Beter wassen, zo doe je dat. Goed voor het milieu, je kleren en je portemonnee

Het is zo’n handeling waar je niet of nauwelijks meer bij stilstaat, hoewel je het toch wekelijks – of vaker – doet: een wasje draaien. Maar, net als door minder of geen vlees te eten, korter te douchen en de verwarming een graadje lager te zetten, kun je met het wassen van je kleren gemakkelijk een steentje bijdragen aan een schonere wereld.

Om de milieu-impact van je kleding te verlagen, loont het kritisch te kijken naar je wasgewoonten. Wasmachines worden steeds zuiniger, maar hoe verduurzaam je je eigen wasgedrag? Wat bespaar je door op 30 in plaats van 40 graden te wassen? Wat doet de ecostand? Waarom staan wasmachines in die stand soms wel drie uur te draaien? En kunnen we in de toekomst zonder wassen? 

Op zulke vragen probeer ik hieronder antwoord te geven. Tegelijkertijd geef ik een aantal tips door van echte was-experts die dag in, dag uit wasjes draaien. Mocht je zelf vragen hebben, dan kun je die stellen aan de experts, die onder het artikel meepraten.

Hoeveel stroom verbruikt een wasmachine eigenlijk?

Het verbruik is afhankelijk van de wasmachine en de gekozen temperatuur. Zo verbruikt een wasmachine met het energielabel A+++ 186 kWh en 10.544 liter water per jaar. Stroomkosten: 77,54 euro. Althans: bij 220 wasbeurten per jaar, uitgevoerd op de ecostand, op 40 en 60 graden.  

De zuinigste wasmachine, A+++ -65% (waarover later meer), verbruikt op basis van hetzelfde gebruik 76 kWh en 10.499 liter water per jaar. Stroomkosten: 22,17 euro. Een wasmachine verbruikt per uur ongeveer evenveel energie als een televisie of koelkast. Het totale energieverbruik van een huishouden van twee tot vier personen ligt tussen de 3.000 en 5.000 kWh per jaar. Een wasmachine is zeker niet de grootste verbruiker. Een droger daarentegen… Daar kom ik zo op terug.

Waarin zit de grootste impact bij wassen?

Je zou misschien denken: in het waterverbruik. Per wasbeurt is namelijk wel 40 tot 50 liter water nodig. Dat klinkt als onwijs veel, maar als je het vergelijkt met wat je bijvoorbeeld per douchebeurt van 9 minuten verbruikt, 65 liter water, valt het mee. De grootste impact zit dan ook in het op temperatuur brengen van het water. Zo’n 80 tot 90 procent van het energieverbruik van een wasmachine wordt hiervoor gereserveerd. Hoe hoger de temperatuur waarop je wast, hoe groter het energieverbruik. 

Hoeveel scheelt het om kouder te wassen? 

Het wassen van kleding op 40 in plaats van 60 graden scheelt ongeveer een derde aan energie. Van 40 naar 30 graden scheelt het nog eens 40 procent. Door kouder te wassen kan je op jaarbasis flink wat geld besparen. Zo kost een wasbeurt op 90 graden zo’n 40 cent per keer, en een op 30 graden 8 cent. 

Kleren worden toch helemaal niet schoon bij 20 of 30 graden? 

Dat ligt eraan hoe vies ze zijn. Wasmiddelen en wasmachines zijn tegenwoordig zo ontworpen dat je ook met koud water bijna altijd schone kleren uit de trommel krijgt. 

Nooit meer wassen op 60 graden of hoger dus? 

Liever niet, maar soms – bij heel vuile kleren, schoonmaakdoekjes en kussens met luizen – is 60 graden wel verstandig. 

En de ecostand dan, hoeveel zuiniger is die? 

De ecostand is ongeveer 30 tot 40 procent zuiniger dan het gewone wasprogramma. Dat heeft te maken met het verwarmen van het water (waarover straks meer).

Waarom draait een wasmachine op ecostand soms wel drie uur lang? Dat is toch helemaal niet zuinig? 

80 tot 90 procent van de energie die een wasmachine verbruikt, gaat naar het verwarmen van het water. Zodra je een was op de ecostand zet, verwarmt het water weliswaar, maar daarna stopt de machine, anders dan bij normale wasjes, met verwarmen. Daarom gaat het vuil er lastiger uit. Ter compensatie draait hij langer, zodat kleren toch schoon uit de trommel komen.^*  

Hoe zit het eigenlijk met die energielabels?

Het zuinigste is het energielabel A+++. Een wasmachine met dit label verbruikt gemiddeld 20 procent minder energie dan een met label A+. Wasmachines met het B-label mogen niet meer nieuw worden verkocht vanwege Europese regelgeving. Dit is vergelijkbaar met de stofzuigerrichtlijn, waar Jesse Frederik eerder over schreef.

