Ik deed een online intolerantietest. Ik bleek intolerant voor duivenpoep en vatbaar voor mooie praatjes

Mijn huisarts weet niet goed wat er aan de hand is. In mijn bloedresultaten zijn zeker en vast geen allergieën te bespeuren. Er is geen enkele aanleiding om me door te verwijzen naar een allergoloog, besluit hij. Ik krijg de opdracht meer rust te nemen en ga weinig voldaan naar huis. 

Sinds enkele maanden voel ik me doorlopend moe. Mijn fulltime werk is stressvol, maar deze vermoeidheid voelt groter dan dat. Ik heb bovendien last van een resem onverklaarbare symptomen: huiduitslag, gezwollen keel, onverklaarbare buikpijnen...

Misschien ben ik gevoelig voor iets in mijn voeding, opperen vrienden. Als mijn eigen huisarts me zegt dat ik over een paar maanden nog maar eens terug moet komen, komt dokter Google in the picture. Ik lees als een bezetene over glutenintolerantie, lactose-intolerantie, vastenkuren en lekkende darmen.

Dat ik mijn heil online zoek, valt de algoritmes van adverteerders ook op. Ik krijg steeds meer advertenties die me naar websites als ‘testuwintolerantie.nl’ en ‘testdallergie.be’ willen lokken. Ze beloven me met één simpel haarmonster te vertellen welk voedsel ik voortaan dien te schrappen. ‘Bent u uw energie kwijt of maakt u zich zorgen over wat u kunt eten? Dit kan simpelweg een voedselallergie zijn. Met onze testen kunt u levensmiddelen die slecht voor u zijn uitsluiten.’

Naast een van die teksten staat een foto met drie breed glimlachende, vitaal uitziende mensen in Beierse kostuums, met halve liters bier in hun handen. De stockfoto’s boezemen me geen vertrouwen in, maar die teksten – dat is toch exact wat ik zoek, niet? Om te weten of ik sommig voedsel beter kan laten staan, hoef ik alleen maar een hoofdhaar op te sturen. 

Met één klik bestel ik op testdallergie.be de geavanceerde test van 52 euro. Een teller telt af op de website: alleen de komende tien uur krijg ik 20 procent korting.

Als ik mijn haar, één millimeter mét wortel, naar een Belgisch postadres stuur, zal deze in een Brits laboratorium worden onderzocht op intoleranties voor meer dan driehonderd etenswaren en driehonderd andere stoffen. Daarnaast krijg ik te horen of ik een tekort heb aan bepaalde voedingsstoffen, en of ik intolerant ben voor metalen.

Binnen zeven tot tien werkdagen kan ik de uitslag verwachten. Ondertussen begin ik te dromen van mijn nieuwe ik: terug gezond.

Iedereen allergisch en intolerant?

De Belgische maag- en darmspecialist Danny De Looze, die het boek Lactose, gluten en co schreef, kent ze maar al te goed, de mensen zoals ik, die radeloos worden van hun fysieke klachten en wanhopig zoeken naar oplossingen.

Hij vertelt dat ze in zijn spreekkamer komen met de resultaten van online allergie- en intolerantietesten en een lijst met wat ze niet meer mogen eten.

Terwijl: maar 1 tot 4 procent van de bevolking heeft daadwerkelijk een allergie.^* Daarover bel ik met arts Dorien Westerlaken-van Ginkel. Zij ontdekte tijdens haar promotieonderzoek aan de Rijksuniversiteit Groningen dat twee op de drie mensen die beweren dat ze een voedselallergie hebben, waarschijnlijk niet allergisch zijn. Vooral vrouwen tussen 18 en 24 jaar denken vaak onterecht dat ze allergisch zijn.

Westerlaken-van Ginkel: ‘Voeding is een makkelijke manier om klachten te verklaren. Wanneer je je niet lekker voelt, dan denk je terug aan wat je gegeten hebt de afgelopen dagen. De dingen die dan opvallen, zijn die waarvan je al eens gehoord hebt dat je er allergisch voor kan zijn, zoals melk of noten.’ 

Maar wanneer je geen klachten hebt, denk je niet terug aan wat je hebt gegeten. ‘Je krijgt zo een heel inconsistent terugdenkpatroon. Het is een makkelijke manier om klachten te verklaren. Dat noemen we de recall bias.’

Iedereen aan de zelftest?

Terwijl ik wacht op de uitslag van mijn haartest, probeer ik te achterhalen hoeveel anderen zo’n test hebben gedaan, hoe groot deze markt is. 

