Klimaatverandering oplossen gaat heel veel geld kosten. Daarom word ik jullie correspondent Klimaateconomie

Toen ik in december 2015 als verslaggever voor Vice met de klimaatmars in Parijs meeliep, at ik de avond ervoor mee in het kraakpand Le Jardin d’Alice, een populaire ontmoetingsplaats voor activisten tijdens de klimaattop. 

De mars was op het allerlaatste moment toch nog goedgekeurd door de Franse overheid, en iedereen was nog snel banieren aan het schilderen. ‘Pour un Climat de Paix Laissez le Petrole Dans le Sol’ met een grote zonnebloem, en langs de breedte van de muur een grote rode strijdvlag: ‘System Change not Climate Change.’ Ik weet nog dat ik een meisje aansprak dat gehurkt een spandoek schilderde: ‘We are unstoppable, another world is possible.’

‘Denk je dat het zin heeft, wat je doet?’ vroeg ik haar. ‘Nee’, zei ze met een knipoog, en ze liep weg. De meeste mensen waren die dag pessimistisch, maar dat bleek niet terecht. Een dag later werd het Klimaatakkoord van Parijs gepresenteerd. Het was een onverwachte overwinning, die – weten we nu – helaas niet aanhield. 

Sinds 2015 verbreekt de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen elk jaar opnieuw records, en ligt bijna geen land ter wereld op koers om de eigen klimaatdoelstellingen te halen. Wat is er misgegaan? 

Ik heb me dit de afgelopen vijf jaar vaak afgevraagd, en het duidelijkste antwoord krijg ik meestal van klimaatdemonstranten. Op elke mars, bezetting of blokkade waar ik kom, hoor ik dat de fossiele industrie en het kapitalisme de boosdoeners zijn. 

Vorig jaar zomer nog ging ik mee naar de bezetting van de Garzweiler bruinkoolmijn, een diepe krater met een omtrek van tientallen kilometers vlak over de Nederlandse grens in Duitsland. Duizenden klimaatactivisten van over heel Europa blokkeerden er de mijnwerkzaamheden van de energiereus RWE.

Aan de rand van het gapende gat ontmoette ik een activist, die zich uit angst voor vervolging Clumsy noemde. Hij en een stuk of vijftig andere activisten woonden al jaren in boomhutten in het Hambacher Forst, een schraal stukje oerbos dat in langzame monotoon wordt afgegraven door gigantische bidsprinkhaanachtige graafmachines. 

Hij vertelde over een netwerk van activisten die over de hele wereld stukjes natuur beschermen tegen de fossiele industrie. Dit leidt geregeld tot heftige confrontaties. In 2018 viel tijdens een ontruimingsactie van de politie een 22-jarige journalist uit een van de boomhutten in het Hambacher Forst. Hij overleed later aan zijn verwondingen.

Dit soort protesten zijn voor de meeste mensen niet weggelegd, toch was Clumsy overtuigd dat zijn manier van leven een plausibel alternatief was op de kapitalistische levensstijl, en dat zijn strijd tot de ondergang van de fossiele industrie zou leiden.

Als Europa de koolstofuitstoot in 2030 met 40 procent wil verminderen, moet het zo’n 396 miljard euro per jaar investeren

Zijn toewijding was indrukwekkend, en een paar maanden later las ik in de krant dat de bezetting effect had gehad. De publieke opinie had zich tegen de Duitse uitbater RWE gekeerd, die om de gemoederen te bedaren toen beloofde in 2040 koolstofneutraal te zijn.^*  Klimaatprotesten hebben effect, dat heb ik onderhand wel geleerd. 

Maar klimaatacties alleen zijn niet genoeg. Wat vaak ontbreekt in het grote gevecht tegen de fossiele schurk, is wat er daarna moet komen, en wie dat gaat betalen. Want de energietransitie gaat ongelooflijk veel geld kosten. 

Als Europa de klimaatdoelstellingen wil halen en de koolstofuitstoot in 2030 met 40 procent wil verminderen, dan moet het volgens schattingen van de Europese Investeringsbank zo’n 396 miljard euro^* per jaar investeren. Nederland moet volgens McKinsey tot 2040 minimaal 200 miljard euro investeren.^* De vraag waarvan ik wakker lig is: waar moet al dat geld vandaan komen? 

De wereld verdrinkt in het geld 

Het is een van de vragen waar ik me de komende maanden op ga richten als correspondent Klimaateconomie. En in de afgelopen weken stuitte ik al op een opbeurend gegeven: er is vreselijk veel geld. Er is meer dan genoeg geld. Geld is totaal het probleem niet.

Centrale banken, de ECB en de Amerikaanse FED voorop, pompen al jaren gigantisch veel geld in de economie, en beleggers staan te springen om hun biljoenen te investeren in winstgevende groene projecten. Climate Action 100+, een gezelschap van meer dan honderd van de grootste beleggers ter wereld, maakte deze maand bekend niet langer te investeren in bedrijven zonder helder klimaatplan. Samen beheren ze beleggingen met een waarde van meer dan 40 biljoen dollar. 

Toch lukt het maar niet om het geld op de juiste plek te krijgen. De energietransitie stokt, hoewel het geld tegen de plinten klotst. Hoe kan dat? 

Daar is geen simpele verklaring voor. Om te beginnen zijn er nogal veel verschillende ideeën over wat een duurzame investering is, en wat niet. En fossiele investeringen zijn gewoonweg nog altijd winstgevender, mede omdat olie- en gasbedrijven jaarlijks honderden miljarden subsidie krijgen, en geen belasting hoeven betalen voor de vervuiling die wordt veroorzaakt. Maar ondanks de talloze jaarlijkse klimaattoppen lukt het landen maar niet concrete afspraken te maken om iets aan deze scheve situatie te doen. 

Hoe komen we uit deze patstelling? Welke wetten en welk beleid moeten er aangepast worden om de energietransitie te versnellen? Wie liggen dwars, en wie helpen juist mee? Dat zijn de vragen waar ik het komende jaar mee aan de slag ga.  

Hulp gezocht!

Ik wil beginnen bij de internationale instituties. Politiek van landen en tussen landen onderling krijgt enorm veel aandacht, maar hoe zit het met machtige organisaties zoals het Internationaal Monetair Fonds, de Wereldhandelsorganisatie, de Europese Investeringsbank of de Europese Centrale Bank? Hoe dragen ze bij aan de status quo, en kunnen ze ook vergroenen en helpen met de energietransitie? 

Want laten we het bijvoorbeeld eens hebben over de Europese Investeringsbank (EIB). Deze mysterieuze EU-instantie gaat de komende tien jaar een biljoen euro^* in de Europese energietransitie investeren, maar er is weinig kennis over het functioneren van deze organisatie. The Financial Times beschreef^* de organisatie vorig jaar als de ’verborgen reus’ omdat er geen externe regulator is en er buiten het instituut zelf weinig zicht is op de beslissingen die de bank neemt.

Ik denk dat het belangrijk is beter te begrijpen hoe deze grote instituten opereren, wie er aan de touwtjes trekken en hoe wij gewone mensen dit grote spel kunnen beïnvloeden. 

In mijn onderzoek kan ik jullie hulp goed gebruiken. Werk jij of heb jij veel kennis over de vergroeningsstrijd in een van de grote instituten, met name de EIB en de ECB en wil je – desnoods anoniem – over je ervaringen vertellen? Mail mij dan even op Wester@decorrespondent.nl. Of reageer hieronder in de bijdragesectie.

Meer lezen?