Eenentwintig gewonden zitten al sinds 23 januari vast in de kelder van een ingestort gebouw in Cizre. Een Koerdische stad aan de Syrische grens waar al wekenlang een uitgaansverbod geldt.
De laatste keer dat er contact met de gewonden kon worden gelegd, afgelopen zaterdagochtend, vochten ze voor hun leven, met in dezelfde ruimte de stoffelijke overschotten van zeven reeds overledenen.
De kelder staat symbool voor een nieuw hoofdstuk in het schier eindeloze conflict tussen de PKK en de Turkse staat.
Wat staat er op het spel?
Het menselijke drama in de kelder in Cizre laat zien dat burgers het voornaamste slachtoffer zijn van het opgelaaide geweld. Uitgaansverboden maken het levensgevaarlijk de straat op te gaan. Het risico om door het leger of speciale eenheden van de politie neergeschoten te worden, is groot.
Zo ondervond ook cameraman Refik Tekin, die op 20 januari in zijn been werd geschoten toen hij een groep burgers filmde die op dat moment een omgekomen familielid van straat probeerde te halen.
Het conflict heeft grote gevolgen voor de stabiliteit van Turkije en daarom ook de EU
Amnesty International schat het aantal burgers dat moeilijk toegang heeft tot water, elektriciteit en medische hulp op 200.000. Honderdduizenden zochten een veilig heenkomen in de regio of in steden in het westen van het land. Volgens de Turkse mensenrechtenorganisatie IHD kwamen sinds augustus vorig jaar bijna tweehonderd burgers om het leven.
Het conflict heeft grote gevolgen voor de stabiliteit van Turkije en daarom ook de EU, waarvoor Turkije een cruciale partner is in de oorlog in Syrië en de vluchtelingencrisis.
Een stukgelopen vredesproces
Na een stukgelopen vredesproces en een ruim twee jaar durend staakt-het-vuren laaide de strijd tussen de PKK en het Turkse leger afgelopen zomer op. HDP-leider Demirtas vertelde in een interview met de Turkse krant Hürriyet hoe president Recep Tayyip Erdogan de vredesbesprekingen hoogstpersoonlijk torpedeerde, nadat hij zag dat ze hem electoraal weinig opleverden: ‘Waarom zijn we hiermee bezig als er voor ons geen voordeel in zit?’ zou Erdogan volgens Demirtas gezegd hebben. President Erdogan legt de schuld juist bij de PKK, die zich volgens hem niet aan de afspraken hield om zich terug te trekken.
Sinds het stukgelopen vredesproces beschuldigen Erdogan en de door hem opgerichte regerende AKP de HDP er onophoudelijk van terrorisme te steunen en met de PKK samen te spannen, een tactiek die aanslaat bij de nationalistische Turkse publieke opinie en de AKP. In combinatie met de onvrede over het geweld leverde het de AKP bij de verkiezingen van november vorig jaar een absolute meerderheid in het parlement.
‘Zij die onder het mom van autonomie of zelfbestuur een regering in de staat willen vormen, zullen met ons te maken krijgen,’ dreigde Erdogan de Koerden vorige week tijdens een grondwetscongres zonder ze expliciet te noemen. Tijdens het congres hield hij een pleidooi voor een nieuwe grondwet met een presidentieel stelsel en verregaande bevoegdheden voor zichzelf. In een met nationalistische retoriek doorspekte toespraak pleitte hij voor een nieuw document waarin voor de eisen van de Koerden geen plaats was.
Een gemarginaliseerde Koerdische partij
Typerend voor het politieke klimaat is de behandeling van het verzoek van HDP-parlementslid Leyla Zana voor een treffen met president Erdogan. Aanvankelijk accepteerde de Turkse president haar verzoek, om het kort daarna toch af te wijzen. In de media gaf hij Zana, die Erdogan onder andere over de omstandigheden van de gevangen PKK-leider Abdullah Öcalan wilde spreken, er vervolgens van langs: ‘Als ze denkt dat ze hier kan komen praten over zulke zaken, kan ze beter niet komen.’
‘Erdogan wil proberen een nieuwe grondwet te vormen zonder op de eisen van de Koerden in te gaan. Dat is een gevaarlijke gok die gedoemd is verkeerd af te lopen’
Het succesvolle terreurdiscours leidde tot de marginalisering van de HDP. Afgelopen zomer was het nog een partij die overtuigend de kiesdrempel van 10 procent passeerde en voor het eerst als pro-Koerdische partij op grote schaal kiezers van andere politieke oriëntatie wegtrok. Nu is het een partij die alleen in het nieuws komt als ze weer van terrorisme beschuldigd wordt. Ook de gewonden in de kelder in Cizre worden afgeschilderd als terroristen. Deze berichtgeving in de Turkse media, die het afgelopen jaar met ongekende staatsrepressie te maken kregen, zorgt ervoor dat de HDP snel veel sympathie verliest in de ogen van de publieke opinie.
Mesut Yegen, als socioloog verbonden aan de Sehir Universiteit in Istanbul en gespecialiseerd in de Koerdische kwestie, ziet geen snelle uitweg uit de huidige escalatie: ‘Beide partijen zijn vastberaden om de strijd voort te zetten,’ aldus Yegen volgens wie de nieuwe grondwet een belangrijke rol speelt in de huidige militaire operaties. ‘Erdogan wil proberen een nieuwe grondwet te vormen zonder op de eisen van de Koerden in te gaan. Dat is een gevaarlijke gok die gedoemd is verkeerd af te lopen,’ verwacht Yegen.
