De Amerikaanse Lois Gibbs ontdekte in de jaren 80 dat in haar buurt in New York, Love Canal, zeker 20.000 ton giftig chemisch afval onder de grond lag te lekken. De hele wijk bleek gebouwd op een chemische vuilnisbelt. Meer dan de helft van de kinderen die in Love Canal werden geboren, kampte met afwijkingen.

Omdat de lokale overheid niks deed, besloot Gibbs samen met haar buurtgenoten in actie Ze stelde een petitie op, ging langs de deuren en dwong na jaren actievoeren de overheid tot maatregelen. Meer dan achthonderd gezinnen werden geëvacueerd en het afval onder Love Canal werd opgeruimd.

Gibbs had ervoor gezorgd dat een lokale krant de actie oppikte, waarna nationale en zelfs internationale media volgden. De verhalen van moeders met zieke kinderen en een overheid die faalde in het beschermen van haar burgers, riepen in heel de wereld verontwaardiging op. En herkenning: overal meldden zich burgers met soortgelijke verhalen over vervuiling en een nalatige overheid.

Klein begin, wereldwijde impact

Als je het beleid van overheden en bedrijven wilt veranderen, schrijft Gibbs in het boek moet je lokaal beginnen. En soms hebben jouw acties uiteindelijk wereldwijde impact.

Tools for Grassroots Activists is een bundeling verhalen van prominente milieuactivisten als en die schrijven over hun ervaringen en successen in Daarnaast bevat het tientallen bladzijden aan tips om zelf aan de slag te gaan.

Als er één ding duidelijk wordt uit de verhalen van succesvolle milieuactivisten dan is het wel: begin klein, begin lokaal. Maar vooral: begin.   

Verandering gaat niet van de ene dag op de andere

Bijna alle grote veranderingen beginnen klein. Neem het verbod op roken in openbare ruimtes. Dat er niet meer in de trein of het vliegtuig gerookt mag worden, werd niet van de ene dag op de andere besloten. Het verbod werd niet overal ter wereld tegelijkertijd ingevoerd. Het ging stapje voor stapje, en verspreidde zich als – excuus voor de metafoor – een olievlek.

Toen ik het verhaal over Gibbs las, moest ik denken aan Urgenda, de actiegroep die in 2013 de Nederlandse omdat deze te weinig zou doen om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen. Met succes: in 2015 gaf de rechtbank Urgenda gelijk en stelde dat de staat burgers beter moet beschermen tegen de gevolgen van Inmiddels zijn ook in andere landen, waaronder België, Nieuw-Zeeland en Ierland, burgers en actiegroepen actief die de staat voor de rechter dagen om meer te doen tegen de uitstoot van

Kleine bewegingen die burgers in een buurt of stad op touw zetten, hebben soms meer impact dan je je kan voorstellen

Kleine bewegingen die burgers in een buurt of stad op touw zetten, hebben soms meer impact dan je je kunt voorstellen. Vandaar ook de term grassroots (de ‘wortels van het gras’) in de titel van het boek: die slaat op burgers die zélf op lokaal niveau in actie komen, en collectief vanuit hun gemeenschap veranderingen op lokaal, regionaal of internationaal niveau

Een andere duidelijke les uit de ervaringsverhalen in het boek is dat je helemaal niet veel geld, middelen of mensen nodig hebt om succes te boeken.

Zo begon Bill McKibben in 2008 zonder geld en met slechts zeven studenten bedoeld om wereldwijd aandacht te vragen voor klimaatverandering. Elke student ontfermde zich over een continent. Een jaar na oprichting gingen op 5.200 verschillende plekken ter wereld mensen de straat op om actie te voeren voor het klimaat. Het wordt nu als een van de succesvolste klimaatcampagnes ooit beschouwd.

Geen woord over mislukkingen – maar de successen zijn aanstekelijk

Het is moeilijk niet enthousiast te worden van de verhalen in het boek. Jammer genoeg wordt er met geen woord gerept over de talloze mislukte milieuacties die er ongetwijfeld ook zijn – want ook uit dingen die misgaan, zijn goede lessen te trekken. 

