Turkse killerdrones slaan toe in Syrië (en daarmee verandert het karakter van de oorlog)
De afgelopen week liet een dodelijke dronemacht zich gelden: Turkije. In een paar dagen tijd werden 2,557 Syrische soldaten, twee drones, acht helikopters, 135 tanks, twee straaljagers, tientallen houwitsers en vijf luchtafweersystemen uitgeschakeld, zei de Turkse minister van Defensie Hulusi Akar maandag.
Vrijwel al die aanvallen werden uitgevoerd met Turkse drones. De staatstelevisie zendt constant beelden uit van de pronkstukken van de Turkse defensie-industrie: de Bayraktar TB2 en Anka-S. Deze onbemande vliegtuigen bleken superieur in het inwinnen van informatie en het uitschakelen van tegenstanders. Zelfs Russisch luchtafweergeschut werd door Turkse drones uitgeschakeld. Tot nu toe lukte alleen Israël dat.
De gevechten betekenen de zoveelste escalatie van geweld in Syrië, maar ze laten ook een andere ontwikkeling zien. Dronetechnologie is al lang niet meer alleen een westers fenomeen. En zo verandert ook de manier waarop oorlog elders wordt gevoerd.
Wat is er aan de hand?
Met Russische luchtsteun proberen Syrische troepen sinds eind vorig jaar in de regio Idlib het laatste rebellenbolwerk in Syrië terug te veroveren. Dat zette de grootste vluchtelingenstroom sinds het begin van de bijna negen jaar durende oorlog in gang.
Daarmee leek de oorlog te worden beslecht in het voordeel van Assad. Maar dat was tegen de zin van buurland Turkije. Dat kwam in 2018 met Rusland en Iran overeen om verdere militaire escalatie in de regio en daarmee een nieuwe vluchtelingenstroom te voorkomen. In ruil voor rust zouden de Turken jihadistische groepen in de regio aanpakken. Hiervoor zetten ze meer dan twintig militaire posten op die werden bewaakt door zo’n 20.000 Turkse soldaten.
Toen bleek dat jihadisten gewoon hun gang bleven gaan, begon het Syrische leger met Russische luchtsteun een groot offensief. Daarmee nam ook de spanning tussen Syrië en Turkije toe. Toen op 27 februari bij een luchtaanval ten minste 33 Turkse soldaten omkwamen, sloeg Turkije terug. In een paar uur tijd vielen ze ruim tweehonderd Syrische doelen aan.
Op beelden gefilmd vanuit drones lijkt dat vooral op prijsschieten. Je ziet soldaten in blinde paniek wegrennen, trucks ontploffen en mensen dekking zoeken. Moskou kondigde kort daarna aan met Ankara om de tafel te gaan zitten om te praten over een oplossing.
Waar komt die Turkse dronevloot ineens vandaan?
De militaire overwinning wordt in Turkije als een groot succes gevierd. Er is speciale aandacht voor één persoon: Selçuk Bayraktar.
Bayraktar studeerde elektrotechniek aan Turkijes beste universiteit, behaalde een masterdiploma aan de Universiteit van Pennsylvania en was doctoraalstudent aan het MIT. In 2005 keerde de toen 26-jarige Bayraktar terug naar Turkije en overtuigde een groep Turkse officieren om te investeren in het ontwikkelen van gewapende drones. Daarmee zouden ze niet meer afhankelijk zijn van Amerikaanse en Israëlische techniek en bemoeienis, die op dat moment de markt domineerden en ook aan Turkije drones leverden.
En zo geschiedde. Inmiddels bezit de Turkse luchtmacht tientallen zwaarbewapende drones en verschillende kleinere drones die in zwermen zelfstandig doelwitten kunnen vinden en aanvallen. Turkse defensiebedrijven produceren ook de lasergestuurde precisieraketten waarmee drones zijn bewapend. Daarmee is Turkije het zesde land ter wereld dat zowel drones als wapens voor drones produceert.
De Turkse luchtmacht bezit tientallen zwaarbewapende drones en verschillende kleinere drones, die zelfstandig doelwitten kunnen vinden en aanvallen
Toen begin deze maand uitlekte dat de VS stopt met een geheim programma waarbij met Amerikaanse drones inlichtingen werden verzameld voor Turkse aanvallen tegen PKK-doelwitten in Noord-Irak, was dat volgens een Turkse ingewijde geen probleem. Turkije kan dit inmiddels prima zelf, zei hij tegen persbureau Reuters.
Die zelfredzaamheid is een speerpunt van het Turkse defensiebeleid. In februari 2018 kondigde president Erdogan zijn voornemen aan om het Turkse leger in 2023 volledig zelfvoorzienend te laten zijn, onder meer door de ontwikkeling van onbemande tanks. Dit jaar publiceert Turkije zijn eerste AI-strategie, waarin staat hoe het land wapens gaat ontwikkelen die zelfstandig taken kunnen uitvoeren, daarbij gebruikmakend van kunstmatige intelligentie.
En die zelfredzaamheid is niet zonder reden. De mislukte militaire coup in 2017 leidde tot een aanzienlijke vermindering van de mankracht van het Turkse leger, terwijl NAVO-bondgenoten zich steeds meer van Erdogan afkeren. Selçuk Bayraktar en zijn drones staan juist steeds dichter bij de president. Bayraktar trouwde in 2016 met Erdogans jongste dochter. Toeval of niet, sindsdien neemt het aantal investeringen toe. In september beloofde Erdogan 105,5 miljoen dollar om de Bayraktar TB2-drone verder te ontwikkelen.
Die investeringen leveren ook geld op. De Turkse defensieruimtevaartexport steeg van 248 miljoen dollar in 2002, tot 2.188 miljard dollar in 2018, is te lezen in de Turkse defensiestrategie 2019-2023. Qatar en Oekraïne kochten inmiddels Turkse drones, Tunesië en Indonesië zijn daarmee bezig.
Wat betekent dit?
De Turken kunnen met hun zelfgemaakte drones doen wat ze willen. Naast Syrië zetten ze drones in tegen Koerden in eigen land, Noord-Irak en Noordoost-Syrië, en tegen troepen verbonden aan generaal Haftar in Libië.
Turkije heeft geen wetgeving om de export van drones te begrenzen, het doet geen onderzoek naar de inzet van bewapende drones, zwijgt over de legaliteit van droneaanvallen, zegt niet hoe doelwitten worden gekozen en ontwikkelt de techniek van zijn wapensystemen ongehinderd door. Zo moet dit jaar de eerste ‘kamikazedrone’ met gezichtsherkenning af zijn.
Daarmee gaat een ontwikkeling die is ingezet in het Westen een nieuwe fase in. Inmiddels hebben 95 landen een militair droneprogramma en neemt het aantal droneaanvallen dramatisch toe. Sinds 2015 werden dodelijke droneaanvallen uitgevoerd door de VS, het VK, Israël, Pakistan, Saoedi-Arabië, Iran, de VAE, Egypte, Nigeria en Turkije.
En daarmee verandert ook het karakter van oorlog. Tegenstanders kunnen vaak niet veel meer dan vluchten of hopen dat ze geen doelwit zijn. Jezelf overgeven of terugvechten is zelden een optie. Maar als je zo hulpeloos bent, en je tegenstanders geen risico lopen tijdens een gevecht, is het dan nog wel oorlog? Of noem je zoiets een jacht op mensen?
Groet,
Lennart
PS Ook Nederlandse piloten bestrijden hun vijanden steeds vaker vanuit de lucht. Ik besprak vorige week een boek waarin ze voor het eerst hun verhaal doen.