Afgelopen 24 april was het precies zeven jaar geleden dat het gebouwencomplex Rana Plaza in Bangladesh instortte, en 1.134 mensen, bedolven onder de brokstukken, Het is de grootste en dodelijkste ramp in de geschiedenis van de kledingindustrie. 

Mijn Twitter-tijdlijn en Instagram-feed stonden, zoals elk jaar rond deze dag, weer vol met foto’s van het kapotte gebouw, met portretten van mensen die zijn omgekomen en oproepen aan kledingbedrijven om transparant te zijn over waar en op welke manier ze hun kleding laten maken. 

Normaal gesproken zijn de hashtags #whomademyclothes en #ranaplaza trending topic op deze dag. Nu ging het gesprek van de dag, ook in de kledingindustrie en in relatie tot de fabrieksramp van zeven jaar geleden, over #covid19. Want ondanks beloftes van kledingbedrijven om eerlijker en duurzamer te produceren, zitten op dit moment, als gevolg van ingetrokken orders, miljoenen kledingarbeiders wereldwijd zonder werk en inkomen. (Lees ook in NRC over de verwoestende impact hiervan op de kledingindustrie.) 

Op dit moment zitten, als gevolg van ingetrokken orders, miljoenen kledingarbeiders wereldwijd zonder werk en inkomen

Een groep modemerken weigert zelfs om al bestelde en geproduceerde orders te betalen of vraagt om kortingen tot wel 70 procent. Terecht dat deze bedrijven in het rijtje worden genoemd met Booking en KLM, die al jaren ten koste van anderen en de planeet hun zakken vullen, en nu alsnog het lef hebben om steun te vragen (en die ook daadwerkelijk krijgen)

Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Sigrid Kaag de Bengaalse overheid onlangs dat Nederlandse kledingbedrijven geen orders zullen stopzetten. En dat er een noodfonds wordt opgericht van 100 miljoen dollar om hard getroffen landen zoals Bangladesh te helpen.

Een goed gebaar, al is het natuurlijk een druppel op de gloeiende plaat en verandert het niet de aard van het probleem: de ongelijke machtsverhoudingen in de sector en het kunnen afschuiven van alle verantwoordelijkheid

Duidelijk is nu: zelfregulering werkt niet

PvdA-Europarlementariër Agnes Jongerius schreef in een op Medium dat covid-19 laat zien dat de lessen van Rana Plaza niet zijn geleerd, en dat kledingbedrijven die jarenlang hebben geprofiteerd van de lage lonen in het land duizenden Bengalen nu ‘trakteren op een cynisch verjaardagscadeau’, namelijk geen werk.

Volgens Jongerius is het dan ook de hoogste tijd dat er meer bindende maatregelen komen om bedrijven in de goede richting te duwen. En om ervoor te zorgen dat wanneer een dergelijke crisis als covid-19 zich weer aandient (laten we hopen van niet), bedrijven verplicht zijn om arbeiders in hun productieketen te compenseren zodra ze hun orders opschorten. Concreet pleit ze er bij de Europese Commissie voor om wetgeving op het gebied van due diligence (gepaste ketenverantwoordelijkheid) in te voeren. 

Due diligence houdt in dat bedrijven hun toeleveringsketens – dus de locaties waar ze hun producten laten maken – openbaar maken, onderzoek doen naar mensenrechtenschendingen en de milieu-impact van hun bedrijfsvoering en hierover rapporteren. 

Sinds Rana Plaza wordt er al gesproken over Europese wetgeving op dit gebied. Maar vooralsnog is er weinig van terechtgekomen. (Er waren destijds een aantal brancheorganisaties in Nederland in elk geval In Nederland werd in 2016 het Textielbedrijven die hierbij zijn aangesloten zijn verplicht due diligence uit te voeren. Maar het probleem is dat dit initiatief, net als vele andere, een veel te vrijwillig karakter heeft (bedrijven mogen zelf beslissen of ze zich er wel of niet bij aansluiten) en er mede hierdoor veel te weinig vooruitgang wordt geboekt. 

