/dc-useruploads-images/da032b2ebff04eab94570f690ad1a51f.png)
/dc-useruploads-images/da032b2ebff04eab94570f690ad1a51f.png)
Aluminiumfabriek Aldel bracht in de jaren zestig welvaart en werkgelegenheid naar de provincie Groningen. De banen in de regio lagen in die tijd niet voor het oprapen. Al jaren probeerde de overheid bedrijven naar het noorden te lokken, zonder succes. Tot in 1959 de gasbel bij Slochteren werd ontdekt. Plotseling werd Groningen de perfecte locatie voor industrie die veel stroom verbruikt, zoals aluminiumsmelters.
Staalfabrikant Koninklijke Hoogovens besloot in 1964 haar eigen aluminiumtak in Groningen te vestigen: Aluminium Delfzijl (Aldel). Het bedrijf werd strategisch geplaatst op één van de grootste gasvelden ter wereld. Groningen kreeg haar eigen economische motor.
Maar bijna vijftig jaar later, op 30 december 2013, valt het doek voor Aldel. De Amerikaan Gary Klesch, eigenaar van Aldel en investeerder in noodlijdende bedrijven, zegt op een persconferentie dat de situatie wat hem betreft onhoudbaar is geworden. ‘Het verschil in stroomprijs tussen Nederland en Duitsland is extreem en ik heb er veel geld aan verloren: 120 miljoen euro. Mijn mogelijkheden zijn uitgeput.’
Nu heeft de aluminiumsmelter sinds 2009 inderdaad flinke verliezen geleden. Zoveel dat ook de overheid met miljoenen moest bijspringen. Maar geldt dat ook voor de eigenaar, Gary Klesch? Nee, zo blijkt uit onderzoek van De Correspondent. Klesch heeft niet de zure vruchten hoeven plukken. Integendeel, de ondernemer zal hoogstwaarschijnlijk zelfs met winst weglopen. Een reconstructie.
Iemand een aluminiumfabriek kopen?
Het faillissement van Aldel komt niet uit de lucht vallen. Al vanaf het begin van deze eeuw verkeert de fabriek in zwaar weer. Decennia kon de aluminiumsmelter rekenen op goedkope stroom van de overheid. Geen overbodige luxe. Bij aluminiumsmelters als Aldel bedragen de stroomkosten bijna 40 procent van de totale kosten.
Als iedereen het eigenlijk al bijna heeft opgegeven, meldt zich toch een kandidaat: Gary Klesch
Maar in 2003 wordt de Nederlandse energiemarkt geliberaliseerd en is het definitief over met de goedkope energie. In 2005 loopt het tienjarige energiecontract af met de Samenwerkende Electriciteits Produktiebedrijven en krijgt Aldel een groot probleem. De stroomkosten stijgen op slag met 46 procent, zo valt in Aldels jaarrekening te lezen.
Staalproducent Tata Steel (toen nog Corus) besluit in 2003, onder andere door het aflopende energiecontract en de liberalisering van de energiemarkt, haar aluminiumtak af te stoten. Ze doet aluminiumsmelterijen Aldel en haar Duitse zusterbedrijf Voerde in de verkoop. Niemand wil de noodlijdende bedrijven overnemen.
Maar dan, in 2009, als iedereen het eigenlijk al bijna heeft opgegeven, meldt zich toch een kandidaat: Gary Klesch. De Amerikaanse zakenman bezit al een Zeeuwse aluminiumsmelter, Zalco. Hij besluit de drie bedrijven Zalco, Voerde en Aldel samen te voegen tot één groep: BaseMet.
Gary Klesch, tovenaar
En een zakenman is Gary Klesch. Van boeken tot onderbroeken, van Libische pijplijnen tot aluminiumfabrieken: de Amerikaan draait er zijn hand niet voor om. Als een bedrijf in nood is en niemand er meer brood in ziet, koopt investeringsmaatschappij Klesch & Company Ltd. het op. Vervolgens herstructureert hij het bedrijf om het weer te laten functioneren. Klesch stuit daarbij nogal eens op weerstand bij het personeel. Maar, zoals Klesch zelf in een interview met The Economist aangaf, na een tijdje is iedereen om: ‘Now they think I’m a magician.’