De twee websites testuwintolerantie.nl en testdallergie.be blijken van eenzelfde Brits bedrijf, Healthy Stuff Online, dat verschillende dochterbedrijven in 38 landen heeft, waaronder Test Your Intolerance – dat ook mijn haar analyseert. Naast de haartest voor intoleranties bieden dochterbedrijven ook bloedpriktesten aan om allergieën op te sporen. 

In totaal zou Test Your Intolerance wereldwijd al 400.000 testen hebben uitgevoerd, 1.200 per dag. 216 artsen en beoefenaars zouden de testen gebruiken. Ik zoek op hun website, en via Google, maar nergens vind ik ook maar een  spoor van deze dokters. Volgens het bedrijf zou ook nog eens 99,5 procent van de klanten tevreden zijn met het resultaat van deze haartest. 

Online zijn er tientallen gelijkaardige bedrijven terug te vinden die beweren door middel van zelftesten duidelijkheid te scheppen in je allergieën en intoleranties. De Nederlandse consumentenbond zag drie jaar terug al een toename van de online winkels waar dit soort testen worden aangeboden.

97 procent intolerant voor gluten

Zeven dagen nadat ik m’n haar heb opgestuurd, krijg ik zoals beloofd het rapport in mijn mailbox. Ik blijk intolerant voor bruinbrood, ei, gerst, gluten, maïsmeel, varkenslever en een hele waslijst aan andere dingen. Naast elk item staat bovendien een percentage. Zo blijk ik ‘97 procent intolerant’ voor gluten.

Ik merk dat ik blij ben met het rapport en de lijst met te mijden voedsel. Eindelijk weet ik wat er scheelt. De weken erna geef ik massa’s geld uit aan lactose- en glutenvrije producten. 

Maar ik heb ook m’n twijfels. Het rapport is geschreven in belabberd Nederlands. ‘We hebben vastgesteld dat u intolerant zijn de volgende producten Items zijn.’ ‘U hoeft geen paniek te maken met deze resultaten.’ Bij veel zinnen weet ik zelfs helemaal niet wat het bedrijf me nu precies duidelijk wil maken: ‘We worden dagelijks aan zware metalen blootgesteld, waardoor ons lichaam door onze natuurlijke voedingsmiddelen wordt geconsumeerd, waardoor we ons veilig kunnen verplaatsen!’ 

Omdat m’n argwaan groeit, besluit ik de test nogmaals te doen. Ik betaal 136 euro en koop ditmaal een family pack. Ik stuur vier nieuwe haren in. Mijn alter ego’s Sofina, Elira, Oriana en Lisa zouden exact dezelfde intoleranties moeten hebben. 

De wondere wereld van bioresonantie

Ik besluit ondertussen online te gaan uitzoeken hoe het bedrijf de testen uitvoert. Op de Engelstalige website vind ik iets terug over de techniek die het bedrijf voor de analyse gebruikt. Het zou gaan om zogenaamde ‘bioresonantietechnologie’, een alternatieve geneeswijze waarbij trillende machines allerlei klachten zouden oplossen. 

Op de Nederlandstalige website vind ik na lang zoeken een lijst met allerlei wetenschappelijke referenties. Eerst lees ik een ingescand boekhoofdstuk (uit 1998)  over de Russische Alexander Gurwitsch, in de jaren dertig van de vorige eeuw ontdekker van de gecontesteerde biofoton. Dat zijn stralende energetische deeltjes die zouden worden uitgezonden door levend weefsel, maar waarvan het bestaan nooit wetenschappelijk bewezen is. De Universiteit van Nottingham probeert me in een volgende link te overtuigen dat het meten van hormoonlevels in haarstalen het succes van IVF-behandelingen met een derde kan doen toenemen. 

Het bedrijf schermt verder met het feit dat het Zweedse langlaufteam weg zou zijn van deze zogenaamde ‘bioresonantie’ en dat verschillende Olympische teams het zouden gebruiken om sneller te herstellen. Ook Chinese ziekenhuizen en de Russische kosmonauten zouden erin vertrouwen. 

Het is heel moeilijk om er een coherent verhaal uit te puren. Na lang zoeken ben ik nog geen stap verder. Hoe meet je voedselallergieën of -intoleranties eigenlijk?

Een voedselintolerantie is geen allergie

Ik ga langs bij de de Belgische dermatoloog Hilde Lapeere van het UZ Gent. Zij is ook deskundige voor de Belgische Hoge Gezondheidsraad rond deze thematiek. Wat haar opvalt is dat de website ‘allergie’ en ‘intolerantie’ door elkaar gebruikt. 

