Boven het racisme staan? Het maar laten waaien? Deze Brabantse moeder is er klaar mee

‘Ga terug naar je eigen land’, ‘hoer van de zwarten’, ‘stop er een piemel in’. Het zijn enkele kreten die tijdens de anti-Zwarte Piet-demonstratie in november in Eindhoven naar de hoofden van demonstranten geslingerd werden. 

Op een opvallende foto van het protest zie je een anti-Zwarte Piet-activist te midden van alle onrust lachend haar vuist omhooghouden. Het was Perle Miangue (28), een mondige, Brabantse moeder die in de thuiszorg werkt en voor het eerst demonstreerde. 

Ik besloot naar haar op zoek te gaan. Zij had niet eerder een interview gegeven, ondanks de vele verzoeken die ze daarvoor kreeg. De alleenstaande moeder vreesde negatief te worden afgeschilderd in de media. Maar nu is ze bereid haar kant van het verhaal te vertellen. 

Niet alleen in de Randstad

De anti-Zwarte Piet-actiegroep Kick Out Zwarte Piet hield vorig jaar in allerlei gemeenten protestacties tegen de racistische karikatuur van de knecht van Sinterklaas, om aan te tonen dat de discussie niet alleen in de Randstad speelt. 

Ze demonstreerden in Eindhoven, Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Den Haag, Zwolle, Den Helder, Groningen, Amstelveen en Willemstad, Curaçao. Sommige demonstraties verliepen rustig, maar de meeste liepen volledig uit de hand. Nergens ging het zo mis als in Eindhoven, waar buurtbewoners en hooligans de handen ineensloegen om de demonstranten te intimideren en bedreigen. 

Op een video van Vice over de demonstratie – inmiddels drie miljoen keer bekeken^* – zie je een stuk of tien demonstranten op een kluitje. Tegenover hen staan tientallen boze witte mensen. Ze schreeuwen racistische beledigingen. Er wordt met eierschalen, blikjes en pepernoten gegooid. 

Tussen de twee groepen staat Miangue. Ze is het enige zwarte gezicht in de witte pro-Zwarte Piet-menigte. In haar ene hand houdt ze haar telefoon vast om te filmen. Haar andere hand vormt een gebalde vuist in de lucht. Ze heeft een brede lach op haar gezicht. Twee mannen komen gevaarlijk dicht bij haar staan. Je ziet nog net niet de aderen in hun nek kloppen. 

Oké, ik kan terugschreeuwen, dacht ik bij mezelf, maar dat gaat niet helpen. Dus gooide ik maar mijn vuist in de lucht

‘De mannen naast me duwden en zeiden “je gaat eraan” en “we hangen je de boom in”, zegt ze. ‘Ik was de controle aan het verliezen. Oké, ik kan terugschreeuwen, dacht ik bij mezelf, maar dat gaat niet helpen. Dus gooide ik maar mijn vuist in de lucht om een statement te maken. Zoals freedom fighters dat vroeger deden.’

Miangue en ik spreken elkaar op een regenachtige dag in een hotel in de Amsterdamse Jordaan. ‘Wat een luxe is het hier, ik houd er wel van hoor’, roept de in de Democratische Republiek Congo geboren Miangue met een Brabants accent als we de lobby inlopen. Ze is unapologetic en direct. Zo vraagt ze meteen waar ik vandaan kom. Als ik haar vertel dat mijn ouders uit Liberia komen, roept ze ‘Oh, wat stom, ik dacht dat je Surinaams was. Dat denken mensen ook altijd van mij’, lacht ze. 

Ik besluit ook maar met de deur in huis te vallen, en vraag hoe iemand die nooit eerder demonstreerde in hemelsnaam terechtkwam in de gewelddadigst verlopen anti-Zwarte Piet-demonstratie ooit. ‘Het stond niet op de planning’, zegt ze. ‘Ik had mijn zoon in de stad afgezet voor een activiteit, toen ik gejoel en rumoer hoorde. Het was bij de kerk en ik dacht: hoe kan het er bij zo’n mooie en vredige kerk zo chaotisch aan toegaan?’

