Met een internationaal team van journalisten legden wij Venezuela’s goudsmokkel bloot

Voedsel- en medicijntekorten, hyperinflatie, straffeloosheid, corruptie én een overvloed aan natuurlijke grondstoffen: dit is de perfecte cocktail voor een land om een smokkelaarsparadijs te worden.

Gedurende bijna een jaar heeft ons team van internationale journalisten onderzoek verricht naar de smokkel en handel in conflictgoud uit Venezuela. Vandaag publiceren we de volledige reeks van vijf artikelen over de routes en betrokken partijen op een speciaal platform: The Smugglers’ Paradise.

Als onderdeel van het journalistieke samenwerkingsverband publiceerde De Correspondent eerder over de Nederlandse rol bij deze grootschalige smokkel. Tussen 2014 en eind 2018 werd er meer dan 160.000 kilo goud – marktwaarde: meer dan 6,5 miljard – via Aruba en Curaçao naar internationale markten gekatapulteerd.

Het nationale leger profiteert mee en een deel van de winsten bereikt de hoogste politieke kringen

Dit goud is afkomstig uit okerkleurige gaten in de jungles en savannes in het zuiden van Venezuela. Daar baten Venezolaanse bendes en Colombiaanse guerrillagroepen de mijnen uit, zonder oog voor het milieu of voor de mijnwerkers, vaak getergde en verarmde Venezolanen. Het nationale leger profiteert mee en een deel van de winsten bereikt de hoogste politieke kringen.

Vlak voor publicatie op De Correspondent, op 21 juni 2019, kondigde de regering van Curaçao aan de handel in Venezolaans goud aan banden te leggen. De goudhandel is nauw verweven met ‘praktijken als illegale mijnbouw, kapitaalvlucht, onderdrukking en uitbuiting’, verklaarden de autoriteiten.

De blokkade sluit aan bij de bevindingen van ons onderzoek, maar garandeert niet dat Venezolaans goud niet meer door de eilanden verhandeld zal worden als smokkelwaar, of simpelweg als goud ‘gelegaliseerd’ wordt in een van de andere buurlanden van Venezuela alvorens te arriveren.

In Nederland leidde ons onderzoek tot Kamervragen van GroenLinks. Na het zomerreces worden de antwoorden verwacht van het kabinet.

Hoe het onderzoek tot stand kwam

Voor dit project voerden we ter plekke onderzoek uit in het mijnbouwgebied in Venezuela, maar ook in Nederland, België, de Colombiaanse grensregio’s, Aruba, Curaçao, en de Verenigde Staten. In totaal werkten er meer dan tien journalisten van verschillende nieuwsorganisaties mee.

We spraken in meer dan tweehonderd interviews met mijnwerkers, bedrijven, regeringsvertegenwoordigers, leger, politie, douaneambtenaren en intelligentiediensten, inheemse gemeenschapsleiders, handelaars en smokkelaars.

Onderzoek in een dictatuur is niet zonder gevaar

Journalistiek bedrijven in Venezuela en onderzoek doen naar goud bleek geen gemakkelijke onderneming te zijn. 

Los van de praktische problemen met transport, toegang tot contant geld en stroomuitval in Venezuela, liepen en lopen onze journalisten aanzienlijke risico’s. Een journalist werd tijdens een vorig project kortstondig vastgezet door het leger. Een van onze Venezolaanse fotografen ging in 2018 als mijnwerker terug naar de mijnen die hij kende door zijn journalistieke werk. Zijn normale inkomsten waren niet voldoende om van rond te komen. Zijn familie en collega’s wisten van niets en na maanden vermist te zijn bereikte ons het nieuws dat hij was vermoord door een van de mijnbouwbendes.

Toen een van onze journalisten wilde terugkeren, werd hij aan de grens van zijn eigen land geweigerd door de Venezolaanse autoriteiten

In het begin van 2019, tijdens ons huidige project, moest een van onze Venezolaanse journalisten naar Brazilië vluchten na een uitgevaardigd arrestatiebevel. Onlangs vluchtte een andere journalist uit onze samenwerking naar Colombia wegens bedreigingen van een gewapende groep uit zijn regio. Toen hij wilde terugkeren werd hij aan de grens van zijn eigen land geweigerd door de Venezolaanse autoriteiten. Beide gevallen hebben geen directe relatie met dit onderzoek, maar zijn tekenend voor de onzekere situatie van journalisten in Venezuela.

Is het einde van de ellende in zicht?

Ons onderzoek toont aan dat internationale sancties en voorwaarden omtrent conflictmineralen makkelijk vermeden kunnen worden door het goud de landsgrenzen over te smokkelen en vervolgens toe te voegen aan de goudproductie van een ander land. 

Dit gebeurt bijvoorbeeld in Colombia. Waar Venezolaanse vluchtelingen door bendes gerekruteerd worden om het goud over de grens te lopen. Ook wordt goud over de rivieren van het Amazonewoud naar Colombia gebracht.  

Het Venezolaanse goud dat Colombia binnenstroomt wordt bijvoorbeeld illegaal geregistreerd als de productie van een Colombiaanse mijnbouwtitel. Als het goud eenmaal is ‘gelegaliseerd’ in Colombia, wordt het via een schema van intermediairs verhandeld voordat het bij grote goudexporteurs terechtkomt die het de internationale markt op brengen.

Begin 2016 was een gram goud nog 35 dollar waard op de internationale markt. Nu, juli 2019, is dit 45 dollar. Met de dag wordt het voor radeloze Venezolanen aantrekkelijker om naar de mijnen te reizen en verdienen de lokale krijgsheren, corrupte regeringsleden en de legertop meer geld. De goudkoorts in Zuid-Venezuela lijkt verre van voorbij.

Deze publicatie kwam tot stand in samenwerking met InfoAmazonia (Brazilië), Miami Herald (Verenigde Staten), Runrunes (Venezuela), Correo del Caroní (Venezuela) en De Correspondent.

Dit project werd mede mogelijk gemaakt door de Human Rights Foundation en voor deze publicatie ontvingen we een bijdrage uit de Regeling Onderzoeksjournalistiek van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.

Lees verder: