Nee, vaderschapschapsverlof is geen wondermiddel waardoor moeders en vaders evenveel gaan verdienen

Vrouwen verdienen minder dan mannen. 

Waarom? De komst van een kind blijkt cruciaal. Na de geboorte van een kind volgt vaak een vrouwelijke carrièrecrash. Vaders carrière kachelt vrolijk voort, terwijl moederlief minder gaat werken tegen een lager uurloon. Men spreekt daarom wel van de ‘kinderboete’. Tamar Stelling schreef erover: ‘Dit is de belangrijkste bron van ongelijkheid tussen man en vrouw in Nederland: baby’s’.  

Nederland kent een relatief hoge kinderboete. Vrouwen leveren op termijn bijna 39 procent aan inkomen in, tegen 21 procent in bijvoorbeeld Denemarken. 

Gelukkig is hier, vanuit de wetenschap, de politiek en de journalistiek, steeds meer aandacht voor. 

Maar is er ook een oplossing? 

Dikwijls hoor je dat het vaderschapsverlof uitkomst moet bieden. In het eerste jaar krijgt de moeder nu meer tijd om met het kind door te brengen dan de vader. En zo, voor gezinnen er erg in hebben, is moeder voltijd aan het moederen en blijft vader voltijd aan het werk. Vandaar: vaderschapsverlof.

Nederland liep binnen Europa altijd ver achter met het vaderschapsverlof. Onlangs is in Nederland daarom besloten om het vaderschapsverlof te verlengen om, zo stelt het wetsvoorstel, ‘tot een meer evenwichtige balans in de verdeling van arbeid en zorgtaken tussen de partners te komen’. 

Voorheen mocht de man twee dagen verlof, nu zijn het vijf dagen. Daarnaast mogen mannen volgend jaar tot vijf weken aanvullend verlof opnemen tegen 70 procent van het loon. Daarmee loopt Nederland niet langer ver achter, maar nog steeds achter. 

Maar zorgt het vaderschapsverlof er wel voor dat de ouderschapstaken gelijker verdeeld worden? 

Verlof leidt niet vanzelfsprekend tot gelijkwaardigheid

In omringende landen is er al veel ervaring opgedaan met het vaderschapsverlof. Lastig bleek daar dat wanneer ouders een vrije keuze kregen, de vaders vaak niet met verlof gingen, maar enkel de moeders. 

Zo hadden Zweedse gezinnen tot 1995 maar liefst 360 dagen ouderschapsverlof, waarvan ze zelf mochten weten hoe die te verdelen tussen vader en moeder. In de praktijk bleek slechts 11,4 procent van de Zweedse vaders verlof op te nemen.

Dus besloot de Zweedse overheid tot zachte dwang. Voortaan was één maand van het betaalde ouderschapsverlof gereserveerd voor de vader, de zogenaamde papamaand. Nam de papa deze niet op, dan verviel die maand. 

Econoom John Ekberg vergeleek bij wijze van natuurlijk experiment Zweedse ouders van vlak voor en vlak na de invoering van deze papamaand. Wat blijkt? Vaders gaan dankzij papamaand inderdaad vaker met verlof. Maar, als jaren later het kind een keer ziek thuisbleef, dan was het ook bij gezinnen met papamaand nog even vaak de vrouw die vrij nam om voor het bedlegerige kind te zorgen. Wat suggereert dat de uitbreiding weinig hielp om traditionele rolpatronen te doorbreken. 

Inmiddels is er ook Noors onderzoek. Noorwegen ging tussen 1992 en 2014 van nul papaweken stapsgewijs naar veertien papaweken, en weer terug naar tien papaweken. Zo konden onderzoekers zien wat uitbreidingen en beperkingen van het vaderschapsverlof doen met het inkomen van vader en moeder. Het bleek vrijwel niets uit te richten. Nog steeds ging het inkomen van de moeder veel harder achteruit dan dat van vader.  

Het enige hoopgevende geluid over het vaderschapsverlof komt uit Denemarken

Het enige hoopgevende geluid over het vaderschapsverlof komt uit Denemarken. In huishoudens met meer vaderschapsverlof had de vrouw daar in de acht jaar na de geboorte 1,2 procentpunt meer inkomensaandeel binnen het gezin. Dat is wel wat, maar niet veel. 

Het is kortom wat deprimerend, maar een van de voornaamste argumenten voor het vaderschapsverlof – een gelijkwaardige verdeling van betaald en onbetaald werk – blijkt niet op te gaan. 

De omvang van de kinderboete lijkt samen te hangen met culturele normen. Zo gelooft in Oostenrijk 40 procent van de vrouwen dat moeders met kinderen thuis horen te blijven. De kinderboete (het inkomensverschil tussen vader en moeder na geboorte) bedraagt er 61 procent. In Denemarken is slechts 5 procent het eens met deze stelling. En de kinderboete bedraagt er maar 21 procent.

Nu is natuurlijk de vraag: gelooft men dat moeders thuis moeten blijven, omdat moeders thuisblijven, of blijven moeders thuis, omdat men gelooft dat moeders thuis moeten blijven?

Hoe het ook zij, rolmodellen blijken belangrijk bij het overdragen van deze culturele norm. Als je de dochter bent van een moeder die stopte met werken na de geboorte van haar eerste kind, dan is de kans dat jij ook zult stoppen na de geboorte groter. Moeders geven de norm mee aan hun dochters, en die geven hem mee aan hun dochters, en die weer aan hun dochters…

Je zou kunnen betogen dat papaweken helpen om zo’n norm te doorbreken. Oké, het onderzoek suggereert dat het niet zo snel gaat. Maar had je dat dan wel verwacht? Zo’n norm is nu eenmaal hardnekkig. En misschien duurt het wel decennia om hem te veranderen. Iets wat je in het onderzoek niet zo snel zult zien. 

Waarom het toch een goed idee kan zijn

En er zijn genoeg andere redenen om vaderschapsverlof in te voeren. Zo wees onderzoek uit dat wanneer je het makkelijk maakt voor Zweedse vaders om tegelijk met de moeder betaald verlof te nemen dit beter is voor de gezondheid van de moeder. In Noorwegen zorgde een papaquotum voor betere schoolprestaties van de kinderen.

En, los van wat het allemaal zou kunnen opbrengen: je kunt het ook gewoon als een teken van beschaving zien. Een welkome toevoeging aan het repertoire van onze verzorgingsstaat.