Omsingeld door pro-Pieters

‘Toen ik dichterbij kwam, hoorde ik de hooligans schelden, “bolletjesslikker”, “hoer van de zwarten”, riepen ze. Een 19-jarige jongedame die ik ken, stond tussen de demonstranten met haar bordje… De dingen die die mannen naar haar schreeuwden, ik durf ze niet te herhalen, maar zal ze nooit vergeten. Er werden zelfs spullen gegooid. Niemand beschermde haar. Ook de politie niet.’ Miangue valt even stil als ze aan het moment terugdenkt. 

De 28-jarige moedigde vanaf de kant van de ‘pro-Pieters’ de ‘anti-Pieters’ aan. ‘Ik ben gewoon een burger, een Afro-Nederlandse, een moeder, een jongedame die hier woont en werkt en ik was boos om wat ik zag’, verklaart ze simpelweg. Omstanders merkten haar al snel op en omsingelden haar. Ze begon te filmen. Daarna voegde ze zich voor haar eigen veiligheid maar bij de demonstranten. 

‘Ik was zeker angstig. Maar ik wilde niet weg. Het gaf me ook kracht. Een witte oudere man gaf me een duw in mijn rug. ‘Ga maar lekker daar staan met die andere apen’, zei hij. De politie was er, maar greep niet in, dus ben ik live gegaan op Facebook. Want: wat als de tegendemonstranten mij echt pijn zouden doen?’

Een witte oudere man gaf haar een duw in haar rug. ‘Ga maar lekker daar staan met die andere apen’, zei hij

De sfeer werd zo grimmig dat demonstranten naar het politiebureau geëscorteerd werden. Na een paar uur liep Miangue alleen naar huis, maar ze bleef contact houden met de anti-racisme-activisten. De volgende dag werd ze wakker met honderden berichten op WhatsApp en sociale media.

‘Ik was te zien op een filmpje van Vice. Er hadden toen al meer dan een miljoen mensen naar gekeken. Mijn inbox liep vol met dreigementen. Iemand had zelfs een foto van mijn zoon van mijn pagina gehaald. Daar had hij een pietenpakje zonder schmink aan. “Ze viert geen Sinterklaas maar haar kind is wel Zwarte Piet”, stond erbij. Ik heb meteen mijn sociale media afgeschermd.’

Ik was zelf in november ook voor het eerst aanwezig bij een anti-Zwarte Piet-demonstratie tijdens een intocht. Ik maakte bij die van Amstelveen een Facebook-registratie. Als reactie ontving ik online achtduizend doodsbedreigingen, verkrachtingsverwensingen en racistische beledigingen. Het was tamelijk traumatiserend, maar voor Miangue is dit racistisch geweld niets nieuws. 

‘De demonstratie bracht herinneringen terug uit die nare tijd dat ik gepest werd vanwege mijn huidskleur. Dat ik als Afrikaanse meid moest opgroeien in een dorpje waar mensen ‘vieze zwarte, kutzwarte’ riepen. Ik was tijdens de demonstratie niet heel erg bang, omdat ik opgegroeid ben met zo veel racisme. Het is stom om te zeggen, maar ik was het al gewend.’

‘White Power’-graffiti op de deur

Miangue kwam op haar vierde vanuit Congo met haar moeder in het Noord-Brabantse Lieshout wonen. Als een van de weinige donkere kinderen daar werd ze enorm gepest door leeftijdsgenoten. Ook werd hun huis met racistische teksten, zoals ‘White Power’, beklad. 

Toen ik tevens op mijn vierde van Liberia naar Nederland kwam, werd ook ik geconfronteerd met racisme. Ik zeg altijd dat ik niet wist hoe zwart ik was totdat ik hier arriveerde. Maar het geweld waar Miangue mee te maken kreeg, schokte ook mij. 