Klesch heeft zijn toverkunsten eerder in Nederland vertoond. Bij de teloorgang van Nederlands voormalige industriële grootmachten Fokker en DAF kocht hij voor een zacht prijsje obligaties op, om vervolgens de ene na de andere rechtszaak aan te spannen. Inzet: Klesch wilde net zo snel betaald krijgen als andere schuldeisers. De rechtszaak bij DAF sleept nu, eenentwintig jaar na dato, nog steeds voort.
En nu is Klesch dus betrokken bij het bankroet van een ander icoon van de Nederlandse zware industrie: Aldel.
Winst bij verlies
Moederbedrijf Tata Steel heeft er veel voor over zich te verlossen van de verliesmakende aluminiumsmelter. Begin 2008 heeft Tata Steel Aldel al ontheven van 86,6 miljoen euro aan schulden. Als Klesch een jaar later het bedrijf overneemt, hoeft hij zelf geen euro mee te brengen. Sterker nog, uit de jaarrekeningen blijkt dat Tata Steel zo’n 50 miljoen euro betaalt aan Klesch om Aldel over te nemen.
Bovendien zijn de bedrijfskassen van Aldel nog goed gevuld: het bedrijf heeft nog een kleine 22 miljoen euro op de plank liggen. Uit de jaarrekening van Tata Steel blijkt dat de overgedragen kasgelden deels worden gebruikt om 30 miljoen aan schulden bij Tata Steel af te lossen. Verder staat het geld vrij ter beschikking van Klesch. Verlost van schulden en met een aardige som kasgeld kan het bedrijf in ieder geval de komende jaren doorkomen.
Moederbedrijf BaseMet betaalt in 2009 een kleine miljoen aan ‘management fees’ aan Klesch
Het financiële gegoochel begint al snel na de overname door Klesch, zo blijkt uit de jaarrekening van Aldels moederbedrijf BaseMet. Het ontvangen geld na de overname wordt door het moederbedrijf gebruikt om 25 miljoen euro winst uit te keren aan Canal Limited; een bedrijf van Klesch, gevestigd op het fiscaal zonnige Malta. Bovendien betaalt moederbedrijf BaseMet in 2009 ook nog een kleine miljoen aan ‘management fees’ aan Klesch.
Hoewel Klesch al winst aan het uitkeren is aan Maltese vennootschappen, blijft Aldel gewoon verliesgevend. De crisis helpt daarbij niet mee. De prijzen van aluminium dalen in 2009 flink, om daarna nooit meer het hoge niveau van vóór 2008 te behalen. Vanaf 2012 beginnen ook de Nederlandse en Duitse stroomprijzen verder uit elkaar te lopen. Een groot probleem. Vooral omdat de grootste concurrenten van Aldel in Duitsland zitten en de energieprijzen daar veel lager liggen.
‘Dat is roof’
Tussen 2010 en 2012 boekt Aldel in totaal een verlies van 50,3 miljoen euro. Volgens Klesch is de oorzaak voor de structurele verliezen helder: de hoge Nederlandse stroomprijzen en de onwil van de overheid om hier iets aan te doen. ‘Het bedrijfsleven wordt stukgemaakt door de ongelijke energieprijzen in Europa,’ zegt Gary Klesch in een interview met RTV Noord. Met name het prijsverschil met Duitsland is Klesch een doorn in het oog.
Klesch laat zijn eigen rol in de verliezen echter buiten beschouwing. Op zijn minst de helft van het verlies is afkomstig van door Klesch gemaakte kosten. Aldel betaalde tussen 2010 en 2012 ruim 9,2 miljoen aan ‘groepskosten,’ voor het overgrote deel zogenoemde‘management fees.’ Over welke - goedbetaalde - activiteiten we hier praten is niet duidelijk. Het lijkt erop dat Aldel louter betaalt voor het deel uitmaken van de Klesch Group.