Een onmogelijke positie als poortwachter voor Europa
Dit alles speelt zich af tegen de achtergrond van een vluchtelingenakkoord, waarbij de EU Turkije als poortwachter van Europa heeft aangemerkt. Turkije moet er in ruil voor 3 miljard euro en hervatte toetredingsonderhandelingen voor zorgen dat vluchtelingen niet meer in groten getale vanaf de kust naar de Griekse eilanden vertrekken. In het plan-Samsom stuurt de EU zelfs vluchtelingen terug naar Turkije.
Europarlementariër Marietje Schaake (ALDE) is al vanaf het begin kritisch op het akkoord dat de EU en Turkije eind november vorig jaar sloten. Tijdens een debat in het Europees Parlement legde ze onlangs een direct verband tussen het akkoord en de Europese stilte over het geweld in het zuidoosten van Turkije. ‘Het akkoord dat Timmermans op het meest ongelukkige moment sloot, lijkt de reden waarom de gevaarlijke situatie in het zuidoosten van Turkije met oorverdovende stilte wordt beantwoord,’ zei Schaake.
Ook is Schaake van mening dat de EU bij het akkoord veel te makkelijk een aantal principes die met de rechtsstaat te maken hebben overboord heeft gezet. ‘Het is een soort outsourcing van Europese problemen. Als de EU Turkije serieus neemt, dan zou het ook deze belangrijke zaken apart adresseren. Nu verliest het de mensen waarvoor deze principes zo belangrijk zijn,’ aldus Schaake.
Tijdens de presentatie van het jaarrapport van Human Rights Watch, afgelopen week in Istanbul, klonken vergelijkbare geluiden. Human Rights Watch-voorzitter Kenneth Roth bekritiseerde zowel Turkije als de EU. ‘Toen toetreding tot de Europese Unie serieus werd bediscussieerd, stimuleerde dat hervormingen [...]. De EU kan alleen dezelfde rol spelen als het de Kopenhagen-criteria als eis stelt. De lat moet niet naar beneden, om Erdogan aan te sporen boten tegen te houden,’ zei Roth, die het feit dat Europa Turkije niet meer bekritiseert over thema’s als de rechtsstaat en de democratie een grote reden tot zorg noemde.
Hoe nu verder?
Terwijl Europa druk is met zijn eigen problemen, herhaalt de geschiedenis zich in Turkije. Waar de strijd in de jaren negentig voornamelijk plaatsvond in ruraal gebied, heeft hij zich nu verplaatst naar de steden waarnaar ontheemde dorpelingen destijds vluchtten. De jongeren van de YDG-H die nu vanachter de barricaden de strijd aanbinden met de Turkse ordetroepen, zijn kinderen van de jaren negentig. Nu groeit er een volgende generatie op zonder hoop en met een nog grotere vervreemding jegens de Turkse staat.
‘De waarheid is dat mijn generatie weleens de laatste zou kunnen zijn om met dialoog een vredig akkoord te bereiken’
Abdullah Demirbas, voormalig burgemeester van Sur, een wijk in Diyarbakir waar ook al wekenlang een uitgaansverbod geldt, heeft in een open brief aan The New York Times moeite om hoopvol te blijven over de toekomst: ‘De waarheid is dat mijn generatie weleens de laatste zou kunnen zijn om met dialoog een vredig akkoord te bereiken.’ Over het in puin liggende Sur zei premier Davutoglu dat hij het zal herbouwen als Toledo. Zijn uitspraak is exemplarisch voor de verschillende golflengten waarop beide partijen zich begeven en biedt net als de woorden van Demirbas weinig hoop voor de nabije toekomst.
En die kelder dan?
En intussen zitten er nog altijd 21 Koerden in een kelder, zoals ik aan het begin van dit artikel schreef. Faysal Sariyildiz, parlementariër voor de pro-Koerdische HDP, zegt dat ambulances op weg naar het gebouw geblokkeerd worden door veiligheidstroepen.
Hij doet een beroep op de internationale gemeenschap om in te grijpen: ‘Het recht op leven, zoals door het internationale recht is vastgelegd, wordt hier openlijk geschonden.’
Volgens de Turkse regering kan de ambulance het gebouw niet bereiken vanwege de barricades die een jeugdtak van de PKK heeft opgetrokken.
De patstelling tussen de Koerden en het Turkse leger kan niet beter worden geïllustreerd. Ook het lot van deze Koerden blijft voorlopig nog wel even ongewis.
Meer verhalen over Turkije:
De president van Turkije ziet politiek als een marathon (maar hoelang blijft hij rennen?)
Zondag kiest Turkije een nieuw parlement. En hoewel hij niet op de kieslijst staat, draaien die eigenlijk maar om een iemand: president Recep Tayyip Erdogan. Hoe kan de man die Turkije met steeds hardere hand regeert nog steeds zo populair zijn?
De grootste ontvanger van Europese ontwikkelingshulp is geen ontwikkelingsland
Bij ontwikkelingshulp denk je aan hulp aan arme landen. Maar de grootste ontvanger van ontwikkelingshulp van de Europese Unie is ook de achttiende economie van de wereld: Turkije. Jaarlijks 2,4 miljard euro. Sarah Haaij reisde naar Turkije met de vraag: waar gaat die hulp dan naartoe? Deel 1 van een tweeluik.
Hoe de EU geld verdient aan ‘ontwikkelingshulp’
De Europese Unie presenteert zichzelf graag als een grote, belangrijke leverancier van ontwikkelingshulp. Ik dook in de budgetten en zag: Europa investeert miljarden in infrastructuur en noemt dat dan ontwikkelingshulp. Deel 2 van een tweeluik.
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!
