Sinds 2010 volg ik geen nieuws meer. Het maakt me gelukkiger dan ooit

‘Hallo, mijn naam is Rolf en ik ben een nieuwsjunkie.’ Als er net als voor alcoholisten zelfhulpgroepen voor nieuwsverslaafden bestonden, had ik me met deze zin voorgesteld en op begrip gehoopt. Dat was ruim tien jaar geleden.

Het begon allemaal heel normaal. Ik groeide op in een fijn middenklassengezin. Bij ons thuis was er een nieuwsroutine die je vast bekend voorkomt als je net als ik in de jaren zeventig van de vorige eeuw jong was.

Elke werkdag hoorde ik ’s ochtends om halfzeven de krantenjongen het dagblad door de brievenbus schuiven. Terwijl wij allemaal lekker zaten te ontbijten, bladerden onze ouders de krant door, wisselden van deel, en bladerden verder.

Om exact zeven uur luisterden we allemaal naar het nieuws op de Zwitserse radiozender DRS. Om twaalf uur kwam het hele gezin bij elkaar voor het middagmaal. Na de lunch, om halfeen, moesten we stil zijn: tijd voor het radionieuws. Net als ’s avonds om halfzeven. Om halfacht was het hoogtepunt van de avond: het journaal op de Zwitserse televisie.

Zo werd ik een onverzadigbare krantenlezer

Nieuws hoorde bij mijn leven als Ovomaltine bij het ontbijt. En toch had ik toen al het gevoel dat er iets niet klopte. Het verbaasde me dat de krant elke dag even dik en op dezelfde manier opgebouwd was. Ook het journaal duurde altijd even lang. Ook dat vond ik vreemd. Want het betekende dat wat op een dag waarop er weinig gebeurt als belangrijk geldt en in het nieuws komt, op een dag waarop van alles gebeurt automatisch als onbelangrijk geldt. Tja, dat kan nu eenmaal niet anders, dacht ik, en verder dacht ik er niet meer over na.

Ik waande me goedgeïnformeerd, niet onder de indruk van de kleinigheden van het dagelijks leven, zeer intellectueel

In de loop van de jaren werd ik een onverzadigbare krantenlezer. Op mijn zeventiende bereikte die zucht naar nieuwsberichten uit de grote wijde wereld een eerste hoogtepunt. Ik bladerde elke krant die ik in handen kreeg van voor naar achter door.

Ik waande me goedgeïnformeerd, niet onder de indruk van de kleinigheden van het dagelijks leven, zeer intellectueel: presidenten die elkaar de hand gaven, natuurrampen, couppogingen. Dat was de grote wereld, de wereld die echt telde – en ik voelde me ermee versmolten.

Nieuws is net zo gevaarlijk als alcohol

In de jaren negentig kwam het internet op en plotseling waren er nog meer dingen om te weten, nee, kon je zelfs alles weten. Nieuws uit alle hoeken van de wereld. Uitgebreid, onmiddellijk beschikbaar en gratis.

Tegelijkertijd upgradeden de grote kranten en tijdschriften, en later ook de lokale bladen, hun websites. Nu was je nooit meer echt klaar met het lezen van het nieuws – je kon niet meer klaar zijn. Er was altijd nog een krant waarvan je de koppen nog niet had gelezen. En intussen hadden de andere kranten alweer nieuwe headlines.

De tweede en derde generatie van de internetbrowser maakten pushberichten en RSS-feeds mogelijk. Ik abonneerde me overal op. De kranten boden dagelijkse nieuwsbrieven aan. Ook daar schreef ik me voor in. Nieuwspodcasts kwamen op. Geen twijfel: ook die mocht ik niet missen. Ik voelde me helemaal van deze wereld. Ik was geestdriftig, bedwelmd, dronken. Het was net als met alcohol. Alleen, dacht ik, werd je er niet dommer maar slimmer van.

In werkelijkheid is nieuws net zo gevaarlijk als alcohol. Eigenlijk is het nog gevaarlijker, want de horde die je als alcoholdrinker moet nemen, is veel hoger. Beter gezegd: bij alcohol is de horde groter dan nul, bij nieuws is die kleiner dan nul.

Je moet moeite doen om drank te kopen, het kost je tijd en geld. Alcohol wordt niet gratis aan huis geleverd. En als je inderdaad alcoholist bent en (nog) een relatie hebt, moet je de flessen verstoppen en de lege flessen zo snel mogelijk kwijt zien te raken. Gedoe dus.

Bij nieuws heb je dat gedoe niet.

Nieuwsberichten zijn overal, zijn grotendeels gratis en sluipen vanzelf je bewustzijn binnen. Je hoeft ze niet op voorraad te hebben en je hoeft niets naar de glasbak te brengen. Vanwege deze ‘negatieve horde’ is nieuws zo verraderlijk. Alleen merkte ik dat pas veel later – pas nadat ik me na tienduizenden journaaluren deze twee vragen stelde: begrijp je de wereld nu beter? En: neem je nu betere beslissingen? Op beide vragen was het antwoord: nee.

Hoe ik stopte met nieuws consumeren

Toch voelde ik een niet-aflatende fascinatie voor het overweldigende, felle onweer van het nieuws. En dat terwijl ik er duidelijk nerveus van werd. Constant schoven er fragmenten van nieuwsberichten voor mijn eigen realiteit en het kostte me ineens moeite om langere teksten aan één stuk door te lezen. Het was alsof iemand mijn aandacht in piepkleine stukjes had gesneden. Ik raakte in paniek, was bang dat mijn aandacht nooit meer zou genezen, dat ik die flarden nooit meer tot een geheel kon samenvoegen.

Ik raakte in paniek, was bang dat mijn aandacht nooit meer zou genezen

Langzaam begon ik afscheid te nemen van het nieuwstheater. Ik schreef me uit voor de nieuwsbrieven, stopte de RSS-feeds en probeerde me tot een select aantal websites te beperken.

Maar zelfs dat was nog te veel. En dus beperkte ik ze nog verder, van vijf naar vier, naar drie, naar twee bronnen. En ik mocht van mezelf nog maar drie keer per dag een nieuwssite bezoeken. Ook dat werkte niet. Ik slingerde nog steeds als een aapje van nieuwslink naar nieuwslink en raakte binnen de kortste keren weer verdwaald in de nieuwsberichtenjungle.

Er moest een radicale oplossing komen. En wel dringend. Die luidde: het is afgelopen met het nieuws. Compleet. Radicaal. Onmiddellijk. En ziedaar: het werkte!

Radicaal afscheid nemen

Me bevrijden van de nieuwsverslaving kostte wat tijd en wilskracht en ik heb wat geëxperimenteerd. Ik ben vooral op zoek gegaan naar antwoorden op de volgende vragen: wat is nieuws? Wat maakt het zo onweerstaanbaar? Wat gebeurt er in ons brein als we nieuws consumeren? Waarom zijn we zo goedgeïnformeerd en weten we toch zo weinig?

Radicaal afscheid nemen van nieuws was voor mij extra moeilijk omdat veel van mijn vrienden journalist zijn. Zij behoren tot de intelligentste, grappigste en best opgeleide mensen die ik ken. Sterker nog, zij hebben hun beroep voornamelijk om morele redenen gekozen – om de wereld wat rechtvaardiger te maken en de machtige figuren op de vingers te kijken. Vervelend genoeg zitten ze tegenwoordig gevangen in een industrie die met echte journalistiek nauwelijks nog iets van doen heeft. Het jongleren met nieuws is betekenisloos geworden.

Vandaag ben ik ‘clean’. Sinds 2010 leef ik helemaal zonder nieuws en ik kan de gevolgen van deze vrijheid zien, voelen en uit de eerste hand omschrijven: hogere levenskwaliteit, helderder denkvermogen, waardevollere inzichten, minder nervositeit, betere beslissingen en veel meer tijd.

Sinds 2010 heb ik geen abonnement meer op een dagblad, geen journaal meer gezien, geen radionieuws meer gehoord, me door geen enkel online nieuws meer laten overspoelen. Wat als zelfexperiment begonnen was, is een levensfilosofie geworden. Ik kan het je met een gerust hart aanraden om af te zien van nieuws. Je zult betere beslissingen nemen. Je zult een beter leven leiden. En geloof me: je zult niets belangrijks missen.