De grootste kostenpost is echter een lening van 28,8 miljoen euro van Aldel aan moederbedrijf Basemet, waarop Aldel verlies neemt in 2011 en 2012. Op de lening zitten geen zekerheden en er wordt geen aflossingsschema opgesteld. Als het moederbedrijf in 2011 failliet gaat, blijft er niks over voor Aldel.
Aldel betaalde tussen 2010 en 2012 ruim 9,2 miljoen aan ‘groepskosten,’ voor het overgrote deel zogenoemde ‘management fees’
Albert Kuiper, bestuurder bij FNV Metaal, wordt even stil als hij hoort wat er met de lening is gebeurd. Wanneer hij erna hoort dat er in 2009 25 miljoen winst is uitbetaald aan Canal Limited zegt hij: ‘Dat is roof. Dat mag je met vette letters citeren.’
De lening aan Basemet ontstond in 2009 toen een hedgecontract werd ontbonden. Hedgen is een manier om risico’s af te dekken, bijvoorbeeld door de prijs van stroom of aluminium voor langere tijd vast te zetten. Klesch besluit in 2009 echter te stoppen met hedgen en het oude contract te ontbinden. Hierbij is een bedrag van 28,8 miljoen euro vrijgekomen. Een bedrag in de plus dus, waaruit blijkt dat Aldel met dit hedgecontract blijkbaar voor een lagere prijs stroom in kon kopen dan op de open markt. Ironisch, omdat Klesch zich later beklaagt over te hoge stroomprijzen. Klaas Pijper, voorzitter van de ondernemingsraad van Aldel, geeft toe: ‘Achteraf was het niet verstandig deze hedge te annuleren.’
De schulden lopen verder op
Door te schuiven met rekeningen en door te lenen bij banken, weet Klesch nog net de aluminiumsmelter overeind te houden. Maar de onbetaalde rekeningen stapelen zich op. Staat er eind 2009 nog 15 miljoen euro open, eind 2011 is dat bedrag opgelopen tot 43 miljoen euro. Zelf wordt Aldel steeds vooruitstrevender in haar incassobeleid: onbetaalde rekeningen aan Aldel dalen van 19,2 miljoen euro in 2009 naar 2,9 miljoen euro in 2012. Ook neemt Aldel een lening van ongeveer 10 miljoen euro op bij ABN/AMRO.
Verliezen kosten geld en iemand zal ze moeten betalen. Om die wetmatigheid komt ook Aldel niet heen. Durfinvesteerder Klesch weet echter op ingenieuze wijze andere partijen op te laten draaien voor de riskante financiering van het verliesmakende bedrijf. Zelf investeert hij alleen in Aldel wanneer hij de zekerheid heeft dat het geld terugkomt.
‘Toen het pandrecht op was, besloot Klesch het faillissement aan te vragen. Op dat moment zou hij namelijk hoofdelijk aansprakelijk worden en dat risico wilde hij niet lopen’
Ondertussen is hij juist zeer spaarzaam met zijn investeringen in Aldel. Pas eind 2011 begint Klesch omvangrijke investeringen in Aldel te doen. Vanuit Lassan Holdings, gevestigd op het Kanaaleiland Jersey, komen tussen oktober 2011 en maart 2013 leningen aan Aldel ter waarde van in totaal 18,9 miljoen euro, maar niet voordat de risico’s zoveel mogelijk zijn beperkt.
In tegenstelling tot de meeste andere crediteuren heeft Klesch, zo blijkt uit het eerste curatorenverslag, namelijk vrijwel alle pandrechten van Aldel in eigendom. Klesch maakt daardoor als eerste aanspraak op het onroerend goed, de achtergebleven anoden en zelfs op een eventuele BTW-teruggaaf. Uit een taxatierapport blijkt dat de waarde van de grond en andere bedrijfsmiddelen van Aldel bij verkoop in totaal zo’n 20 miljoen euro bedroeg. ‘Toen het pandrecht op was, besloot Klesch het faillissement aan te vragen,’ legt Klaas Pijper, lid van de ondernemingsraad van Aldel uit. ‘Op dat moment zou hij namelijk hoofdelijk aansprakelijk worden en dat risico wilde hij niet lopen.’
