormt een gevaar voor de volksgezondheid. Siberië lijkt ver weg, maar Ducke vervoert ons naar gebieden die dichter bij onze toekomst staan dan ooit. Zijn werk brengt ons letterlijk dicht bij het vuur, in de hoop dat we wakker geschud worden. Bekijk hier meer werk van Emile Ducke

Lees meer

Terugkeren naar het ‘normaal’ van vóór corona is waanzin. We mogen het niet laten gebeuren Na ‘de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog’ zou je daadkracht verwachten van iedereen die echte verandering wil. Wanneer laat de stille meerderheid zich eindelijk horen? Lees het artikel