Nieuws is voor de geest wat suiker voor het lichaam is

Wat is nieuws precies? De simpelste definitie: korte berichten uit de hele wereld. Een busongeluk in Australië. Een aardbeving in Guatemala. President A ontmoet president B. Actrice C gaat scheiden van D. Kabinetswijziging in Italië. Raketlancering in Noord-Korea. Een app die alle records breekt. Een man uit Texas eet vijf kilo levende wormen. Een wereldconcern ontslaat zijn CEO. De tweet van een politicus. Een nieuwe secretaris-generaal van de Verenigde Naties.

Soms noemen de media deze korte nieuwsberichten groots Breaking News of Top World Headlines. Maar dat verandert niets aan het feit dat ze voor het overgrote deel irrelevant zijn voor jouw persoonlijke wereld. Ja, je mag er gerust van uitgaan: hoe meer breaking, hoe onbelangrijker.

Alles wat de interesse van de lezer aanwakkerde en zo de verkoop van de kranten bevorderde, noemden de uitgevers voortaan ‘nieuwswaardig’

Vergeleken met boeken is nieuws een jonge uitvinding. Het format is nog maar 350 jaar oud. Het eerste dagblad kwam in 1650 op de markt: de Einkommende Zeitung in Leipzig. Enkele decennia later waren er honderden dagbladen in Europa. Nieuws was handel geworden. Alles wat de interesse van de lezer aanwakkerde en zo de verkoop van de kranten bevorderde, noemden de uitgevers voortaan ‘nieuwswaardig’ – of het nu belangrijk of onbelangrijk was.

Aan dit fundamentele bedrog – het nieuwe wordt verkocht als relevant – is tot nu toe niets veranderd. Het blijft het dominante model, of het nu om een gedrukte krant, online nieuws, nieuws op sociale media, radio of het journaal op tv gaat. Wat sinds de eerste krant versterkt is, is de grofheid, de felheid, het kabaal waarmee het nieuwe wordt aangeprezen als iets wat relevant is.

In de afgelopen twintig jaar, met de opkomst van het internet en de smartphones, heeft de zucht naar nieuws zich ontwikkeld tot een gevaarlijke manie. Je kunt het nieuws nauwelijks nog ontvluchten. Het is de hoogste tijd dat we eens nadenken over onze instelling ten aanzien van de vloedgolf aan nieuws. Het is de hoogste tijd dat we het effect van de consumptie van nieuws erkennen en aan een detoxkuur beginnen.

De tegenhanger van ‘nieuws’ zijn de lange formats: lange kranten- en tijdschriftartikelen, essays, features, reportages, televisiedocumentaires en boeken. Vaak is de inhoud hiervan waardevol en leveren ze nieuwe inzichten en achtergrondinformatie. Maar pas op: deze formats zijn nog geen garantie dat de inhoud ook relevant is. Zolang ze in de media verschijnen, die voornamelijk door reclame gefinancierd worden, blijft het risico bestaan dat ze de nieuwheidswaarde boven de relevantie stellen.

Omdat ik niet elke keer wil nadenken of een artikel waardevol of waardeloos is, lees ik helemaal geen kranten (gedrukt of online), luister ik niet naar de radio en kijk ik geen televisie. Daar komt bij dat veel van deze lange kwaliteitsformats toch omgeven zijn door een confettiregen van inhoudsloze korte berichten. Met andere woorden: ze zijn vaak besmet met nieuws.

Wat onbetwistbaar blijft, is dat de dagelijkse nieuwssnacks niet alleen compleet waardeloos, maar zelfs schadelijk zijn. In de afgelopen decennia hebben we veel gevaren erkend die gepaard gaan met verkeerde voeding: insulineresistentie, overgewicht, vatbaarheid voor ontstekingen en vermoeidheid. Dit alles kan leiden tot een voortijdig overlijden. We zijn anders gaan eten en hebben geleerd om de verleidelijke aantrekkingskracht van suiker en andere eenvoudige koolhydraten te weerstaan.

Wat nieuws betreft zijn we vandaag op het punt waar we met suiker en fastfood twintig jaar geleden stonden. Want nieuws is voor de geest wat suiker voor het lichaam is. Nieuws is lekker, licht verteerbaar en tegelijkertijd uiterst schadelijk. De media voeren ons kleine hapjes triviale verhalen, lekkernijen die onze honger naar kennis echter absoluut niet stillen.