Niet alleen die website doet dat. Ook mijn vrienden en ik gebruiken ‘allergie’ en ‘intolerantie’ als synoniemen van elkaar. En in het onderzoek van Westerlaken-van Ginkel kwam ook naar voren dat veel mensen die denken dat ze een allergie hebben, waarschijnlijk eigenlijk een intolerantie hebben. 

Tussen die twee zit een belangrijk verschil, legt Lapeere me uit. Een voedselallergie is een specifieke reactie van je immuunsysteem waardoor je lichaam slecht reageert op bepaalde voeding. De symptomen treden snel na het innemen van het voedsel op en kunnen zelfs levensbedreigend zijn. Dit komt doordat je lichaam bepaalde antistoffen – in jargon: ‘IgE-moleculen’ – aanmaakt, die op hun beurt binden met de voeding. Dat zorgt voor een allergische reactie.

Voor de echte voedselallergieën kun je allergietesten doen. Een bloedtest of een huidpriktest, waarbij een arts de voeding in je huid prikt en na een kwartier afleest of je een allergische reactie krijgt op je huid. Je kunt ook een – dubbelblinde, placebogecontroleerde – voedselprovocatietest doen, waarbij de voeding onder medische begeleiding wordt gegeten.

Bij voedselintoleranties speelt het afweersysteem geen rol. Ze veroorzaken klachten die soms pas enkele dagen later merkbaar zijn, zoals een opgeblazen gevoel, moeilijkheden met de spijsvertering, winderigheid.  

Lapeere legt uit dat er wetenschappelijk onderbouwde en betrouwbare tests bestaan voor voedselallergieën en gluten-, lactose- en fructose-intoleranties, maar niet voor andere voedselintoleranties.

Dus wat ik probeerde te bereiken door mijn haar op te sturen – alle voedsel waar ik intolerant voor ben in een handomdraai identificeren – kán helemaal niet.

Maar hoe toon je dan wel aan dat je darmpijn krijgt na het eten van een tomaat? En vage klachten als huidproblemen, komen die dan per definitie van je hormonen, stress, zoals mijn huisarts dacht – of kan  je voedsel wel de dader zijn?

De enige wetenschappelijke manier om een voedselintolerantie vast te stellen, los van gluten, lactose en fructose, is een eliminatiedieet. Dan eet je dertig dagen lang zeer strikt en herintroduceer je na die periode een voor een de mogelijke voeding waarop je zou kunnen reageren. Maar er zitten haken en ogen aan: anders dan de voedselprovocatietest voor allergieën, is dit een subjectieve test, waarbij je zelf weet welk middel je toevoegt. En als je al verwacht daar nadelen van te ondervinden, kan het zijn dat je daardoor die nadelen ook eerder waarneemt.  

Ingewikkeld dus, om zo oorzaak en gevolg vast te stellen. Ook je huisarts kan niet met honderd procent zekerheid zeggen voor welk eten jij overgevoelig bent. 

De explosie aan zelftesten online speelt gretig in op deze moeilijkheid en wil ons graag doen geloven dat zij wél een hapklare oplossing hebben. 

Volgens Lapeere kan het ook echt kwalijk zijn om dit soort online testen te geloven. Het kan levensbedreigend zijn als je echte allergieën over het hoofd worden gezien. En andersom kan het zomaar bepaalde voedingsmiddelen schrappen, waar je niet intolerant of allergisch voor bent, je ook vitamine- of voedseltekorten opleveren. 

Vijf haren, vijf verschillende uitslagen

De resultaten van mijn alter ego’s Sofina, Elira, Oriana en Lisa zijn ondertussen aangekomen. De testrapporten tonen meer verschillen dan gelijkenissen.

Oriana blijkt niet tegen duivenuitwerpselen te kunnen. Sofina moet lycra mijden. En Elira mag geen kamillethee meer drinken.

Sommige resultaten zijn minder onschuldig. Lisa blijkt intolerant voor penicilline. Wat zou betekenen dat ik in de toekomst misschien geen antibioticum meer zou nemen, als ik dit rapport zou geloven – terwijl bij sommige levensbedreigende aandoeningen antibioticum noodzaak is.

Ik vraag Hilde Lapeere van het UZ Gent wat ik met de testresultaten moet aanvangen. ‘Ik kan daar heel kort op antwoorden’, zegt ze, ‘je moet daar absoluut niets mee aanvangen. Het is even betrouwbaar als met dobbelstenen gooien of in theeblaadjes kijken.’

Wat zegt het bedrijf er zelf van?

Ik neem contact op met het bedrijf Test Your Intolerance om een reactie te vragen. Via de live-chat die 24/7 beschikbaar is, praat ik met Emily, een vlot uitziende medewerker die me afwisselend in het Nederlands en het Duits te woord staat. Ze zegt dat de testen niet medisch zijn en de testresultaten subjectief. 

