Shell heeft een pittige tijd achter de rug. Het moest door de coronacrisis snijden in de winstuitkering, de omzet daalde en de schuldenberg groeide Het concern maakte 4,8 miljard dollar winst in 2020; 71 procent minder dan het jaar ervoor.

Maar Shells CEO Ben van Beurden is optimistisch. Deze donderdag maakte hij tijdens bekend hoe Shell de komende jaren wil groeien. is het motto: Shell wil ‘energie voor vooruitgang’ leveren en zorg dragen voor ‘een gezonde planeet’. De verduurzaming van het energiesysteem moet veel en veel sneller, zei Van Beurden, en Shells inzet is daar de komende jaren op gericht.

Shell maakte al eerder bekend dat het bedrijf een ‘Wij stellen onszelf de ambitie om in 2035 en in 2050 wat betreft onze totale ecologische voetafdruk in de pas te lopen met wat het IPCC denkt dat nodig is voor [een maximale wereldwijde opwarming van] 1,5 graad’,

Dat klinkt mooi, ambitieus, wetenschappelijk. Maar klopt het ook?

1

Wat is er nodig om ‘Parijs’ te halen?

In het Klimaatakkoord van Parijs is afgesproken om de wereldwijde opwarming ruim beneden de twee graden te houden, en te streven naar maximaal anderhalve graad.

De concentratie van broeikasgassen zoals CO2 in de atmosfeer is Volgens het Klimaatbureau van de Verenigde Naties IPCC kunnen we waarschijnlijk op anderhalve graad opwarming rekenen als de CO2-concentratie in de atmosfeer de

Ter vergelijking: voordat mensen op grote schaal fossiele brandstoffen begonnen te verbranden, was die concentratie zo’n 280 ppm, sindsdien is die gestegen tot zo’n De wereld is in de tussentijd al ruim een graad opgewarmd, wat onder meer heeft geleid tot meer hittegolven, een groeiend risico op bosbranden en misoogsten, snel smeltende en ijskappen, overstromingen door extreme regenval, en het afsterven van koraalriffen.

De wereld stoot nu nog zo’n 42 miljard ton CO2 per jaar uit. Blijven we dat doen, dan bereiken we over 11 jaar de concentratie van 430 ppm. Dan is, in het jargon, op.

Om het budget niet te overschrijden, moet volgens de mondiale uitstoot met 45 procent zijn gedaald in 2030, en netto nul bereiken in 2050.

Concreet betekent dit: geen nieuwe reserves van olie, gas en kolen meer aanboren. De reden is dat er in de bestaande van fossiele brandstoffen – de bestaande boorputten en mijnen – al genoeg CO2 zit opgesloten om ons ver voorbij de klimaatdoelen te voeren.

Nieuwe reserves zoeken, nieuwe putten slaan en nieuwe mijnen openen is dus in strijd met het klimaatdoel van anderhalve graad, omdat het bijdraagt aan verdere overschrijding van het resterende koolstofbudget.

Wat is Shell van plan?

Shells strategie is erop gericht ‘energie voor vooruitgang’ te leveren en een ‘investeringsmogelijkheid van wereldklasse’ te zijn voor aandeelhouders.

Voorop staat dat het bedrijf de komende jaren zoveel mogelijk geld wil verdienen De productie wordt geconcentreerd op negen locaties die Shell als ‘cash engines’ beschouwt. Dit jaar steekt Shell 8 miljard dollar in de olie- en gasproductie, 42 procent van de totale investeringen. De komende jaren zal dit percentage krimpen; Shells olieproductie heeft in 2019 een piek bereikt en zal vanaf nu jaarlijks met

Tegelijkertijd wil Shell meer vloeibaar aardgas en petrochemische producten (zoals de grondstoffen voor plastics) gaan leveren – hierin investeert het bedrijf dit jaar 8 tot 9 miljard dollar, 42 tot 47 procent van de totale investeringen.

Met de winst uit de hiervoor genoemde activiteiten wil Shell zijn ‘groeibusiness voor de toekomst van energie’ financieren – dit jaar gaat daar zo’n 3 tot 6 miljard (ten minste 16 procent) van de investeringen naartoe; mettertijd wil het dit percentage laten groeien naar 25 procent en – na 2025 – misschien zelfs 35 procent.