Overbruggingskrediet van 7 miljoen van de provincie
Andere crediteuren moeten maar hopen dat er nog wat overblijft. En één van die crediteuren is de Nederlandse overheid. In september 2013 wordt de situatie voor Aldel zo nijpend, dat Klesch een reddingsplan aan de overheid voorlegt. Er moet een directe stroomverbinding naar Duitsland komen, zodat Aldel structureel dezelfde stroomkosten heeft als haar Duitse concurrenten. Om Aldel tot februari 2014 de tijd te geven het reddingsplan verder uit te werken en tot een sluitende exploitatie te komen, verleent de provincie Groningen in oktober 2013 een overbruggingskrediet van 7 miljoen euro aan het bedrijf. Het ministerie van Economische Zaken staat voor de helft garant.
Het reddingsplan wordt niet uitgewerkt. En er wordt geen plan gemaakt om tot een sluitende exploitatie te komen
Maar het reddingsplan wordt niet uitgewerkt. En er wordt geen bedrijfsplan gemaakt om tot een sluitende exploitatie te komen. Klesch noch de overheid is bereid drie jaar verliezen te financieren, totdat de stroomkabel operationeel wordt. Op 30 december 2013 vraagt Klesch faillissement aan. ‘Onbegrijpelijk,’ oordeelt Yvonne van Mastrigt, gedeputeerde van de provincie Groningen, die hard vocht voor het overbruggingskrediet. ‘Ik kan hem slecht serieus nemen als hij zegt dat hij een bedrijf wil laten renderen en dan dit doet.’
Het is met name de overheid die Aldel in 2013 overeind houdt. De erfpacht bij staatsbedrijf en bedrijventerrein Groningen Seaports wordt al tijden niet meer betaald; netbeheerder TenneT betaalt versneld een claim van 22 miljoen euro uit; en last but not least is er het overbruggingskrediet van de provincie. Klesch zelf verstrekt in januari en maart zijn laatste twee leningen ter waarde van 2,1 miljoen euro.
Een plus van 14 miljoen
Het mag allemaal niet meer baten. Aldel is na vijftig jaar failliet. Een enorme klap voor investerend Groningen, een enorme klap voor de driehonderd werknemers. ‘Ik ben nog jong en hoog opgeleid, dus ik moet een baan kunnen vinden,’ vertelt Peter Borst, systeembeheerder bij Aldel. ‘Ik houd echter mijn hart vast voor de andere werknemers. De gemiddelde leeftijd ligt op 51 jaar. Veel van de werknemers waren ooit in dienst bij de Limburgse staatsmijnen en besloten naar het noorden te trekken om bij Aldel hun geluk te beproeven. Ze zijn laag opgeleid, een deel is zelfs analfabeet.’
‘Ik houd echter mijn hart vast voor de andere werknemers. Ze zijn laag opgeleid, een deel is zelfs analfabeet’
Gary Klesch plengt ondertussen krokodillentranen. Aldel heeft 120 miljoen verlies geleden, inderdaad. Maar Klesch heeft slechts 20 miljoen in het bedrijf geïnvesteerd, waarvan hij een deel, als niet het geheel, zal terugkrijgen omdat hij pandrecht heeft. Daarnaast heeft hij 9,2 miljoen aan management fees aan zichzelf uitbetaald. Ook heeft hij 25 miljoen winst uitgekeerd vanuit moederbedrijf BaseMet, de moeder die de nooit terugbetaalde 28,8 miljoen euro van Aldel leende. Al met al een plus van in ieder geval 14 miljoen euro.
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!
