Luisteren: Vrijheid kun je leren, volgens deze boeddhist in de gevangenis

Op een gure maandag treffen Lex en ik (Nina) elkaar op een troosteloos plein in Nieuwegein, naast een betonnen muur met prikkeldraad erop. Dit is de penitentiaire inrichting waar we hebben afgesproken met Monique Rietveld, boeddhist en geestelijk verzorger in deze gevangenis. 

Nadat we onze paspoorten hebben afgegeven, drie keer door de metaaldetector zijn gehaald en onze schoenen hebben uitgedaan, mogen we naar binnen. Op een kantoortje met tralies voor de ramen, spreken we met Rietveld over wat ze als boeddhist zoal te bieden heeft aan de mannen (want het zijn ‘helaas’ vooral mannen, legt ze uit) die hier opgesloten zitten. 

Rietveld, zintuiglijk ingesteld, vertelt hoe het voelt om een gevangenis binnen te lopen, hoe het er klinkt (hol) en hoe het er ruikt (naar veel mensen bij elkaar). Ze begrijpt heel goed dat hier geen gezellige schotjes en plantenbakken staan, maar het is een heftige plek. Gevangen zitten is heftig, de verandering voor de zintuigen is ingrijpend en maakt het gevoel geïsoleerd te zijn van de buitenwereld heel fysiek. Daarop is dit gebouw gemaakt. 

Een deel van haar werk is dan ook om die buitenwereld een beetje mee naar binnen te nemen voor de gevangenen. Dat doet ze vanuit een verlangen – een oproep, noemt ze het zelf – om tussen deze betonnen muren iets van spiritualiteit te brengen bij de mensen die daaraan behoefte hebben. 

Wat dat precies betekent, spiritualiteit, en waarom dat woord bij mij niet zo lekker ligt, daar praten we over in deel 4 van onze podcast De zingevers. Rietveld confronteert ons met onze aannames over gevangenen, vertelt over haar eigen oordelen en worstelingen en filosofeert met ons over wat vrijheid nog kan zijn, als je achter tralies zit. 

Onvermijdelijk blijkt de vraag of ze als boeddhist eigenlijk wel kan instemmen met het concept van straf. Daarover heeft ze zo haar eigen ideeën, maar ze leert ons ook dat boeddhisme, zoals gevangenen nog wel eens lijken te denken, geen geloof is van alles kan, alles mag. De boeddhistische leer heeft wel degelijk een moreel en ethisch kader en schroomt ook niet om mensen daarvan op de hoogte te stellen, als ze het willen weten. 

Wat haar drijft om iedere dag vrijwillig dit grauwe gebouw in te gaan, hoe het voor haar is om tegenover een zedendelinquent te zitten en hoe ze de mannen helpt aan wat ademruimte, dat hoor je, onder meer, in de podcast. 

Meer luisteren?