Maar let op: in deze ‘groeibusiness’ zitten niet alleen klimaatvriendelijke activiteiten. Shell schaart die vooral verdient aan retail op tankstations en verkoop van smeermiddelen, onder de groeibusiness. Zeker 3 miljard van het geld dat bestemd is voor de groeibusiness, gaat naar de marketingtak.

Onder de groeibusiness vallen verder Shells waaronder het verkopen – maar niet noodzakelijkerwijs zelf produceren – van en de productie van waterstof en biobrandstoffen. De afgelopen jaren investeerde het bedrijf gemiddeld zo’n 750 miljoen dollar per jaar in deze activiteiten, van Dit moet de komende tijd stijgen tot 2 of 3 miljard dollar per jaar.

Verreweg de meeste investeringen van Shell gaan voorlopig dus nog naar fossiele brandstoffen. Maar het bedrijf heeft ondertussen wel de ambitie voor zichzelf geformuleerd om uiterlijk in 2050 een energiebedrijf te zijn met netto nul uitstoot. Hoe wil het bedrijf dat doen? Door in te zetten op drie pijlers:

Pijler 1: Shell wil de uitstoot die het gevolg is van de eigen activiteiten verminderen en – voor zover dat niet lukt – compenseren. Deze ambitie heeft betrekking op minder dan 10 procent van de uitstoot die Shell veroorzaakt. Het gaat hier bijvoorbeeld om uitstoot die vrijkomt uit raffinaderijen van Shell en uit energiecentrales die stroom leveren aan die raffinaderijen.

Pijler 2: Shell wil de netto koolstofvoetafdruk (‘Net Carbon Footprint’) van alle energie die het produceert en verkoopt met 45 procent verminderen in 2035 en met 100 procent in 2050. Deze ambitie gaat over de ‘koolstofintensiteit’ van al Shells producten en over de hele keten, inclusief de consument die Shells brandstoffen verbrandt (ruim 90 procent van de uitstoot van Shell-producten vindt hier plaats).

Kort en goed komt het plan erop neer dat het gebruik van Shells energie in 2050 netto geen uitstoot meer veroorzaakt. De crux is dat Shell dit niet beoogt te bereiken door tegen die tijd geen olie en gas meer te verkopen, maar door naast olie en gas ook schone energie en CO2-compensatie-services aan te bieden. Ik kom hier zo op terug.

Pijler 3: Shell wil sectoren en consumenten helpen bij het tegengaan van hun uitstoot en compenseren van de uitstoot die (nu en volgens Shell ook in 2050 nog) onvermijdelijk is. Zo werkt Shell bijvoorbeeld samen met bedrijven in de lucht- en containerscheepvaart, om samen te zoeken naar manieren om de uitstoot naar nul te krijgen. Shell zegt daarnaast dat het meer gaat investeren in bosbouw (nieuwe bossen leggen CO2 vast als ze groeien) en meer gaat handelen in

De belangrijkste maatstaf om te beoordelen of Shell inderdaad ‘in lijn met Parijs’ handelt, is de Net Carbon Footprint-ambitie. Shell zegt dat deze ambitie is

Wie iets verder inzoomt, komt erachter dat Shell in zijn scenario’s en in die zin al niet gelijk oploopt met wat het IPCC denkt dat nodig is voor 1,5 graad. Ook wil Shell zijn voetafdruk in 2035 met 45 procent verlagen, terwijl het veiligste IPCC-scenario dezelfde reductie van de mondiale uitstoot in 2030 voorschrijft.

Nog wezenlijker is dat Shells ambitie om zijn voetafdruk te verlagen, geen garantie is op een absolute daling van de uitstoot. Shell kan ondanks deze ambitie nog evenveel of zelfs meer olie en gas blijven verkopen, en dus ook evenveel uitstoot blijven veroorzaken.

