Waarom Amerika?

De crisis in de Oekraïne en het neerhalen van het passagiersvliegtuig van Malaysia Airlines zet de Europese afhankelijkheid hoog op de politieke Na jarenlang een trouwe fossiele met Rusland te hebben opgebouwd, wil Europa daar nu vanaf. De Amerikanen bieden een oplossing: ze willen hun eigen gas gebruiken om bondgenoten te ondersteunen. ‘We hebben al genoeg licenties afgegeven om elke dag zoveel gas te exporteren als Europa dagelijks gebruikt.’

Het klonk de voorzitter van de Europese Commissie José Barroso als muziek in de oren: ‘[…]Het is een zegen als landen voor hun energie minder afhankelijk kunnen worden van conflictgebieden.’ Republikeins senator John Boehner riep in februari al op tot export. ‘Met het toestemmen tot de export van aardgas kunnen de VS een duidelijk stap maken richting onze bondgenoten en opkomen tegen de Russische agressie terwijl we tegelijk Amerikaanse banen

Dat Amerika in staat zou zijn om gas te exporteren, had niemand zien aankomen. In nog geen tien jaar tijd is Amerika uitgegroeid tot grote energiemacht. De ontdekking van grote hoeveelheden olie en gas heeft grote gevolgen. ‘Het is een gamechanger,’ zegt Rob de Wijk, hoogleraar internationale betrekkingen en veiligheid van de Universiteit van Leiden en directeur van het centrum voor Strategische Studies (HCSS) in een uitzending van ‘Elke supermacht wil onafhankelijk worden op gebied olie en gas, want dan hoef je je niet druk te maken om de landen waar die olie en gas – vaak onstabiele landen - vandaan komen.’

Europa kan slechts dromen van deze energieonafhankelijkheid. In Europa wordt (nog) geen schaliegas gewonnen op grote schaal. De lidstaten zijn zeer verdeeld op dit onderwerp en hebben de publieke opinie tegen. Bovendien zijn de reserves ook niet zo veelbelovend als in de Verenigde Daarom is Europa naarstig op zoek naar alternatieve leveranciers. Kan Amerika inderdaad een helpende hand bieden?

Waar komt dat schaliegas dan vandaan?

De Amerikaanse staat North Dakota ligt tegen de Canadese grens. Jarenlang was het een slaperig gebied - tot vijf jaar geleden. North Dakota veranderde in de staat met de grootste economische groei, de laagste werkloosheidcijfers en de best betaalde banen van het land. Ondernemende petroleumcowboys wisten met een nieuwe boormethode ongekende hoeveelheden gas en olie te Zoveel dat Amerika genoeg gas uit de grond haalde om niets meer te hoeven importeren en over vijf jaar meer olie produceert dan Saoedi-Arabië.

Amerika voorziet nu al in haar eigen en het duurt niet lang meer of Amerika hoeft ook geen olie meer te importeren. Een langgekoesterde droom komt uit: In vier jaar tijd steeg het aantal gasputten in het hele land van 27 naar meer dan 2.000. De groei in de Amerikaanse olieproductie vorig jaar was zelfs een van de grootste ooit.

De hele Amerikaanse economie profiteert ook van de olie- en gasrevolutie. De sector zorgt in korte tijd al voor 1,7 miljoen banen. De gasprijs daalde met 70 procent en de energie-intensieve industrie naar het Amerikaanse vasteland. Volgens BP is de wereld vorig jaar dankzij de Amerikanen zelfs ontsnapt aan een nieuwe oliecrisis doordat in landen als Libië, Iran en Saoedi-Arabië de productie sterk daalde.

Over vijf jaar produceren de VS al meer olie dan Saoedi-Arabië en binnen een paar jaar exporteert Amerika voor het eerst gas. Obama wil deze nieuwe gasvoorraden graag inzetten om Europa te helpen. ‘Onze vrienden en bondgenoten wereldwijd hebben een meer stabiele, betrouwbare en betaalbare gastoevoer nodig,’ concludeerde een van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden afgelopen februari.

Kan Amerikaans gas Europa voorzien?

Om het gas te exporteren, moet het eerst vloeibaar worden gemaakt. In speciale langs de Amerikaanse kust wordt het gas gekoeld tot -163 graden Celcius, waarna het verscheept wordt. Om dit liquefied natural gas (LNG) te kunnen importeren, heeft het ontvangende land ook een LNG-terminal nodig.

Nederland heeft sinds drie jaar zo’n terminal. Sindsdien kan het land gas kopen (zoals uit Nigeria en Qatar) zonder een pijpleiding aan te leggen. De vreugde is dan ook groot als op 23 augustus 2011 Nederland voor het eerst LNG kan invoeren. Een ‘keerpunt in de Nederlandse economische geschiedenis,’ zei toenmalig minister van Economische Zaken, Maxime Verhagen, die middag. Voormalig koningin Beatrix draaide aan een groot wiel waarmee ze het uitzicht op de nieuwe terminal onthulde. De terminal was geopend.

