Wat politici van kinderen kunnen leren

In Nieuw-Zeeland heeft de tandenfee een cruciaal beroep, dus tijdens de lockdown mocht ze vrijuit rondvliegen. De Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Ardern verklaarde ook dat de Paashaas in alle vrijheid zijn eieren mocht bezorgen bij de kinderen. Even daarvoor had de Argentijnse president Alberto Fernández een bezorgde moeder op Twitter gerustgesteld: Ratón Perez, ’s lands beroemdste muis, hoefde zich niet te houden aan de lockdown.

Ardern maakte haar besluit niet op Twitter bekend, ze hield een speciale persconferentie voor de jongste inwoners van Nieuw-Zeeland.

Dit kwam allemaal in het nieuws, als een soort ‘schattige’ afwisseling van alle loodzware coronaberichten.

Het verhaal dat veel media ervan maakten: leuk, maar ook wel een beetje jolig van een staatshoofd om zo bezig te zijn met de alledaagse behoeften van kinderen, zeker in tijden van crisis. Sommigen dachten dat er meer achter zat. Een politieke stunt misschien? Een uitgekiend fotomomentje?

Waarom zouden we kinderen serieus nemen?

Eén ding is zeker: in de politiek gaat het vrijwel nooit over de zorgen van kinderen. Ook al vormen ze samen bijna een derde van de wereldbevolking en hebben ze officieel het recht om hun mening te uiten, kinderen worden zelden serieus genomen – en al helemaal niet door politici.

Een politieke realist zal misschien zeggen: logisch, waarom zouden politici zich bemoeien met kinderen? Die mogen doorgaans toch pas op hun achttiende stemmen. Kinderen, zouden ze zeggen, zijn onderontwikkelde, onopgeleide versies van volwassenen. Je moet voor ze zorgen, maar niet bij ze aankloppen voor advies.

Maar dat ‘realisme’ is in feite best wankel. Nee, kinderen mogen niet stemmen, maar ze hebben wel degelijk een eigen wereldbeeld. Best een helder beeld ook. Ze maken zich zorgen over grensoverstijgende problemen en hebben niet zoveel vertrouwen in politici.

In een onderzoek van Unicef uit 2017^* noemen kinderen terrorisme, zwak onderwijs en armoede de belangrijkste problemen die wereldleiders zouden moeten aanpakken – en meer dan de helft had er geen vertrouwen in dat volwassenen en wereldleiders er de juiste beslissingen over zouden nemen.

Ik vermoed dat Jacina Ardern stilstond bij de zorgen van kinderen omdat ze zelf nog niet zo heel lang moeder is. En ze zal – dankzij haar empathische karakter – tot de conclusie zijn gekomen dat kinderen net zo goed op zoek zijn naar antwoorden op wat er om hen heen gebeurt.

Maar wat haar motieven ook waren, de aanpak van Ardern is meer dan een ‘komische’ onderbreking van de alledaagse politiek – en zéker meer dan een pr-stunt. Als je de wereld om ons heen beter wilt begrijpen, is het essentieel dat je het perspectief van kinderen serieus neemt – ze tonen ons misschien wel de weg naar een humanere vorm van politiek.

Waarom kinderen een gigantische voorsprong op ons hebben

Evolutionair gezien vormen kinderen de link tussen het verleden en de toekomst. Ze dragen onze genen en onze ideeën wanneer wij er niet meer zijn. Ze maken zich onze tradities eigen en passen die aan de huidige en toekomstige omgeving aan. Ze zijn uitvinders. En om te kunnen uitvinden, gaan ze op ontdekkingsreis.

Hun verkenningstocht uit zich in honderden vragen per dag. Kinderen proberen tot de kern van dingen door te dringen, en leggen zaken bloot waar volwassenen vaak geen acht meer op slaan. Dat komt omdat ze geen remmingen hebben – die ontwikkelen zich pas later als onderdeel van de prefrontale cortex. Kinderen zien letterlijk de dingen die ons niet meer opvallen.

Denk aan het verhaal van de nieuwe kleren van de keizer. Het kind ziet niet alleen dat de keizer naakt is, maar wijst ons er ook op – terwijl de rest van de mensen doet alsof er niks aan de hand is. Dat komt deels omdat kinderen geen last hebben van de beperkende opvattingen die we ons eigen maken als we volwassen worden. Sommige mensen denken dat het officiële onderwijs onze creativiteit doodt.

Maar het is ook zo dat onze hersenen zich zo ontwikkelen dat we ons steeds meer focussen op wat we al goed kunnen, zodat we die specifieke vaardigheden ten volle kunnen benutten. Daarbij raken we iets van onze aanvankelijke creativiteit kwijt.

