‘Zit je zelf in een gesloten groep, of heb je het idee dat je onder dwang geld moet afstaan? Neem dan contact op met Sektesignaal Nederland.’

Het was een advies waarmee journalisten de afgelopen jaren vaak hun artikelen over sektes of andere gesloten gemeenschappen afsloten. Wilde je eruit, maar wist je niet hoe? Dan kon Sektesignaal je helpen. Maar per 1 januari 2020 is het meldpunt opgehouden te bestaan: het ministerie van Justitie en Veiligheid geeft geen subsidie meer.

En daarmee zijn slachtoffers van sektes overgeleverd.

Sektesignaal bood slachtoffers die klem zaten in een gesloten gemeenschap een luisterend oor, verwees ze door naar geschikte psychologen, hielp met juridisch advies, en deed zelf uitgebreid onderzoek naar sektes en hun handelswijzen. Maar samen met justitie sekteleiders voor de rechter krijgen,  

Dat is niet de schuld van Sektesignaal, maar heeft vooral met wetgeving te maken. In Nederland staat de vrijheid van religie hoog in het vaandel, waardoor er nauwelijks wetten zijn voor gesloten geloofsgemeenschappen. Religieuze organisaties hebben recht op allerlei en zijn vrij om te doen en laten wat ze willen: de grens ligt bij geweld of haatzaaien. Dat maakt ons land de perfecte broedplaats voor sektes.

Andere Europese landen zijn een stuk strenger. Toen in 1995 zestien leden van de Orde van de Zonnetempel dood werden aangetroffen in de startte de Belgische overheid een uitgebreid onderzoek naar religieuze groeperingen. Na het drama werd onder meer het In 2011 werd speciaal voor ex-sekteleden een wet van kracht die kwetsbare personen moet beschermen. 

Frankrijk riep in 2001 de in het leven. Daarmee kan de overheid religieuze organisaties aanpakken met forse boetes en celstraffen, of ze zelfs voor vijf jaar ontbinden. Met de About-Picard-wet is bijvoorbeeld enkele keren veroordeeld.

De enorme fysieke en emotionele schade van sektes 

Met het schrappen van de subsidie ontkent het ministerie hoe waardevol het is voor sekteslachtoffers als ze zonder angst voor veroordeling hun verhaal kunnen doen. De fysieke, emotionele en financiële schade die sektes kunnen aanrichten is enorm – en de schaamte die slachtoffers ervaren is soms nog groter.

In ons artikel over het schreven we bijvoorbeeld over ‘Thom’, die in twee jaar tijd 20.000 euro aan zijn kerk gaf. Het kostte hem niet alleen zijn spaargeld, maar ook een groot deel van zijn psychische gezondheid. Toen hij na lang wikken en wegen zijn kerk verliet, werd hij arbeidsongeschikt en kwam hij met een zware burn-out thuis te zitten.

In eerste instantie durfde hij zijn verhaal niet te doen, omdat hij zich schaamde. ‘Waarom sluit je je dan ook aan bij zo’n groep?’ of ‘waarom vertrek je dan niet uit je kerk?’ – het waren vragen die hij niet zo eenvoudig kon beantwoorden. Zomaar vertrekken uit een sekte of (sterk) gesloten gemeenschap doe je niet. Daarnaast: wat Thom overkwam was weliswaar immoreel, maar niet illegaal.

Ik keek regelmatig over mijn schouder

Toen mijn collega Karel Smouter en ik de afgelopen jaren naar gesloten geloofsgemeenschappen, ervoeren we zelf soms ook een glimp van de (psychische) schade die dit soort sektes kunnen aanrichten. We werden uitgemaakt voor de en op allerlei manieren geïntimideerd. Op straat keek ik regelmatig over mijn schouder. Een enkele keer had ik een nachtmerrie over agressieve en moordlustige voorgangers en gemeenteleden.  

Dat unheimische gevoel werd nog sterker toen een van onze bronnen ons een paar dagen na een interview met bibberende stem belde. Hij was ernstig bedreigd en geïntimideerd, maar aangifte doen kon niet: volgens de politie was er te weinig bewijs. Hij besloot daarom – logischerwijs – het contact met ons te verbreken. 

Het leek soms wel of we over de maffia schreven, in plaats van over misstanden in kerken en geloofsgemeenschappen.

Met de verdwijning van Sektesignaal zullen dit soort toestanden nog meer onder de radar blijven. En daarmee wordt Nederland een nog aantrekkelijker broedplaats voor sektes – iets waar Sektesignaal in februari 2019 al voor waarschuwde. 

Als ik een sekte was, zou ik me in Nederland vestigen.

Ik had hier willen afsluiten met een oproep voor mensen die dit lezen en zelf klem zitten in een sekte. Maar waar kan ik ze naartoe sturen?