Dag 02019, hallo 02020! (Of: hoe een extra 0 in de jaartelling je blik op de toekomst richt)

Het afgelopen jaar ontdekte ik een nieuwe jaartelling. Tenminste, nieuw voor mij. Hij bestaat al sinds 1996 en verschilt nauwelijks van onze standaardtelling. Het enige verschil is een permanente nul. Geen 2020, maar 02020.

Het is de telling van de Long Now Foundation, die zich inzet voor de verspreiding van het langetermijndenken. Een weerwoord op de ultrakorte aandachtsspanne die in veel van onze levens hoogtij viert. De snelle cycli van kwartaalcijfers, trimesters, deadlines en regeerperiodes die ons bestaan beheersen. De stichting van het Lange Nu vindt dat we moeten uitzoomen.

Die nul heeft daar volgens de website van de stichting trouwens niet zoveel mee te maken. Het is simpelweg een anticipatie, staat er, op de volgende millennium bug. Maar ik kan me niet voorstellen dat ze het effect ervan niet voorzagen. De gevoelsmatige ruimte die het geeft. De wisseling van perspectief.

Het plaatst het jaartal waarin we leven in een ruimere tijd. De nul als verbeelding van wat ons nog te wachten staat. Het oog van een verrekijker, dat een toekomst in beeld brengt ver voorbij de horizon van levende generaties. Natuurlijk weten we niet of die nul ooit een één wordt, of zelfs meer, maar de optie alleen al vind ik een verademing. Nu ik 02020 ken, vind ik 2020 maar karig, en getuigen van weinig verbeeldingskracht.

02020 geeft ons evenveel toekomst als verleden

De Long Now Foundation werd mede opgericht door een man over wie ik al eens schreef, de Amerikaanse dwarsdenker Stewart Brand. De legende wil dat hij het was die de NASA bewoog om in 1967 (01967) een satellietbeeld van de hele aarde vrij te geven.

Brand vermoedde dat een foto van de aarde op afstand ons denken radicaal zou veranderen. Hij begon zelfgemaakte buttons te verkopen met daarop de tekst ‘why haven’t we seen a photograph of the whole earth yet’. De buttons werden zo populair dat de NASA zich genoodzaakt zag een beeld vrij te geven. Aldus de legende.

Nu ik 02020 ken, vind ik maar 2020 karig

Hoe het ook gegaan is, Brand gelooft in grote verhalen, in mythes die ons verheffen boven het alledaagse. Een paar decennia na het verschijnen van de foto van de aarde wilde hij een equivalent van dat beeld. En dit keer moest het niet ons perspectief op de ruimte veranderen, maar ons perspectief op de tijd. Zo ontstond de Long Now Foundation.

Sinds de oprichting in 01996 werkt de stichting aan een gigantische ‘Clock of the Long Now’. Een klok die tienduizend jaar moet tikken. Hij wordt gebouwd in een berg, ergens in het westen van Texas. De beroemde ingenieur Danny Hillis werkt mee. Net als Brian Eno en nog zo wat namen. Het terrein waarop de klok gebouwd wordt is eigendom van Jeff Bezos.  Al met al een sterrencast.

Met deze klok wil de stichting perspectief geven op de komende tienduizend jaar. Een periode die gelijkstaat aan de tijd die ons transformeerde van jager-verzamelaars in drukbezette beeldschermbeesten.

Zo krijgt onze beschaving evenveel toekomst als verleden.

De klok is geen doel op zich. Het gaat om het soort denkproces dat de bouw ervan vereist. Hoe ziet het landschap er over een paar duizend jaar uit? Hoe zullen toekomstige mensen de tijd lezen? Een oefening in denken op de lange termijn.

Natuurlijk kun je je afvragen of het zin heeft, dat uitzoomen. Of je een klok moet bouwen als de wereld in brand staat. Maar wat mij betreft is dat precies wat je moet doen. Of: óók moet doen. Op de korte termijn moeten er branden geblust, op de lange termijn is een mentaliteitsverandering nodig. Uit de haast stappen en kiezen voor wat er nog moet komen.

Maar hoe pas je het toe?

Mijn bedenkingen bij de Long Now Foundation zijn van een andere aard. Het is jammer dat ze zo weinig handreikingen doen naar mensen die op hun balkon geen ruimte hebben voor een gigantische klok, die worden opgeslokt door crèchetijden en gedoe met de buren. De kloof tussen het ‘lange’ en het ‘korte’ nu lijkt al te vaak onoverbrugbaar. Hoe wordt zo’n klok van ons allemaal?

Begin vorige winter mailde ik Stewart Brand. Dat ik zijn projecten geweldig vind, maar ook moeilijk te vertalen naar alledaagsheid. Wat is je advies, vroeg ik, aan mensen als ik, die kleine levens leiden vol kortetermijnproblemen?

En hoe begin je over het ‘lange nu’ bij mensen die zich verraden voelen door de politiek en vervreemd van wat ze waardevol vinden? You seem so optimistic about the possibilities for human kind, but in my neighbourhood most people are just angry and getting angrier at whatever it is that makes them feel betrayed.

Ik wacht nu al bijna een jaar op antwoord. Maar wat is een jaar in het licht van zo’n klok?

Mocht iemand Stewart Brand via via kennen en mijn vraag onder de aandacht willen brengen, dan houd ik me bij deze aanbevolen. Ondertussen koester ik mijn nieuwe kalender. En wens ik jullie een mooi 02020 toe.