Vorige week trapte ik mijn onderzoek naar het nut van geslachtsregistratie op persoonsdocumenten af. In mijn vroeg ik de leden van De Correspondent hun perspectieven over dit onderwerp met mij te delen. 

Mijn vragen: is het belangrijk dat we geslacht blijven registreren? Wat zou er gebeuren als we daarmee zouden stoppen? Hoe kijk je zelf naar wat er op je eigen identiteitsdocument staat?

Opzettelijk hield ik het breed, in de hoop te kunnen peilen: hoe warm of koud worden mensen eigenlijk van een onderwerp als geslachtsregistratie?

En dat werkte! Niet alleen lieten ontzettend veel leden een reactie achter onder mijn stuk, ook ontving ik een bescheiden stortvloed aan e-mails. 

Iedereen die zijn, haar of hun perspectief en ervaring met mij heeft gedeeld: heel veel dank! 

De belangrijkste inzichten die ik opdeed bij het lezen van alle reacties zet ik hier op een rij.

Hoe kijk je zelf naar wat er op je eigen identiteitsdocument staat?

Geslachtsregistratie wordt vaak geframed als een onderwerp dat enkel voor een een issue is. Terwijl welbeschouwd op ieders ID en geboorteakte een ‘M’etje’ of een ‘V’tje’ staat.

Toch hadden veel leden nooit eerder over het hoe en waarom van de geslachtsregistratie nagedacht. ‘In alle eerlijkheid is die M op mijn paspoort zo vanzelfsprekend dat ik er nog nooit bij had stilgestaan.’

Iemand anders voegde toe dat hij het wel een ‘verrekkes goeie vraag’ vond. Want, ‘Het is altijd goed om vragen te stellen bij zaken die zo vanzelfsprekend lijken.’ 

Tegenover de groep die nooit eerder bij de geslachtsregistratie stilstond, waren er ook lezers die voor hun gevoel juist veel te vaak met de registratie van hun geslacht geconfronteerd werden. 

‘Ik vraag me al jaren af waarom geslacht op je ID-kaart staat’, En wat hij nog vreemder vond: ‘Je moet je geslacht meestal verplicht invullen als je online een bestelling plaatst!’

En hij is niet de enige die zich daarover verbaast.

‘Ik voel me altijd ongemakkelijk wanneer ik mijn geslacht moet invullen’, ‘bijvoorbeeld bij het online kopen van een kanopeddel, een staafmixer, een tent, plantenzaadjes voor de tuin. Volkomen flauwekul, waarmee genderrollen en gendertyperingen maar bevestigd en versterkt worden’.

Dat er constant om geslacht gevraagd wordt bij online aankopen of op formulieren kwam vaker terug. De voornaamste irritatie lijkt dat de vraag komt op momenten dat het geen biet uitmaakt of je ‘man’ of ‘vrouw’ bent.

De hamvraag is: wanneer is het registreren van geslacht dan wél van belang? 

Is het belangrijk dat we geslacht blijven registreren?

Verreweg de meeste leden vonden dat de geslachtsregistratie op de schop mag. ‘Wanneer je iets alleen maar doet “omdat het altijd al zo wordt gedaan”, is dat een verdomd goede reden er onmiddellijk mee te stoppen.’

Anderen waren onverschilliger: het maakt ze niet uit dat er een ‘M’ of ‘V’ in hun paspoort staat, maar het mag er net zo goed uit verdwijnen.

Toch waren er ook leden die bezwaar hadden tegen het afschaffen van de geslachtsregistratie. Met name via de mail ontving ik een aantal reacties van lezers die vertelden gehecht te zijn aan dat ‘M’etje’ of ‘V’tje’ op hun identiteitsdocument.