Ook uit dingen die misgaan, zijn goede lessen te trekken

Maar het punt dat de samenstellers van het boek willen maken – dat actie zin heeft, hoe klein ook – komt door die focus op alle successen goed over. Al is het maar omdat het ons ervan weerhoudt om pessimistisch te worden, en machteloos met onze armen over elkaar op de bank te blijven zitten. 

Als alle activisten die bijdroegen aan dit boek dat hadden gedaan, was Shell nu naar gas gaan boren in een gebied waar drie van Canada’s belangrijkste rivieren voor de zalmpopulatie liggen. Of stond in Japan de Arase-dam in de Kuma Rivier nog altijd overeind en hadden honderden vissers nog altijd zonder inkomen gezeten. Of lag er nu in het noorden van Brits-Columbia een enorme olieraffinaderij waar jaarlijks 250 olietankers zouden worden volgepompt. 

Ook voor de natuur dicht bij huis

Het boek focust op de bescherming van wilde natuur, maar de tips gaan ook prima op wanneer je actie wilt voeren in je directe omgeving. Bijvoorbeeld als de gemeente op een groenstrook achter je huis een tramremise wil bouwen, of als de eeuwenoude bomen in je wijk dreigen te worden gekapt. 

Het is zoals milieuactivist Bruce Hill schrijft: ‘Iedereen heeft wel een rivier, een canyon, een stuk strand, of wat het ook is dat bescherming nodig heeft.’

Tips

Hier een paar tips uit het boek om mee te beginnen: 

Tip 1: Stel een doel vast

Stel dat je je ergens voor wilt inzetten, bedenk dan voordat je je campagne lanceert en mensen optrommelt eerst een strategie. Wat is je doel? Wees zo specifiek mogelijk. Hoe is dat doel te bereiken? Wie of wat heb je daarvoor nodig? Wanneer heb je je einddoel bereikt? 

Tip 2: Gebruik sociale media

Het is vandaag misschien wel makkelijker dan ooit om campagne te voeren en mensen op de been te krijgen, schrijft Jane Goodall. Het bewijs was afgelopen vrijdag wel te zien, toen meer dan een miljoen mensen wereldwijd – van de Verenigde Staten tot Zweden, van Oeganda tot India – de straat opgingen om het einde van het fossiele tijdperk in te luiden. Dit alles naar aanleiding van de oproep van de jonge Zweedse klimaatactivist Greta Thunberg en 48 andere activisten. Sociale media als Twitter, Facebook en Instagram zijn een goed middel om je boodschap verder te verspreiden en mensen te vinden die bereid zijn met je te strijden. 

Tip 3: Heb geduld

Verwacht niet dat je meteen verandering ziet en wees niet teleurgesteld als die niet direct zichtbaar is. Laat je niet ontmoedigen door ellenlange procedures met bijvoorbeeld gemeenten. Het duurde twee jaar voordat de bouw van die tramremise waarover ik het hierboven had werd afgeblazen. Bewoners van de wijk erachter voerden in die tijd talloze gesprekken met lokale politici, ze dienden Wob-verzoeken in en zochten lokale mediazenders op. 

Tip 4: Breng mensen bij elkaar

Via sociale media kun je een groot publiek bereiken, maar hoe breng je mensen vervolgens bij elkaar in real life? Bijvoorbeeld door een debat of documentaireavond te organiseren. De mensen die hierop afkomen zijn meestal ook de meest betrokken personen, van wie je wellicht meer inzet kunt vragen. 

Ben je zelf niet zo van het actievoeren? Dan zijn er natuurlijk tal van manieren om bestaande milieugroepen of -activisten te ondersteunen. 

Meer lezen?

Kom jij ook in actie voor het klimaat? Ik ga vrijdag 27 september demonstreren in Den Haag voor een beter klimaat. Ga je mee? Lees mijn oproep hier