De pandemie laat zien hoe afhankelijk Europa is van wereldwijde toeleveringsketens (ook als het gaat om beschermende middelen als mondkapjes)

Iets wat nu door covid-19 goed zichtbaar wordt. Zelfs MVO Nederland, een ondernemersorganisatie die zich voorheen behoorlijk terughoudend opstelde, pleit nu voor due-diligence-wetgeving. ‘Het ondervangt de risico’s op free riding, greenwashing en trade-offs – denk aan vooruitgang op het gebied van milieu die leidt tot achteruitgang op gebied van mensenrechten – en maakt het voor duurzame koplopers eenvoudiger om hun markt te vergroten’,

En het ziet ernaar uit dat dergelijke regelgeving op Europees niveau er volgend jaar gaat komen. De Europese commissaris voor Justitie, Didier Reynders, dat hij volgend jaar wetgeving zal invoeren over verplichte duurzame due diligence voor bedrijven als onderdeel van het werkplan van de Commissie voor 2021 en de Europese Green Deal.

Over de precieze inhoud en details zal dit jaar onderhandeld worden. Reynders beloofde wel dat de nieuwe wet bedrijven in elk geval zal ‘verplichten hun toeleveringsketens te controleren’ en ‘te kijken naar de risico’s rondom schendingen van mensenrechten en milieuschade in verband met hun bedrijfsactiviteiten’. 

In de discussie hieromheen werd meerdere keren benadrukt dat de pandemie laat zien hoe afhankelijk Europa is van wereldwijde toeleveringsketens (ook als het gaat om beschermende middelen als mondkapjes), en dat regelgeving kan helpen om deze robuuster en duurzamer te maken.

Ik ben benieuwd hoe effectief dergelijke wetgeving kan zijn, en zal het de komende tijd blijven volgen. 

Om te lezen, luisteren en volgen

Dan was ik nu eigenlijk van plan om hier wat te schrijven over de twee verhalen waar ik momenteel aan werk, maar omdat deze nieuwsbrief anders wel heel lang wordt, bewaar ik dat even voor de volgende. Klein tipje van de sluier: het gaat over de trucjes van webshops om je over te halen een bepaalde aankoop te doen, en de vraag waarom het tegenwoordig altijd en bijna overal UITVERKOOP! is en wat hiervan de gevolgen zijn.

Goed, als laatste nog een paar lees- kijk- en volgtips: 

  • zag ik onlangs de indrukwekkende film Lion (over een Indiaas jongetje dat op 5-jarige leeftijd zijn familie kwijtraakt, terechtkomt in een weeshuis en wordt geadopteerd door een Australisch koppel) en de feelgoodfilm My Biggest Little Farm (over een jong Amerikaans stel dat de drukke stad verruilt voor het platteland en een biologische boerderij begint). Twee totaal verschillende films, en allebei het kijken waard. Lion staat overigens ook op Netflix. 
  • Een documentaire (te zien via Netflix) die ik ook zeer kan aanbevelen is Virunga. De film speelt zich af in een beschermd natuurpark in Oost-Congo, de thuisplek van ’s werelds allerlaatste berggorilla’s. De docu volgt een groep rangers die het park beschermt en een Franse journalist die onderzoek doet naar een Brits oliebedrijf dat in een meer in het park naar olie wil gaan boren en de betrokkenheid van datzelfde bedrijf bij een uit de hand lopend conflict tussen de parkbeschermers en een rebellengroep. 
  • verscheen onlangs een goed artikel over waarom duurzaamheidskeurmerken en coalities in de kledingindustrie niet of nauwelijks hebben geleid tot verbeteringen in de productieketens van bedrijven. Een van de belangrijkste redenen: de meeste initiatieven zijn opgezet of worden aangestuurd door de industrie zelf. Goed dat een modetijdschrift als Vogue dit kritisch tegen het licht houdt.
  • Collega-journalist Bregje Lampe (misschien ken je haar nog als moderedacteur van de Volkskrant?) is een tijdje geleden een eigen nieuwsbrief begonnen genaamd Modelogica, ‘over de logica achter de looks’. Ze schrijft over ontwikkelingen in de kledingbranche, onder meer op het gebied van duurzaamheid en mensenrechten, en deelt twee keer per maand de beste stukken die ze hierover las. Ik heb er al drie mogen ontvangen, en kan je

Fijne week gewenst,

Emy

P.S.: Wil je mijn nieuwsbrief liever per mail ontvangen?