Dan heb je nog de sublabels A+++ -10% tot en met A+++ -65%. Ten opzichte van de A+++-machines besparen deze machines nog eens 10 tot 65 procent energie. Al zijn dit geen officiële labels, en kan het dus best zo zijn dat een machine zonder die getallen toch even zuinig is. Voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal raadt daarom aan altijd te letten op het jaarlijkse energiegebruik in kWh, dat standaard op de labels staat. 

Is het beter om je oude apparaat ‘op’ te gebruiken of een nieuw, zuiniger exemplaar aan te schaffen? Waarschijnlijk dat laatste. Als iedereen in Europa met een efficiëntere wasmachine zou gaan wassen, levert dit een besparing op tot wel 1,5 TWh aan elektriciteit per jaar. Dit komt overeen met de helft van Malta’s jaarlijkse energieverbruik en betekent ook een besparing van ongeveer 100 miljoen kubieke meter water per jaar.

Slijt kleding sneller door het wassen en drogen? 

Verschillende onderzoeken wijzen uit dat je elke keer dat je een kledingstuk wast, de levensduur ervan verkort. Door het draaien, de warmte en het contact met andere kleding krimpen en vervagen stoffen en worden ze dunner. De pluisjes die je weleens ziet in de was zijn afgebroken vezels. Een studie liet zien dat twintig keer wassen en drogen textiel twee keer zo makkelijk kapot krijgt.

De Plastic Soup Foundation, een milieuorganisatie, deed vorig jaar onderzoek naar het loskomen van microvezels tijdens het wassen van kleding. Daarvoor wasten ze shirts van verschillende merken. Het shirtje van ZARA, de koploper, verloor maar liefst 307,6 mg vezels per kilo wasgoed.

Natuurlijk heeft dit niet alleen te maken met het wassen, maar ook met de kwaliteit van de kleding. Toch kan je door minder te wassen de levensduur van je kleren oprekken. 

Hoe vaak moet je kleren eigenlijk wassen? 

Sommige mensen gooien hun kleren standaard na een dag dragen in de was. Voor kleding die direct op je huid zit, zoals ondergoed, T-shirts en hemden, is dat inderdaad vaak wel nodig. Maar tenzij je altijd flink zweet of vies werk doet, hoef je jassen, truien, vesten en zeker spijkerbroeken zelden in de was te doen.

Behoorlijk wat jeansliefhebbers, onder wie de CEO van Levi’s^* , zweren bij het nooit wassen van hun denim. Het is slecht voor de stof en de pasvorm, stellen zij. 

Hoe vaak wassen nodig is, hangt ook af van het materiaal. Zo hebben synthetische stoffen, met name polyester, de neiging om olie en geuren vast te houden. Natuurlijke vezels als katoen, linnen en wol hebben dat minder, en die hoef je daarom minder vaak te wassen. 

Moet je nieuwe kleren eerst wassen voordat je ze aandoet? 

Dit hoor je vaak en het staat soms ook op kledingmerkjes: wassen voordat je een kledingstuk voor het eerst draagt. Toch hoeft het niet altijd.

Er zijn meerdere redenen voor: Ten eerste worden kleren soms bewerkt met agressieve chemicaliën, die kunnen zorgen voor jeuk of uitslag. Ten tweede kunnen ze als ze nieuw zijn verfstoffen loslaten. Ten derde is het in sommige gevallen, bijvoorbeeld bij bikini’s die misschien door anderen zijn gepast, wel zo hygiënisch om ze eerst uit te spoelen. 

Wat is beter: een volle of legere trommel? 

Wasmachinefabrikanten wijzen er meestal op dat je in een grote trommel ook prima kleine wasjes kan draaien. En dat veel wasmachines sensoren hebben die kunnen bepalen hoeveel was er in een trommel zit, waarop het waterverbruik en de tijdsduur van je wasprogramma wordt aangepast.

Toch is het beter om je trommel gewoon vol te laden. Volgens Milieu Centraal wassen huishoudens gemiddeld met een belading van 3,4 kilo, terwijl de meeste wasmachines een capaciteit hebben van 5 kg. Als we de capaciteit beter benutten, kan de impact per kilo wasgoed flink omlaag. 

Hoe zit het met die minuscule plastic deeltjes die tijdens het wassen vrijkomen?  

Met het blote oog kun je ze niet zien, maar tijdens het wassen komen ze in groten getale vrij: microvezels. Het zijn kleine stofdeeltjes die gedurende een wasbeurt van je kleren af komen. Met name de plastic vezeltjes die loslaten van synthetische kleding, zoals sportleggings en voetbalshirts, vormen een potentieel gevaar. Via het afvoerputje komen ze in de natuur terecht, waar vissen en andere dieren ze opeten en ze zo ook weer in ons lichaam terechtkomen.

Of dit leidt tot schade voor mens, dier en milieu, is niet duidelijk. Wetenschappers zijn er in elk geval niet gerust op. Als je wil voorkomen dat je met de was bijdraagt aan de plasticsoep, kan ik je aanraden een speciale waszak te gebruiken. Zelf heb ik de Guppy-zak, die het vrijkomen van de deeltjes tegen zou moeten gaan. 