Nu, drie jaar later, ligt de de terminal er stil bij. De meeste LNG-schepen varen door naar landen als Japan en Zuid-Korea omdat de gasprijs in Azië hoger ligt dan in Vooral Japan, dat na de kernramp in Fukushima dankzij het LNG ontsnapte aan een energiecrisis, is bereid een stuk meer te betalen voor de brandstof dan Europa.

Daarnaast is het spotgoedkope Amerikaanse schaliegas niet meer zo goedkoop nadat het getransporteerd is. Dat is namelijk een prijzig proces. ‘Ik denk niet dat export vanuit de VS een wondermiddel is voor Europa,’ zei Andrew Walker, LNG-expert bij BG Group hierover tijdens een LNG-congres in Amsterdam afgelopen mei. ‘Als Europa LNG nodig heeft, heeft het de infrastructuur en de mogelijkheden tot internationele import. Het probleem is dat dit gas gewoon duurder is dan het Russische gas.’ Private partijen maken dus liever gebruik van goedkoop Russische gas of goedkope steenkolen uit de Verenigde Staten.

Bovendien moet Amerika nog licenties afgeven voor de export van LNG naar Europa. De afnemers van goedkoop gas in de VS, zoals de Amerikaanse chemische industrie, lobbyen tegen deze export omdat ze bang zijn dat de gasprijs erdoor stijgt. Hoewel Obama op dit moment al zeven licenties heeft afgegeven, moeten er nog zo’n 27 aanvragen worden goedgekeurd.

En helpt het ook tegen Rusland?

Een vrijhandelsverdrag tussen de VS en de EU zou de diplomatieke restricties opheffen. Dan zou Obama geen licenties meer hoeven af te geven. De twee continenten onderhandelen al een tijdje stevig over dit verdrag ( en de ambitieuze woorden van Obama in Brussel lijken vooral te wijzen op politieke druk in het onderhandelingsproces rond het vrijhandelsverdrag.

Dit toont de gevolgen van de afhankelijke positie van Europa. Dankzij het tekort aan reserves, wordt Europa een speelbal van de internationale politiek. Niet voor niets zei Obama naar Europa te komen vlak nadat Europa de onderhandelingen rond het vrijhandelsverdrag tijdelijk had stilgelegd. De crisis in de Oekraïne gaf de Amerikanen precies het juiste moment om haar gasreserves in te zetten in een keihard politiek spel rond een belangrijk verdrag. En Amerika kan zijn gasreserves inzetten, Europa

Omdat Europa niet binnen afzienbare tijd Ruslandonafhankelijk kan is het enige wat het kan doen zijn afhankelijkheid spreiden over verschillende landen zoals de Verenigde Staten en Qatar. Maar zelfs dit gaat dus niet zonder slag of stoot. Han ten Broeke, Tweede Kamerlid voor de VVD zei op 1 augustus jongstleden tegen Nu.nl: ‘We komen er eindelijk achter dat energiepolitiek ook buitenland,- en veiligheidspolitiek

Tot Europa in zijn eigen energievoorziening kan voldoen, blijft het afhankelijk van Rusland, of we willen of niet.

Is het einde van de energierekening in zicht? De groene stroom van energiecoöperaties gaat een revolutie veroorzaken, zo luidt de stellige overtuiging van Frans Stokman van energiecoöporatie Grunneger Power. ‘In 2030 is de energievoorziening groen. En betalen wij geen energierekening meer.’ Is dat wensdenken of een serieuze ontwikkeling? Gastcorrespondent Han van de Wiel zocht het uit. Lees hier het verhaal Het beste antwoord op MH17 is een Europese energie-unie De vliegramp in Oekraïne is meer dan een nationale tragedie. Doordat de Boeing 777 van Malaysia Airlines vermoedelijk is neergeschoten door een raket van de pro-Russische separatisten in Oost-Oekraïne, is ons land terechtgekomen in een geopolitiek steekspel. Een energie-unie, die Europa onafhankelijker maakt van Russisch gas, zou verstandig zijn. Maar uitgerekend gasland Nederland is daar geen voorstander van. Lees het stuk hier Ruzie of geen ruzie, de gashandel met Rusland gaat gewoon door De nieuwe gasruzie tussen Oekraïne en Rusland maakt weinig indruk op topbestuurders uit de Nederlandse gassector. Tijdens een luxueus diner met uitzicht op de jachthaven in Huizen wordt vooral gepleit voor het in stand houden van de goede gasrelaties met Rusland. Hoe beïnvloedt het gas de geopolitieke verhoudingen? Een analyse. De analyse lees je hier