Ik vraag hoe het kan dat mijn haar vijf keer een ander resultaat opleverde. Ik krijg een origineel antwoord: ‘De machines die we gebruiken voor het testen zijn ontworpen om de test- en monsterinformatie tot zes maanden op te slaan. Als een monster met dezelfde resonantie tweemaal binnen een periode van zes maanden wordt getest, zullen de machines de originele testresultaten gebruiken en aannemen dat deze intoleranties zijn behandeld en op een lagere frequentie testen om meer intoleranties te detecteren.’

Dan kan ik dus tot in het oneindige intolerant zijn aan dingen, zolang ik me blijf testen, antwoord ik. Ze kapt het chatgesprek af. Ik mag mijn verdere vragen per mail sturen. 

Na twee onbeantwoorde mails besluit ik het Britse hoofdkantoor te bellen. Ik krijg uiteindelijk Cris West, de marketingdirecteur, aan de lijn. ‘We zeggen niet dat er een wetenschappelijke basis is’, reageert hij, ‘want die is er niet. Het is een aanvullende therapie en mensen kunnen ervoor kiezen om die te volgen, net zoals mensen kiezen voor geurkaarsen of reflexologie.’ 

Op mijn vragen over de vijf verschillende testresultaten antwoordt hij dat je de haartesten niet kunt repliceren. ‘We zijn daar eerlijk en open over.’

Wanneer ik hem voorleg dat er op de websites van Test Your Intolerance met woorden als ‘betrouwbaar’ en ‘wetenschappelijk’ wordt gestrooid, raakt zijn geduld op. ‘We pretenderen niet dat dit een allergietest is.’ Wanneer ik zeg dat een van zijn websites de naam Allergy Test Belgium heeft, gaat hij verder: ‘Excuseer ons, we moeten dan duidelijker maken dat het enkel om intoleranties gaat. Ik zal snel even kijken naar de Belgische website.’ 

De druppel is de vraag of er dokters in zijn haartestlaboratorium werken. Dat blijkt niet het geval. ‘Ik denk dat het nu wel genoeg is’, zegt hij, ‘zet je overige vragen maar op de mail.’ En een halve zin later verbreekt hij de verbinding. 

Waarom ik het resultaat zo graag wil geloven

Vanaf het begin voelde ik dat er iets niet klopte, en toch kocht ik een test. Ik wilde graag geloven dat de resultaten klopten. Zelfs toen ik de vier andere testresultaten zag en dus wist dat de testrapporten nonsens waren, voelde ik me nog schuldig als ik bij de bakker binnenwandelde of een ijsje kocht. Kon de test toch niet gelijk hebben? Dat idee was echt in mijn hoofd gaan zitten.

Inmiddels verbaas ik me erover hoe snel ik, journalist, bereid was mijn kritisch vermogen uit te schakelen toen iemand me de belofte van genezing gaf.

Dit soort online bedrijven zien een gat in de markt, ze spreken je aan op je zwakke punten. Je wilt oplossingen voor je klachten en die wil je het liefst zo snel mogelijk. Ik wilde niet nog een paar maanden wachten voor oplossingen, wat mijn huisarts me had geadviseerd. 

Daar komt nog bij dat er online een berg gezondheidsinformatie beschikbaar is, en dat dokters elkaar tegenspreken, omdat veel problemen nu eenmaal complex zijn. 

Mensen vallen daardoor makkelijk ten prooi aan charlatans wanneer ze niet meteen een pasklare oplossing krijgen aangereikt. En misschien spreken die charlatans iets aan waar de klassieke geneeskunde momenteel nog te weinig toe in staat is: de boodschap dat ze naar mensen luisteren en daar de tijd voor nemen. Ik krijg van Test Your Intolerance de boodschap dat medewerkers 24/7 beschikbaar voor me zijn. Dat hun voedingscoaches voor mij paraat staan. 

Het is dan wel gelogen, maar ik wil die boodschap graag geloven: ze zien en horen mij. En dat hebben die energiemetende marketeers uit het Verenigd Koninkrijk goed begrepen.

Dit artikel kwam tot stand dankzij de Vlaams-Nederlandse journalistenbeurs in het kader van een journalistieke uitwisseling met VRT NWS. Vanaf donderdag 14 november kun je vanuit België op www.vrtnws.be de volledige videoreportage bekijken. In Nederland is VRT via de kabel te ontvangen.

Correctie 14-11-2019: In een eerdere versie stond dat een allergie ernstiger is dan een intolerantie, maar dat is in veel gevallen niet zo, dus is aangepast.

Meer lezen?