Podcast: De eerste, de beste – hoe we kinderen met elkaar vergelijken

Weinig wezens zijn met zo’n sterk rechtvaardigheidsgevoel behept als kleine kinderen. Het is niet eerlijk, roepen ze, als de één een groter toetje krijgt dan de ander, of als een ouder langer met de ander speelt, dan met de één. En zelfs als dat niet zo is, zal het in hun ogen vaak toch zo zijn.

Ook wanneer je al lang volwassen bent, blijft het lastig om jezelf niet deels af te meten tegen je broers of zussen – of het nu om prestaties gaat, of om uiterlijk, of om de affectie van je ouders. En om je daar soms bij af te vragen wie er beter af is. 

Niet zo vreemd, natuurlijk: vergelijken zit ons mensen in het bloed. En wat voor broers en zussen geldt, geldt ook voor hun ouders: wie twee (of meer) kinderen heeft, ontkomt er bijna niet aan die kinderen met elkaar te vergelijken, of in elk geval: om verschillen op te merken. Het is een beetje een taboe, maar het is wel waar.

Dat vergelijken gaat haast automatisch, onbewust ook, en meestal is het hartstikke onschuldig: de één loopt wat eerder dan de ander dat deed, ze hebben ieder hun eigen eerste woordjes, hun eigen karakters, hun eigen verhouding tot de wereld. 

Maar zulke onbewuste vergelijkingen kunnen het ook lastig maken kinderen te zien voor wie ze zijn – om de oudste nog steeds als een klein kind te zien bijvoorbeeld, of de jongste juist als iemand die best al wat kan. 

Welke is de slimste?

Neem de studie die Amerikaanse psychologen een paar jaar geleden uitvoerden onder gezinnen met twee kinderen: ze vroegen aan ouders wie van hun twee kinderen het het beste deed op school, en de meerderheid antwoordde dat de oudste het beter deed. ^*

De psychologen haalden de rapporten van de kinderen erbij, en zagen dat ouders dit zelfs zeiden wanneer de schoolcijfers iets heel anders lieten zien. Misschien, omdat de oudste nu eenmaal al wat meer kon dan de jongste – al ingewikkelde sommen maken bijvoorbeeld, terwijl de jongste nog aan het worstelen was met basale wiskunde – leek die de betere student.

Die beoordelingsfout, zo ontdekten de onderzoekers tijdens hun follow-up, was niet zonder consequenties. 

Wat doet dit vergelijken met ons?

Wat doet onze neiging tot vergelijken met ons, als broers en zussen, maar ook als ouders? Daarover gaat aflevering 5 van onze podcast: De eerste, de beste. We horen verhalen over de verwachtingen die ouders van kinderen hebben, en de eigenschappen die ze hen toedichten, niet op basis van wie die kinderen zijn, maar op basis van hoe ze tegen elkaar afsteken.

We hebben het over psychologen en economen, die zien dat ouders vaak anders met hun eerste kind omgaan dan met hun tweede kind, en wat de gevolgen daarvan zijn. (Ook economen lijken geobsedeerd door de vraag wie er beter af is – de eerste of de tweede.) Ook hebben we het over misschien wel het allergrootste taboe voor ouders: je ene kind leuker vinden, of liever, of fijner, dan je andere kind. 

Misschien wel het allergrootste taboe voor ouders: je ene kind leuker vinden, of liever, of fijner, dan je andere kind

En we horen het verhaal van twee ouders die nu al weten dat vergelijkingen tussen hun eerste en hun toekomstige tweede op allerlei manieren mank zullen lopen. Omdat de tweede, voor hen, in veel opzichten de eerste zal zijn. 

P.S.: Wil je meer lezen over de studies die in deze aflevering voorbijkomen? Over de hardnekkigheid van het geloof in het geboortevolgorde-effect op persoonlijkheid kan je hier^* lezen. Over het werk van economen die onderzoek doen naar het geboortevolgorde-effect op IQ en andere meetbare zaken kan je hier^* lezen. Dat ouders de eerste vaker voorlezen dan de eerste, zagen onderzoekers in deze studie.^* 

Over babyjuffen (of -meesters) kan je hier^* en hier^* lezen. Over geboortevolgorde en lichaamslengte, hier^* en hier.^* Over geboortevolgorde en astma en allergie, hier.^* Over geboortevolgorde en de kans op psychische problemen, hier.^* En over het effect van ongelijke behandeling op aanpassingsproblemen, kan je hier^* en hier^* lezen.

Meer lezen?