Op 4 mei staan we twee minuten stil bij (onder anderen) de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, om de volgende dag vrolijk en muzikaal de Bevrijding te vieren. Voor iemand die, zoals ik, ver na de oorlog geboren is, is vrijheid vanzelfsprekend. Ik heb er nooit voor hoeven vechten, ik heb het nooit gemist. Hoe gunstig is die vanzelfsprekendheid, en hoe gevaarlijk? Of is zij slechts schijn, en kan zij in een handomdraai omslaan in het tegenovergestelde?

Twee jaar geleden schreef econoom en filosoof Liesbeth Noordegraaf-Eelens (Antwerpen, 1973) over de schijnbare vanzelfsprekendheid van onze vrijheid. Wie zich in vrijheid verdiept, ontdekt hoe kwetsbaar zij is. Zij bestaat immers bij de gratie van wederkerigheid en dient te worden geborgen.

De grote vraag is hoe je dat moet doen, zonder de vrijheid zelf in te perken. Kan dat wel, als je er toch met elkaar afspraken over moet maken?

In de loop der tijden hebben filosofen gekozen voor zeer verschillende principes om de vrijheid op te stoelen. Verlichtingsdenker baseerde zich bijvoorbeeld op de moraal, Hannah Arendt op de uniciteit en onvoorspelbaarheid van de mens. Vrijheid is dus persoonlijk en wezenlijk voor je identiteit. Juist dat maakt een discussie over vrijheid explosief; fundamentele verschillen tussen mensen komen bloot te liggen.

Noordegraaf-Eelens is zowel econoom als filosoof (een vrij zeldzame combinatie) en tegenwoordig hoofd van de afdeling Geesteswetenschappen aan de Erasmus Universiteit. Haar essay heeft aan actualiteit niets ingeboet, en is voor mij een reden om haar op te zoeken voor een verhelderend en grondig gesprek over mens, macht, markt en moraal.

Luister ook: Is adhd een serieuze ziekte of een modieuze gril? Steeds vaker krijgen kinderen al zonder diagnose het label ‘adhd’ opgeplakt. En steeds vaker wordt het middel Ritalin voorgeschreven. Hoe moeten we deze ontwikkelingen zien? En wat zegt het over onze tijd? Jeugdpsychiater Robert Vermeiren scheidt zin en onzin van elkaar in het adhd-debat. Luister hier mijn gesprek met jeugdpsychiater Robert Vermeiren terug Kunstenares Sarah van Sonsbeeck leert je wat het belang van stilte is Onlangs was het Stille Zaterdag, de perfecte dag voor een gesprek met kunstenaar Sarah van Sonsbeeck. Want Sarah heeft een bijzondere muze: de stilte. Wat kunnen we van deze muze leren, in een tijd dat de mobiel nooit uitstaat en het leven lawaaieriger is dan ooit? Luister hier mijn gesprek met kunstenares Sarah van Sonsbeeck terug Geldt de vrije meningsuiting ook voor een pedofielenvereniging? De Hoge Raad heeft besloten pedofielenvereniging Martijn definitief te verbieden. Daarmee ondermijnt de Raad de essentie van de vrijheid van meningsuiting: het recht om radicaal af te wijken van de communis opinio. Op het spel staat niets minder dan de vooruitgang zelf. Lees hier de column van Rob over het verbod op Vereniging Martijn terug