/dc-useruploads-images/a04000094b164a7a83c63ac13211e605.png)
/dc-useruploads-images/e8637046d7474d5aafe17b2d4369fd40.png)
Vooruitkomen betekent vaak stilstaan bij je keuzes. Voor mij is een museum de ideale plek om dat te doen. Dat is namelijk een plek waar je geconfronteerd wordt met de creatieve keuzes van anderen.
In je normale gejaagde bestaan schiet je van inbox naar WhatsApp en van de zaterdagkrant naar Facebook. Zelden neem je de tijd om echt te zien waar je naar kijkt. In een museum vind ik vaak weer de rust om een werk in me op te nemen. Open te staan voor de gedachte erachter.
Toen het Amsterdamse Stedelijk Museum me vroeg een aantal werken te selecteren, kwam ik al snel uit bij het thema rust. Dat vormt de basis van de ontwerpfilosofie van mijn eigen creatief bureau Momkai . Binnenkort zal ik in een artikel deze principes delen omdat ze ook de basis vormen van het ontwerp van De Correspondent als platform en als merk.
Maar nu eerst een drietal werken uit de audiotour die ik voor het Stedelijk maakte binnen het thema rust. Als voorproefje.
Wim Crouwel - Vormgevers, 1968
De poster ‘Vormgevers’ is een ontwerp van de legendarische Wim Crouwel. Een grafisch vormgever die me intrigeert. Niet zozeer door zijn esthetiek, die is mij vaak te zakelijk, wel door zijn aanpak.
Hij werkte namelijk met een vast grid, een stramien dat richting gaf aan zijn vormgeving. Normaal is dit grid voor ons als kijker onzichtbaar. De poster hiernaast, is de enige keer dat hij hiervan afweek. We mogen even spieken in zijn zelfopgelegde structuur.
Het ontwerp veronderstelt een bepaalde structuur en creëert een omgeving waar anderen iets aan kunnen toevoegen
Om twee redenen vind ik dat fascinerend. Allereerst omdat hij hiermee vooruitliep op het digitale tijdperk dat nog moest komen. Een computer had hij nog niet in de jaren zestig, maar hij voorzag al wel dat we meer op die wijze zouden vormgeven.
Hij noemde het trouwens niet vormgeven, maar vormvoorbereiden. Het ontwerp veronderstelt een bepaalde structuur en creëert een omgeving waar anderen iets aan kunnen toevoegen. Precies zoals digitale ontwerpers tegenwoordig werken, precies zoals we bij Momkai werken. Neem een digitaal ontwerp als De Correspondent: we ontwerpen de structuur van een artikel, maar dat artikel wordt telkens gevuld door anderen.
Ten tweede vind ik het fascinerend omdat het mij als ontwerper bijzonder beklemmend lijkt om jezelf zo’n stramien op te leggen. Ik zou er erg onrustig van worden. In een recente YouTube-video met Crouwel zag ik dat hij dit ook toegaf. Dat het soms iets te krampachtig was. Ontwerpen waren soms beter geweest als hij het grid had losgelaten. Die eerlijkheid vond ik natuurlijk prachtig en daardoor ben ik hem alleen maar meer gaan waarderen.
Kazimir Malevich - Suprematisch kruis, 1920 - 1927
Een kleine bekentenis: Malevich leerde ik pas goed kennen toen er een grote overzichtstentoonstelling van hem was in het Stedelijk Museum. En dat is meteen ook wat ik zo interessant vind aan dit moderne kunstmuseum. De collectie, ook de vaste, wisselt vaak. De grote exposities zijn origineel opgezet en trekken je zo de wereld van de kunstenaar in.
Zo ook bij Malevich. Of in mijn geval: vóóral bij Malevich. Ik was geraakt door zijn abstracte werk. Als vader van het zogenoemde suprematisme maakte hij kunst die je heel rustig kunt ervaren. Een zuivere visuele taal zonder objecten. Alle suggestie of herkenbaarheid is eruit.