Anders dan bij boeken en lange, goed uitgezochte artikelen raak je bij het consumeren van nieuws niet verzadigd. We kunnen onbeperkte hoeveelheden nieuwsberichten verslinden – en toch blijven het goedkope suikersnoepjes. Net als bij suiker, alcohol, fastfood en roken zijn de bijwerkingen pas na verloop van tijd zichtbaar.

Een gezonde voeding is belangrijk voor het lichaam. Net zo belangrijk is een gezonde geestelijke voeding. Dit manifest moet een tegengewicht voor het all-you-can-eatmenu van het dagelijks nieuws zijn.

De radicale nieuwsonthouding

Heb ik je al wakker geschud? Zo ja, dan kun je je de rest besparen. Wat je nu onmiddellijk zou moeten doen: verban het nieuws uit je leven. Maak je ervan los. Radicaal. Maak de toegang tot alle nieuwsportalen zo moeilijk mogelijk. Meld je af van alle nieuwsbrieven. Verwijder nu meteen de nieuwsapps op je smartphone en tablet.

Verkoop je televisie (doe dat ook nu meteen want over een tijdje zullen mensen geen televisie meer kopen). Wis alle nieuwssites uit de favorieten- en leestekenlijsten van je browser. Kies als startpagina van je browser geen nieuwsportaal. Kies in plaats daarvan voor een site die nooit verandert. Hoe saaier, hoe beter. De mijne is Wikipedia.

Neem als je op reis gaat voldoende goede boeken mee – in gedrukte of elektronische vorm. Als je in de trein of op het vliegveld zit en ergens een krant spot – laat hem liggen. Je wint er niets mee als je hem doorbladert. Leid je blik bewust af van de krantenkoppen – en kijk naar andere dingen. Ja, laat de krant of het tijdschrift gewoon liggen, ook al ligt die nog zo verleidelijk voor je neus.

Als je een hotelkamer binnengaat, word je misschien begroet door een lawaaierig beeldscherm waar je naam op staat. Zet het uit voordat je in de verleiding komt door de zenders te zappen.

Als je de illusie in stand wilt houden om ‘niets belangrijks in de wereld te missen’, stel ik voor dat je de wekelijkse spread The world this week met de samenvattingen van The Economist doorkijkt. Kost je precies vijf minuten per week. Dat doe ik. En zelfs daar zie ik vaak van af.

Vooral: lees tijdschriften en boeken die er niet voor terugschrikken de complexiteit van de wereld te schetsen en daarvoor over de juiste bronnen beschikken. De wereld is nu eenmaal complex. Probeer een boek per week te lezen. Als je kijk op de wereld na twintig bladzijden niet verruimt of verandert of het boek je niet anderszins kan boeien, leg het weg.

Maar heb je een boek gevonden dat op elke tweede bladzijde nieuwe inzichten levert, lees het dan uit. En lees het meteen twee keer, direct achter elkaar, zonder een ander boek ertussendoor. Het effect bij twee keer lezen is niet twee keer zo hoog als wanneer je iets één keer leest, maar naar mijn ervaring circa tien keer zo hoog. Dit advies van iets twee keer lezen, geldt natuurlijk ook voor lange artikelen.

We begrijpen alleen dingen die we in verband kunnen brengen met iets wat we al begrepen hebben

Lees af en toe leerboeken, zogeheten textbooks. Er is geen betere geestelijke voeding dan dat. Een leerboek is net zo intensief en voedzaam als een bachelorstudie. Je hebt een basis nodig om de wereld te begrijpen. En daarvoor zijn leerboeken zeer geschikt. Het klinkt niet erg sexy, maar het is zo. We begrijpen alleen dingen die we in verband kunnen brengen met iets wat we al begrepen hebben.

En ja, googelen is toegestaan! Het internet barst van uitstekende kennisbronnen. Helaas zul je bij je zoektocht wel af en toe op een nieuwssite belanden. Dat is geen ramp. Alleen moet je oppassen dat je niet wordt meegesleurd in de draaikolk van de andere nieuwsmeldingen, die ook naar je aandacht dingen. Jij moet bepalen wat je zoekt. Jij moet het pad kiezen. Laat je aandacht niet door de nieuwsmedia dicteren.

Het dertigdagenplan

De eerste week van je nieuwsonthouding zal de ergste zijn. Het vergt discipline om het nieuws niet op te roepen. In het begin leef je in de duizeligmakende verwachting dat er elk moment iets ergs in de wereld gebeurt. Je zult een kriebel voelen, een nervositeit, omdat je denkt dat je niet bent voorbereid op de volgende ramp.