Kinderen zien letterlijk de dingen die wij niet meer zien

Deel van die creativiteit zie je vooral bij peuters, die ongelofelijk veel vragen stellen. Ze geloven bijvoorbeeld niet dat de ooievaar baby’s komt brengen als ze zien dat de buik van een moeder groter wordt. Ze vragen hoe de baby in de buik is gekomen, en hoe die eruit komt. In feite gebruiken kinderen dezelfde technieken die wij als volwassenen gebruiken bij creatieve processen, zoals brainstormen (en opvallend genoeg neemt dat gevraag enorm af zodra we ouder worden – een teken van creatieve achteruitgang).

En dan is er nog de speciale binding die kinderen met hun omgeving hebben. Ze hebben wat bioloog E.O. Wilson omschrijft als ‘biofilie’: een fundamentele menselijke behoefte om dicht bij de natuur en andere levensvormen te zijn. Of ze nu opgroeien in een klein dorpje aan de Amazone of in een verpauperde wijk in Houston, Texas: kinderen laten overal ter wereld exact dezelfde behoefte zien om wormen uit de grond te peuteren, en om de nabije rivier te respecteren als een levensbron die je niet moet vervuilen. En we weten allemaal hoeveel kinderen houden van spelen met zand of – beter nog – modder, en van in bomen klimmen en rondrennen. Allemaal dingen die verdwijnen als ze groter worden.

Spiegeltje spiegeltje aan de wand, wie toont ons de eerlijkste politiek van het land?

Al deze eigenschappen – hun immense nieuwsgierigheid, hun ongewoon scherpe oog voor de essentie van dingen, hun ongeëvenaarde creativiteit en, vooral, hun voorliefde voor de natuur – maken kinderen politiek veel bewuster dan wij, volwassenen, meestal denken. Kinderen zijn er niet alleen om onderwezen te worden, ze kunnen ons ook iets leren.

Het is geen toeval dat de invloedrijkste woordvoerder van de klimaatbeweging een tiener is. De Zweedse Greta Thunberg begon zich al op haar achtste zorgen te maken over klimaatverandering – en begon haar inmiddels wereldberoemde stakingsactie voor een rechtvaardiger klimaat toen ze vijftien was.

Media en politici (allen volwassen en meestal mannelijk) zetten haar weg als geobsedeerd, en wijzen erop dat ze in het autistische spectrum valt.

Maar deze ‘geobsedeerdheid’ kan net zo goed de morele helderheid zijn die zo karakteristiek is voor het denken van kinderen: ze prikken dwars door culturele normen of de uitvluchten van volwassenen heen, en dringen direct door tot de kern.

Thunberg is niet de enige die deze kinderlijke politieke helderheid vertegenwoordigt. In Argentinië probeert een beweging van tieners – ook wel bekend als ‘de revolutie van de dochters’ – abortus legaal te maken. In Bolivia strijden kinderen voor veiligere werkomstandigheden en bescherming tegen uitbuiting; in Hong Kong gaan jongeren voorop in de strijd voor meer democratie.

Al deze dingen laten zien dat kinderen uitstekend in staat zijn om te zien welke vragen we moeten stellen – en dat ze heel helder hebben welk gevecht ze moeten aangaan. Ze zijn niet eindeloos bezig met rationaliseren (wat deels komt omdat hun prefrontale cortex nog niet volledig is ontwikkeld). Dat maakt hun strijd in politiek opzicht zo waardevol. Het is bij hen honderd procent geloof en passie, en nul procent politieke spelletjes.

Ardern had het tijdens haar persconferentie misschien over een sprookjesfiguur, maar ze had het niet over een sprookje. Het magische denken van kinderen brengt een gevoel de wereld in dat alles mogelijk is – het gevoel dat uiteindelijk de wereld daadwerkelijk kan veranderen.

Luister maar naar deze kinderen

Als je me niet gelooft, luister dan naar de kinderen zelf! Nadat mijn artikel in het Engels was gepubliceerd, organiseerde ik samen met onze gespreksredacteur Nabeelah Shabbir een internationale chat, zodat kinderen uit de hele wereld hun zegje konden doen.

We hadden jonge gasten uit Nieuw-Zeeland, Canada, Mexico, het Verenigd Koninkrijk, Zuid-Afrika en Soedan – van wie de bijdragen ter plekke voor ons uit het Arabisch werden vertaald. Het was een inspirerend gesprek!

Dit zijn de voornaamste lessen uit de chat – de belangrijkste dingen die wij volwassenen volgens de kinderen moeten weten.

Meer lezen?