Hij zocht daarin hetzelfde als tijdgenoot Piet Mondriaan, die niet voor niets dicht bij Malevich hangt in het Stedelijk. Malevich en Mondriaan wilden beiden een vorm tot de essentie terugbrengen. Beiden wilden een zo sober mogelijke ervaring van vorm. En in mijn optiek is dat bijzonder goed geslaagd bij het kruis op de foto hierboven.
Het is heel fragiel. Het draagt in alle ijlheid rust uit. Het is in het Stedelijk iets hoger opgehangen, waardoor het werk iconisch wordt. Wellicht was Malevich beïnvloed door de iconen uit zijn vaderland Rusland. Ik was verbaasd dat ik het nog niet kende, want het greep mij enorm aan.
Wat blijkt nu: dit werk zijn ze na de grote overzichtstentoonstelling in het Stedelijk weer echt gaan waarderen. Eerder werd het gezien als een zwakke broeder en hing het heel weinig op zaal. Gelukkig is dat nu anders.
Sol LeWitt - Wall Drawing #5, 1969, 2015
Om eerlijk te zijn, liep ik in eerste instantie straal voorbij dit werk, Wall Drawing number five. Ik was namelijk op zoek naar een heel ander werk van Sol LeWitt. Eén dat lang niet zo subtiel is: de gigantische kleurbanen van Wall Drawing number 1084. Bezoekers aan het Stedelijk Museum hebben die vast gezien, het was op de bovenste verdieping te vinden, waar nu de tentoonstelling van Isa Genzken te zien is.
Het werk van LeWitt wordt altijd aangebracht op locatie en het wordt na verloop van tijd simpelweg overgeschilderd. Die rusteloosheid maakt het werk van Sol LeWitt voor mij juist zo interessant.
Vandaar dat Hoofd Collecties Bart Rutten me tijdens onze rondgang naar dit uiterste hoekje van de gigantische zaal bracht, voor het nieuwste werk van LeWitt in het Stedelijk. Het werk bestaat uit een heel fijn raster, met potlood getekend. Precies aangebracht zoals Sol LeWitt beschreven had, door vier medewerkers van een projectbureau waar het Stedelijk vaker mee werkt.
Het werk van LeWitt wordt altijd aangebracht op locatie en het wordt na verloop van tijd simpelweg overgeschilderd. Die rusteloosheid maakt het werk van Sol LeWitt voor mij juist zo interessant
En dat is direct ook het aspect wat mij bovenmatig intrigeert in zijn werk: het bestaat bij de gratie van het team. Zijn werk gaat om het idee, waarna je het met een team kunt uitvoeren. Sol LeWitt zelf maakte de boekjes met daarin de precieze instructies hoe je een tekening of schildering dient te creëren.
Daarbij is zijn grote vertrouwen in het team heel herkenbaar. Meteen na de opleiding ben ik Momkai gestart als digitaal designbureau, met het idee dat ik zo snel mogelijk met anderen wilde samenwerken, maar wel volgens mijn eigen richtlijnen.
Al dertien jaar doe ik dit met Sebastian Kersten en samen koesteren we onze teamleden, zoals designers, developers en journalisten. En die dankbaarheid zie ik ook terug in het werk van LeWitt. Hij berustte erin dat anderen het idee tot uitvoer brachten en daar hun eigen inbreng in verwerkten, zelfs tot na zijn dood. Een heel mooie, solidaire vorm van rust.
Meer zien en horen? Bezoek dan gratis het museum
Kom vooral naar het Stedelijk. Tussen 6 en 19 februari kun je mijn tour in het Stedelijk lopen. De audiobegeleiding vind je op Soundcloud. Als je mijn naam (‘Harald Dunnink’) noemt bij de kassa hoef je geen entree te betalen.
Meer verhalen over rust?
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!
