Heel Nederland ontbijt bij de Hema

Het is een bonte stoet die sinds openingstijd de dienbladen over de plateaus schuift en gestaag richting kassa schuifelt. Soms is de rij korter, soms langer, tot zelfs voorbij de potten latex buiten het restaurant. Soms vallen er gaten in de optocht, maar stokken doet ze nooit. Niet voor tien uur, dat is de sluitingstijd van het ontbijt.

De eerste bezoekers stonden buiten al te wachten, toen er binnen nog volop werd gestofzuigd. Ze drentelden onrustig langs de etalages. Ze hingen tegen een pui en checkten de mail op hun smartphone. Ze begroetten elkaar als oude bekenden en sloegen elkaar op de schouders.

Allemaal loerden ze naar die ene glazen deur. Een winkelbediende kon daar elk moment verschijnen om die knielend te ontsluiten. Ze zouden onmiddellijk naar binnen struinen, linea recta naar de roltrap die hen naar de verdieping van het restaurant zou brengen. Hun plotselinge opmars verraste het bedienend personeel elke dag opnieuw.

Ontbijten voor een euro

Voor wie het nog niet weet: in de restaurants van de Hema kun je ’s ochtends tot tien uur ontbijten voor één luttele euro. Dat trekt de meest uiteenlopende bezoekers. Scholieren met zware rugzakken die het eerste uur vrij zijn. Bejaarden die zich door de zorgtaxi laten brengen. Kortgelokte winkelmeisjes die pas om tien uur hoeven te beginnen.

Niemand spreekt zo hypercorrect Nederlands als de rijzige man met zijn ongewassen haren die elke ochtend niet één maar twee ontbijtjes bestelt. ‘Als ik u niet ontrief’

Zo’n rijk geschakeerde dwarsdoorsnede van de samenleving heb ik niet eerder gezien sinds ik maandelijks rondhang op plaatsen waar iedereen mag komen. Niet in het openbaar toilet, niet op de openbare begraafplaats, niet in de openbare leeszaal van de bibliotheek.

De kloof tussen de verschillende bevolkingsgroepen zou groeien en bijna niet te overbruggen worden. Hier komen ze nog altijd samen. Turkse moeders met hun hoofddoek en hun papperige zonen. Bouwvakkers en telecomwerkers met hun morsige broeken en gereedschap in de achterzak. Bakfietsmoeders met baby’s en peuters die net hun oudste kroost naar school hebben gebracht.

Je hoort hier alle talen. Het Dordtse dialect natuurlijk, maar ook Arabisch, Engels, Pools, Papiamento, Somalisch. En niemand spreekt zo hypercorrect Nederlands als de rijzige man met zijn ongewassen haren en zijn versgepoetste schoenen die zich met zichtbare moeite overeindhoudt en elke ochtend niet één maar twee ontbijtjes bestelt, één met thee en één met koffie. ‘Als ik u niet ontrief.’ Deze plek is kosmopolitischer dan Starbucks ooit zal zijn.

Alle tafels zijn bezet

Aan de entourage kan het niet liggen. Een vuilwitte tegelvloer waarop kruimels niet te zien zijn. Een vuilwit systeemplafond. Kunststof kuipstoelen en kunststoftafels die niet wiebelen. Degelijk en kaal. Dit zou ook een kantine kunnen zijn of een wegrestaurant. Toch zijn alle 56 tafels hier op vrijdag en zaterdag tot 10 uur continu bezet, en van maandag tot vrijdag verreweg de meeste.

Is het succes te danken aan de geboden waar? Wat krijg je eigenlijk voor die ene euro? Een vers afgebakken baguette met omelet. Een verse roombotercroissant met jam. Een koffie van versgemalen bonen met Rainforest Alliance-keurmerk. Of een thee naar keuze.

En nog verantwoord ook. ‘Duurzaam’ staat er op de wervende poster voor het ontbijt. Met een stippellijn naar de kop koffie op de poster. ‘Scharrelei’ met een stippellijntje naar de omelet. ‘Net uit de oven,’ met een stippellijn naar de baguette. ‘Geen kunstmatige stoffen,’ met een stippellijn naar de jam. ‘Slimme keuze’ staat er ten overvloede boven de poster.

Het kan nog slimmer. Voor 25 eurocent extra heb je er twee plakjes warme bacon bij. Voor 50 cent extra een beker jus d’orange. Twee vragen komen bij de kassa steeds weer terug. ‘Koffie of thee?’ En: ‘Heeft u spek?’ Bij twijfel moet de bovenste helft van de baguette worden opgetild. Niemand die zich daaraan stoort.

De tolerantie bij bezoekers is enorm. Geduldig schuiven ze hun dienblad met vuil serviesgoed in een van de afruimwagens, ook als ze daarvoor op de knieën moeten. Vandaag geen servetten? Geen probleem.

Mensen die hier komen voor een ontbijtje van een euro hebben deze ochtend bijna gedachteloos besloten om er vandaag het beste van te maken. Smeltkroes Nederland. En dat vieren ze met dit verzetje, deze verpozing, dit uitje, deze traktatie. Onbetaalbaar en lekker goedkoop.