De reden is dat Shell de netto koolstofvoetafdruk van alle verbruikte Shell-producten kan verlagen door naast de verkoop van vervuilende brandstoffen óók klimaatvriendelijke stroom of

Dat is ook precies hoe Shell deze ambitie uitlegt. ‘De ambitie betekent dat Shell meer en meer producten gaat verkopen met een lage koolstofintensiteit, zoals hernieuwbare energie, biobrandstoffen en waterstof. Het betekent ook dat Shell manieren zoekt om af te rekenen met emissies die onvermijdelijk zijn, door

Het is de bedoeling dat schone energie op termijn maar het bedrijf zegt nergens dat de Net Carbon Footprint-ambitie betekent dat Shell minder olie en gas gaat verkopen, of in absolute zin minder uitstoot gaat veroorzaken.

Dit is de afgelopen jaren ook gebleken. De voetafdruk van Shell-producten daalde terwijl de absolute emissies die het bedrijf veroorzaakte in dezelfde periode

Volgens Shell is dit geen bezwaar. Ook als de eigen emissies stijgen, kunnen de emissies van het energiesysteem als geheel dalen dankzij Shells producten.

Als bijvoorbeeld China zich ten doel stelt om meer aardgas te gebruiken en minder kolen, en Shell levert dat aardgas, dan stijgen de emissies van Shell-producten, maar dalen de emissies van de Chinese energievoorziening. Moet dat Shell dan in negatieve zin

De cruciale aanname hier is dat het aardgas dat Shell levert, inderdaad Chinese steenkool ‘uit de markt’ drukt. Zolang dat proces zich inderdaad afspeelt en ook nog binnen het resterende koolstofbudget, brengt het de klimaatdoelen dichterbij.

Maar in de praktijk is het wishful thinking. In werkelijkheid drukt Shells gas geen steenkool uit de Chinese markt, omdat het veel duurder is dan steenkool. Dat blijkt uit Alleen met grootschalige marktingrepen komt Shells ideale scenario uit.

Is Shells ambitie dus voldoende?

Nee. Het gas dat Shell in China en elders levert, kan zorgen voor een vervanging van steenkool, maar ook voor een groter totaalaanbod van fossiele brandstoffen – en dus voor hogere uitstoot. Hoe het uitpakt, is afhankelijk van beleid en marktontwikkelingen die Shell

Het bedrijf draagt met de huidige investeringsagenda nog steeds bij aan de overschrijding van het wereldwijde koolstofbudget. Shell verzekert ons dat het in 2050 netto geen uitstoot meer veroorzaakt, maar voegt in de tussentijd dus nog wel CO2 aan de atmosfeer toe, die het niet volledig compenseert.

Shell zegt dus dat het in lijn met het klimaatdoel van 1,5 graad handelt, maar doet precies wat we moeten laten als we een kans willen maken dat doel nog te halen: nieuwe reserves van olie en gas zoeken en aanboren. In augustus 2020 bijvoorbeeld een drijvend productieplatform naar de oostkust van Brazilië te sturen; over een jaar of vier kunnen daar dagelijks 180.000 vaten uit de diepzee gepompt worden.

De reden dat Shell in weerwil van het toch al te ver opgerekte koolstofbudget blijft investeren in nieuwe reserves, is dat het bedrijf rekent op stijgende vraag naar olie en gas.

In alle scenario’s die Shell heeft uitgedacht voor de toekomst, ook de scenario’s waarin we de anderhalve graad halen, blijft de vraag naar olie en gas de komende tien jaar Shell investeert daarom ook in de productie van méér olie en gas, met de komende jaren

Shell doet hierbij een belangrijke aanname, namelijk dat uitgerekend Shell de olie en gas moet leveren die de wereld in 2050 nog gebruikt. Het probleem is dat bijna alle andere oliebedrijven die aanname ook doen. Omdat ze bijna allemaal denken dat uitgerekend zij ‘het laatste vat olie’ moeten leveren,

Shells stelling dat de consumptie van olie en gas kan blijven stijgen en we tóch onze klimaatdoelen halen, is ongeloofwaardig. Volgens de meeste gezaghebbende bronnen – het de en moeten we toch echt minder olie, gas en kolen gaan gebruiken om de klimaatdoelen te halen. Al vóór 2030.

Waarom beweert Shell dan dat het wél aan ‘Parijs’ voldoet?