Wat deden de kinderen nog meer, wil ik weten. ‘Er werd aan mijn haar getrokken, ze sloegen me een bloedneus, ik kwam altijd huilend thuis’, vertelt ze. ‘Op een gegeven moment ging ik terugslaan en merkte ik: “Oeh, ik sla harder”. Toen ik op de middelbare school kwam, was het klaar. Toen was ik die boze tiener. Kutzwarte? Bam! Ga terug naar je eigen land? Bam!’

‘Ik moest naar jeugdzorg. Ik had ineens ADHD en was radicaal. Maar dat was het niet, ik was boos en onbegrepen. Als ik naar mijn mentor ging omdat ik door een of andere skinhead met kistjes en geschoren hoofd de hele tijd voor kutzwarte werd uitgemaakt, zei hij “Laat het waaien”. I am reaching for help, maar jullie helpen mij niet, dacht ik. Sorry, als het de zesde keer gebeurt, haal ik uit.’

Ik kan het me niet voorstellen hoe het is om je een weg door de middelbare school heen te moeten vechten. Toch vraag ik haar of het constant vechten iets oploste.

‘Zelf heb ik nooit iemand aangevallen, tenzij ik aangevallen werd. Ik was alleen en zij waren in de meerderheid. Ze konden me pijn doen. Ik voelde me minderwaardig, onzeker en had echt een complex’, zegt ze, terugkijkend. ‘Het heeft me tijd gekost om te beseffen dat het niet hielp. Ik kon ze elke dag slaan, maar we kwamen zo niet vooruit. Zij kregen daardoor meer munitie tegen mij. En zij liepen ook gewoon mee met de kudde. Toch duurde het lang voor mij voordat ik dat inzag.’ 

Racisme in Nederland

Racisme heeft een enorm effect op de psyche. Je wordt als mens onwaardig behandeld, vanwege iets willekeurigs als huidskleur. Hoe schijnbaar moeiteloos Miangue ook spreekt over haar ervaringen, ik merk hoe boos ze is als ze eraan terugdenkt. Toch heeft ze zich eroverheen moeten zetten. Dat deed ze onder andere door naar Eindhoven te verhuizen, waar er meer mensen van kleur wonen. 

Ook werd ze begeleid door een sociale werker die haar hielp zichzelf te accepteren. ‘Mark heette hij. Hij voerde gesprekken met mij, is me vaak op komen halen om leuke dingen te doen. Dan zei hij: ‘Perle heeft geen anger issues. Ze is alleen een donkere meid in een witte wereld die haar mannetje moet staan. Het was voor het eerst dat iemand echt naar me luisterde.’

Door wat ze heeft meegemaakt, wil Miangue zich tegen racisme in Nederland verzetten, vertelt ze. Dat vereist mijns inziens meer dan een keer tegen Zwarte Piet demonstreren. Maar volgens Miangue kenmerkt haar verzet zich toch vooral door dialoog.

‘Ik spreek me uit over racisme, bijvoorbeeld via mijn sociale media en wil daarover in gesprek gaan met mensen. Dialoog is echt mijn methode. Je hoeft het niet met me eens te zijn, maar het feit dat je met mij wilt praten. leert mij jou beter te begrijpen. Het kan dat er vandaag niets verandert. Maar misschien gebeurt het wel morgen, overmorgen of volgend jaar.’

Maar als ze alleen wil praten, waarom doet ze dan mee aan een demonstratie, die volgens sommigen alleen polariserend werkt?

‘Na de demonstratie kreeg ik verschillende reacties. Ik woon in een volksbuurt waar iedereen elkaar steunt. Dat is Perle: black and proud, dachten ze daar. Maar op de school van mijn zoontje viel me op dat veel van de vaders en moeders die mij eerst groetten, dat niet meer deden. Eerst was het van “ah, je bent zo’n leuke vrouw”. Nu kon er geen “goedemorgen” meer van af.’