Je denkt dat jij achterloopt en alle andere mensen vooroplopen. Je zult je buitengesloten of misschien zelfs sociaal geïsoleerd voelen. Je zult elk uur in de verleiding komen een blik op je favoriete nieuwsportaal te werpen. Weersta die verleiding.

Na dertig dagen besef je dat je ondanks je nieuwsonthouding geen relevante feiten hebt gemist en die ook niet zult missen.

Waarom dertig dagen? Omdat je dan pas een gevoel van gelatenheid en innerlijke rust zult ervaren. Je zult merken dat je veel meer tijd hebt, geconcentreerder bent en de wereld beter begrijpt.

Dertig dagen zijn een belangrijke horde. Na dertig dagen besef je dat je ondanks je nieuwsonthouding geen relevante feiten hebt gemist en die ook niet zult missen.

Als je de eerste dertig dagen al achter de rug hebt, omdat je er misschien al voordat je dit las mee begonnen was: van harte gefeliciteerd. Je hebt negentig minuten per dag gewonnen. Dat komt overeen met een werkdag per week. Zelfs voorzichtig gerekend, is dat meer dan een maand per jaar. Jouw jaar heeft nu eindelijk weer twaalf maanden, niet elf zoals vroeger.

Wat doe je met de gewonnen tijd? Wat dacht je van boeken lezen? Wat dacht je van zeer lange kranten- en tijdschriftartikelen lezen, vooral die artikelen die door experts zijn geschreven? Wat dacht je van een goede online cursus? Dan zul je de mechanismen begrijpen die aan onze wereld ten grondslag liggen. Ga de diepte in, in plaats van de breedte.

En wat dacht je van nadenken? Sinds de oprichting van Microsoft gunt Bill Gates zichzelf twee keer per jaar een hele week nadenktijd. Een think week. Hij pakt een koffer vol boeken en een stapel notitieblaadjes en vertrekt naar een eenzame plek op een eiland. Doe het ook. Overigens: het hoeft geen privé-eiland te zijn. Een hutje op de hei is ook prima.

Het milde nieuwsdieet

Als je mijn methode nou te radicaal vindt, dan raad ik je de ‘milde weg’ aan. Die gaat zo: zie compleet af van alle dagbladen (print en online), radio, televisie en de nieuwsstroom op sociale media. Lees in plaats daarvan één weekblad. Eén. Niet twee of drie.

Welke tijdschriften komen in aanmerking? Degene die het minst schreeuwerig overkomen en slechts voor een klein deel door middel van advertenties gefinancierd worden.

In de volgende stap beperk je het lezen tot een vast aantal artikelen per uitgave.

Wat te doen bij een terugval?

Ook ik heb een terugval gehad: bij de verkiezing van Trump in 2016. Plotseling zat ik midden in de nieuwsstroom van de verkiezingskoorts. In die tijd bekeek ik dagelijks de websites van The New York Times en de Neue Zürcher Zeitung. Tot ik merkte dat het nieuws me alleen maar opwond, terwijl ik toch nergens invloed op had.

Algauw voelde ik alle negatieve effecten die ik mijn boek zal beschrijven. De nervositeit, de denkfouten, de tijdverspilling. Bovendien voelde ik me slecht, omdat ik tegen mijn eigen voornemen gezondigd had. Ik was dus meteen dubbel uit mijn evenwicht gebracht. Na exact vier weken draaide ik de nieuwskraan weer dicht.

Dus wat te doen bij een terugval? Hetzelfde wat je ook doet bij een terugval bij alcoholisme: gewoon weer van voor af aan beginnen, terugkeren naar de nultolerantie. Dat geldt natuurlijk zowel voor het radicale als voor het milde nieuwsdieet.

Mocht je toch nog wat aanmoediging kunnen gebruiken of anderen willen overtuigen: er wacht nog een hele lading argumenten op je die ervoor pleiten te stoppen met het volgen van het nieuws. Je hebt nu immers tijd om te lezen, nu je je niet meer laat afleiden.

Dit is een ingekorte versie van de hoofdstukken 1 t/m 6 van Het nieuwsdieet van Rolf Dobelli, dat op 9 januari 2020 verschijnt bij Uitgeverij Spectrum.

Lees verder