Omdat Shell erop rekent dat we later deze eeuw op grote schaal CO2 uit de lucht gaan halen. In het deze week gepresenteerde Sky 1,5-scenario rekent Shell voor hoe dat zou kunnen gaan. Eerst schiet de wereld het klimaatdoel voorbij en warmt de aarde 1,7 graden op. Daarna halen we alsnog onder meer door 700 miljoen hectare aan nieuwe bossen aan te leggen – In 2100 finishen we dan op 1,5 graad opwarming.

Ook het IPCC heeft dit type scenario’s gemaakt, waarin dus de olie- en gasproductie eerst nog een decennium of twee stijgen en pas daarna dalen, en we de overtollige uitstoot Maar het VN-klimaatbureau zegt er zelf bij Om er een te noemen: een gebied met de omvang van Brazilië – dat is grond die helemaal niet ‘over’ is, en die we voor voedselproductie hard nodig hebben als we hem wél vrij zouden hebben.

En omdat het klimaatsysteem geen machine is maar een natuurlijk systeem met ingewikkelde feedbacks, weten we helemaal niet zeker of we de temperatuur inderdaad weer op anderhalve graad kunnen laten uitkomen Het wereldwijde klimaat is geen thermostaat waar je even aan draait.

Klimaatdoelen eerst voorbijschieten en dan alsnog proberen te halen: dat is onzeker, onverstandig en onveilig.

Toch rekent Shell erop. ‘Onze klanten kunnen en zullen zelf actie ondernemen om de uitstoot te compenseren die het gevolg is van hun gebruik van onze producten’, zei Ben van Beurden daar eerder over. ‘Tegen 2050 zullen wij geen klanten meer bedienen die CO2 uitstoten zonder die te compenseren’, vulde hij tijdens de strategie-update aan, waarmee hij impliceert dat CO2-compensatie dan standaard aan de benzinepomp wordt inbegrepen. Als die er dan nog is.

Tegenover die ferme taal staat een even stevige waarschuwing: als Shell-consumenten hun uitstoot weigeren te compenseren, Shell beweegt mee met de samenleving, zegt het bedrijf steeds. In een wereld die zijn klimaatdoelen niet haalt, kan Shell geen netto klimaatneutraal bedrijf worden.

Dat klinkt logisch, maar het wrange is dat Shells investeringen er mede voor zorgen dat we de klimaatdoelen niet gaan halen. Het bedrijf wil daar ook nog eens twee keer aan verdienen; nu door olie en gas uit de grond te halen en op de markt te brengen, later door die daar het gevolg van is – de CO2 in de lucht – op te ruimen.

Shell doet dit onder de mantel der onvermijdelijkheid: de wereldeconomie draait nu eenmaal nog op olie en gas, en niet alle sectoren of regio’s kunnen even snel overstappen. Dat is waar. Als je welwillend bent, kun je zeggen dat Shell voor een oliebedrijf best verregaande ambities formuleert – hoe gemankeerd die ook zijn.

Maar ‘in lijn met wat het IPCC denkt dat nodig is voor 1,5 graad’? Dat is wat Shell doet zeker niet.

Voor dit stuk heb ik behalve speeches en presentaties van Shell ook gebruikgemaakt van en bronnen die zijn in het kader van de klimaatrechtszaak tegen Shell van Milieudefensie, zes andere ngo’s en 17.000 individuele eisers. Zij willen het concern via de rechter dwingen zich te conformeren aan de emissiereductie van 45 procent in 2030 die volgens het veiligste IPCC-scenario nodig is om het doel van maximaal 1,5 graad opwarming binnen bereik te houden. De rechter vonnist 26 mei over deze zaak; ik zal er voor die tijd nog aandacht aan besteden.

Mijn nieuwsbrief in je mail ontvangen? Als correspondent Democratie & Klimaat onderzoek ik hoe we de aarde leefbaar én onze democratie in stand houden. Schrijf je hier in!

Lees ook:

Shells groene pr-praat is erger dan hypocriet. Het is verraad Vorige week presenteerde Shell een nieuwe klimaatstrategie. Het bedrijf zegt in de pas te lopen met het klimaatakkoord van Parijs, maar misbruikt in werkelijkheid de klimaatwetenschap om zijn fossiele activiteiten te rechtvaardigen. En het lukt nog ook. Lees mijn column hier