Wanneer ik vraag of die reactie niet te verwachten valt als je radicaal stelling neemt en je in het Zwarte Piet-debat mengt, wordt ze feller. ‘Ik was tijdens de demonstratie op de juiste plaats op het juiste moment en ik geloof dat het niet voor niets was. Praten is goed, maar soms moet je niet bang zijn anderen tegen de haren in te strijken. Dat is ook verzet.’

Dialoog als verzet

Het zijn vaak Afro-Caraïbische Nederlanders uit voormalige en huidige Nederlandse koloniën die zichtbaar verzet plegen tegen racisme in Nederland. Zwarte Afrikaanse Nederlanders zouden zich ook meer moeten uitspreken, vindt Miangue. 

‘Mensen uit de Caraïben hebben een andere ervaring, omdat zij door het kolonialisme zijn opgegroeid met Nederlandse gewoontes en tradities. Dat is bij Afrikanen niet zo. Sommigen zijn daardoor minder kritisch over racisme. Vroeger werden we ook minder geaccepteerd door Surinamers en Antillianen, omdat we uit Afrika komen en anders waren. Maar ik zie dat nu langzaam veranderen. Ik denk dat het goed is als Afrikanen zich in het debat mengen, want het gaat juist ook over ons en onze geschiedenis.’

Miangue is ervan overtuigd dat dialoog leidt tot meer begrip en verandering. Ik betwijfel of er iets nieuws toe te voegen valt, aangezien de discussie over Zwarte Piet al langer dan vijftig jaar duurt en het aankaarten van racisme nog langer. Ik denk ook aan organisaties zoals Zami die zich jarenlang inzetten voor migrantenvrouwen en uitspreken tegen racisme en discriminatie. ‘Hoelang moet er nog gesproken worden?’ vraag ik haar. 

‘Totdat we gehoord worden’, zegt ze resoluut. ‘We hebben lang gezwegen over de gevolgen van kolonialisme en slavernij die nu nog steeds spelen. De zwijgende meerderheid van elke kleur moet van zich laten horen. Omdat die dat niet doet, zitten we nog steeds in deze situatie.’

‘De zwijgende meerderheid van elke kleur moet van zich laten horen. Omdat dit niet gebeurt, zitten we nog in deze situatie’ 

‘Ik wilde zelf niet langer zwijgen of op de achtergrond blijven. Daarom besloot ik mee te demonstreren in Eindhoven. In de toekomst wil ik ook vaker in actie komen, als mijn zoontje wat ouder is. Dan is het veiliger en kan hij bewust meemaken wat zijn moeder doet. Daardoor wordt hij misschien niet bang om te zijn wie hij is, zoals ik dat vroeger was.’

‘Mijn hoop is dat meer jonge vrouwen, donkere vrouwen en allochtonen vertellen wat we meemaken in dit land. Ik ben ook iemands dochter en moeder. En word door racisme beschadigd. Ik wil dat mensen dat weten. Wat ze daarmee doen, is verder aan hen.’

Klaar met erboven staan

Miangue lijkt zich vooral op intuïtie in het Zwarte Piet-debat gemengd te hebben. Ze kwam in de demonstratie in Eindhoven terecht en afzijdig blijven was geen optie. Welk vervolg haar verzet zal hebben, is nog onduidelijk. Maar ze heeft de smaak te pakken, vooral nu ze meer contact met anti-racisme-activisten heeft. 

‘Ik weet nog niet wat 2020 voor mij brengt, maar ik zeg niet dat mensen nooit meer iets van mij zullen zien of horen. Ik ben klaar met erboven staan en het maar laten waaien. Ik ben er klaar mee om maar mijn mond te houden. Ik weet dat ik door me uit te spreken vijanden maak, maar ook dat ik vrienden maak die je nooit meer kwijtraakt. Ik leer steeds meer van anti-racisme-activisten en stukje bij beetje maakt dat me tot wie ik ben of wie ik wil worden. Iemand die zich verzet en zichzelf mag zijn.’

Meer lezen of luisteren?