Beste,

Nu de eerste maanden van het coronavirus achter de rug zijn, kunnen we ons opmaken voor een flinke economische recessie. De kosten worden in Nederland becijferd op 90 miljard euro. 

Het grootste deel van dit geld is geleend, en de vrees voor oplopende staatsschulden kan volgens tot bezuinigingen leiden. Maar dit zou volgens hem de economie kapot maken. Juist nu moeten we investeren.

In de EU lijken de meeste regeringsleiders het voorlopig met Tooze eens te zijn. In een onlangs gelekte van de Europese Commissie stelt Ursula von der Leyen ambitieuze doelen om de economie opnieuw op te bouwen én te verduurzamen. De kosten?

Zo’n bedrag is alleen realistisch als landen bereid zijn zelf fors te investeren. In tijden van recessie en teruglopende belastinginkomsten betekent dat grotere tekorten op de overheidsbegroting. Zijn ze daartoe bereid? 

Weg met die Hollandse zuinigheid

Nederland is normaal gesproken erg zuinig. Vorig jaar werd met een begrotingsoverschot van nog bezuinigd op gemeenten en beknibbeld op klimaatbeleid. Het jaar daarvoor ook.

Maar het coronavirus lijkt politici in binnen- en buitenland nu tijdelijk van hun zuinigheid te hebben genezen. Noodpakketten om de economie draaiende te houden en zzp’ers, bedrijven en werknemers te redden variëren van tientallen miljarden hier in Nederland tot honderden miljarden in Duitsland en Italië. 

Die ruimhartigheid is alleen mogelijk omdat de Europese Commissie tijdelijk de begrotingsregels heeft opgeschort. Landen mogen nu meer dan drie procent tekort op hun overheidsbudget lopen, maar deze flexibiliteit is tijdelijk. heeft al gezegd dat de regels na de crisis weer ingevoerd zullen worden. 

De herinvoering van dit ‘stabiliteits- en groeipact’ kan maar tot één ding leiden: nieuwe bezuinigingen, met name in landen zoals Italië, Spanje en Griekenland. Twee jaar na de financiële crisis van 2008 leidde de (met name door Duitsland en Nederland) opgelegde bezuinigingen in Europa tot de schuldencrisis van 2010-2012. Het economisch herstel duurde in Europa daarom een stuk langer dan in de VS, en Italianen verdienen nu nog altijd

Economische heropbouw én verduurzaming is misschien mogelijk, maar niet als er ook nog bezuinigd moet worden. Als de EU daadwerkelijk voor een groen herstel is, dan zal het de begrotingsregels ook na de crisis voor langere tijd moeten verruimen. 

Uhh, wie bezit de staatsschulden eigenlijk?  

Deze week publiceerde Tobias Arbogast een paper met de titel Het analyseert de staatsleningen van de vier grootste economieën in Europa – Spanje, Italië, Frankrijk en Duitsland. Hij stelt een belangrijke vraag: Wie bezit al die staatsleningen eigenlijk? 

In het geval van Italië is een belangrijke schuldeiser de Italiaanse staat zelf. Het is geen nieuws dat de centrale bank een groot deel van de nationale schuld bezit – dat is ook zo in Nederland. Maar de Italiaanse regering betaalt jaarlijks ook gigantisch veel rente uit aan financiële bedrijven waar het zelf aandeelhouder van is. Komt dat geld dan weer terug in de eigen schatkist? Kan het de rente belasten of terughalen als winst? Dat zijn vragen die het paper niet beantwoordt, maar des te belangrijker zijn nu de schuldenlast bijna overal met enkele tientallen procenten stijgt. 

In Nederland in het bezit van private investeerders zoals banken en pensioenfondsen (wij dus) of De Nederlandsche Bank. De andere helft is van buitenlandse eigenaren. Wie of welke bedrijven dat zijn? Wie het weet mag het zeggen. 

Het is geen lichte kost, dit onderzoek. Maar wat het heel goed laat zien is dat het lang niet altijd duidelijk is wie de schuldeisers van een land zijn. Voordat we onszelf en andere EU-lidstaten gaan verplichten de coronaschulden terug te betalen, moeten we misschien eerst uitzoeken wie de schuldeisers zijn. Wie weet zijn we het zelf. In dat geval kan het terugbetalen misschien ook nog wel even wachten. 

Tot de volgende!