Valt er nog wat te zeggen over wasmiddel en wasverzachter? 

Een tijdje geleden las ik Het antirimpelcomplex van journalist Robin van Wechem; een boek over cosmetica, douchegels en alle schadelijke stofjes die in verzorgingsproducten zitten. Ik zal je eerlijk zeggen: als je daar leest wat voor troep er allemaal in zo’n tube tandpasta of fles shampoo zit, word je niet echt vrolijk. Datzelfde geldt natuurlijk ook voor wasmiddel. 

Als je leest wat er voor troep in verzorgingsproducten en wasmiddel zit, word je niet echt vrolijk

Ik beken alvast: ik gebruik geen ecomerk, maar een ‘gewoon’ wasmiddel, waardoor mijn was exact hetzelfde ruikt als toen mijn moeder ’m nog voor me deed. Op het etiket staan ingrediënten als anionogene oppervlakte-actieve stoffen en enzymen, parfum, fosfaten, zeep, benzylsalicylaat, et cetera. Als waarschuwing staat erbij: ‘bevat benzisothiazolinone, octylisothiazolinone: kan een allergische reactie veroorzaken’. Ik heb echt geen idee wat dit allemaal wil zeggen. 

In het boek The Conscious Closet van Elizabeth Cline lees ik dat ecowasmiddelen vaak plantaardige in plaats van op aardolie gebaseerde ingrediënten bevatten, die vrij zijn van schadelijke chemicaliën zoals chloorbleekmiddel, synthetische geurstoffen, kleurstoffen en glansmiddelen. 

Nu zijn er tegenwoordig best wel wat ecologische wasmiddelen op de markt, zoals die van Seepje en Ecover, die je kunt herkennen aan keurmerken zoals het Europees Ecolabel, Ecogarantie of het Nordic Swan Ecolabel. Maar de Consumentenbond is sceptisch over de werkzaamheid ervan: ‘Het middel met het strengste milieukeurmerk (Ecogarantie) wast nauwelijks beter dan water van 40 graden zonder wasmiddel’. 

Wasnoten, wasmagneten, wasbollen en waspellets, die je tegenwoordig ook op de markt voor milieuvriendelijk wassen tegenkomt, blijken volgens Milieu Centraal evenmin beter te werken dan alleen water.

Kleding in de droger, stop daarmee! 

Uit een onderzoek van CE Delft is gebleken dat de grootste impact in de gebruiksfase van kleding komt door wasdrogers. ‘De droger is de SUV van het huis’, zei wetenschapper Noah Horowitz ooit. Jaarlijks verbruikt het ding 384 kWh, ofwel: 1,20 euro aan energie per keer dat je ’m aanzet^* .

En dat terwijl je kleren prima op een wasrek kunt laten drogen. Dat is ook nog beter voor je kleding. En als je denkt dat je echt niet zonder droger kan, kies dan voor een gaswasdroger of een warmtepompdroger. Die besparen 45 tot 70 procent energie.

Kleding die niet of nauwelijks meer gewassen hoeft te worden. Bestaat dat?

Unbound Merino ontwikkelde een trui die, volgens het merk zelf, weken gedragen kan worden zonder wassen. De merinowollen trui houdt geen vieze geurtjes vast en reinigt zichzelf, aldus het merk. Het klinkt als een sterk verhaal, maar wol staat er wel om bekend bacteriën minder vast te houden dan synthetische stoffen.

Outdoormerk Patagonia lanceerde vorig jaar een T-shirt, deels gemaakt van zeewiervezels en behandeld met pepermuntolie, dat nauwelijks gewassen hoeft te worden. Patagonia stelde dat dit shirt op jaarbasis drieduizend liter water kan besparen in vergelijking met een gewoon katoenen T-shirt.

Nog meer tips? 

Ik belde met twee wasserettes in mijn woonplaats Amsterdam, Amsterdam Laundry en Wasserij Sneeuwwit, en vroeg of ze nog tips hadden voor mensen die thuis hun wasjes draaien. Dit zijn ze: 

1. Kijk altijd eerst goed op het label met het wasvoorschrift. En als daar 60 graden op staat, hoeft dit nog niet te zeggen dat je je wasmachine ook echt op die temperatuur moet zetten. Kouder kan, warmer niet. 
2. Was alles binnenstebuiten om kleuren zo mooi mogelijk te houden. 
3. Doe kleren die zijn gemaakt van zachte, dunne stoffen, zoals T-shirts, niet in de droger. Harde stoffen zoals spijkerstof kunnen er beter tegen. Maar hang liever gewoon alles aan het wasrek. 
4. Een bikini of zwembroek kan je het best na elke zwembeurt meteen wassen/uitspoelen. Chloor en zoutwater tasten de stof aan.   
5. Heb je een gekreukt overhemd, maar geen zin om te strijken? Of heb je gewoonweg geen strijkijzer? Hang het naast de douche aan een hanger, en de stoom doet het werk.