Bovendien gaven veel leden redenen waarom het volgens hen noodzakelijk is om geslacht te blijven registreren. Met name de volgende twee:

Het is medisch relevant

De meestgenoemde reden om geslacht te blijven registreren is dat biologisch geslacht (of: sekse) medisch relevante informatie zou zijn. Mannen en vrouwen hebben nu eenmaal verschillende lichamen, en er zijn allerlei medische situaties denkbaar waarin dat van belang is.

Bijvoorbeeld bij onderzoeken naar vormen van kanker die alleen bij mannen of vrouwen voorkomen. Een Correspondentlid schrijft dat hij het als man vreemd zou vinden een uitnodiging te ontvangen voor een uitstrijkje of een mammografie. ‘Het lijkt mij dus alleszins logisch om het geslacht vast te leggen’,

Een oud-medewerker van de Hartstichting legde in een mail uit dat lichamelijke signalen van hartfalen, en ook de noodzakelijke behandeling ervan, volgens recent onderzoek voor mannen en vrouwen blijken te verschillen. Het ontbreken van kennis over deze verschillen heeft volgens hem jarenlang veel slachtoffers gekost, vooral onder vrouwen.

‘Langzaamaan’, schrijft hij, ‘dringt op basis van nieuw onderzoek het besef door dat dit onderscheid van wezenlijk belang is bij een juiste diagnose en behandeling. Het is niet zomaar een kwestie van penis of vagina en ook niet van het gevoel dat iemand over zichzelf heeft. Man of vrouw zegt iets over de interne kenmerken van het lichaam.’

Maar of de vermelding van biologisch geslacht op identiteitsdocumenten om medische redenen noodzakelijk is, vraag ik mij af. Een van onze leden plaatste de kanttekening dat artsen en verpleegkundigen andere manieren hebben om onze medische informatie te verkrijgen dan via het ID-bewijs. ‘Laten we niet het medisch dossier met het identiteitsbewijs verwarren’, dat andere medisch relevante informatie, zoals bloedgroep of allergieën, ook niet op ons identiteitsbewijs staan.

Kortom, het medische nut van de geslachtsregistratie wil ik in mijn reeks zeker verder

Het is nodig om mensen te identificeren

Een andere veelgenoemde reden voor de geslachtsregistratie is identificatie. Je hebt voornamelijk een identiteitsdocument zodat je kunt bewijzen dat je bent wie je bent. Volgens is geslacht daarbij van cruciaal belang.

Zo mailde een lezer mij: ‘Ik denk dat de omschrijving van leeftijd, sekse, lengte en gezicht waarschijnlijk de meest basale manier [is] om iemand te herkennen [...]. Als iemand mij ooit zou moeten herkennen op basis van een omschrijving, en diegene laat de sekse weg, dan wordt het een stuk moeilijker om mij te vinden.’

Onder het stuk het een logische gedachte dat de geslachtsaanduiding helpt bij het identificatieproces – tenminste, ‘als je er van uitgaat dat die geslachtsaanduiding een goede voorspeller is van iemands uiterlijk. Dat is natuurlijk best vaak wel zo. Maar vaak ook niet.’ 

Woorden als ‘man’ of ‘vrouw’ dragen een bepaalde verwachting met zich mee over hoe een persoon eruit moet zien. Maar omdat mensen lang niet altijd aan deze verwachtingen voldoen, is geslacht misschien niet het meest betrouwbare identificatiekenmerk.

Bovendien zijn er inmiddels misschien andere identificatiemethoden – zoals die geslachtsregistratie onnodig maken. Ook dat

Nu zie je altijd M of V, maar een digitaal identiteitsdocument kan meer keuze bieden

Een wetenschapsjournalist kwam met een suggestie die mij aan het denken zette. Door identiteitsdocumenten te digitaliseren zouden burgers namelijk meer controle krijgen over welke informatie ze met wie delen: ‘Dus als je aan de kassa moet bewijzen dat je al 18 bent, om een fles wijn te kunnen kopen, ziet de kassière alleen een groen vinkje oplichten bij “18+”. Bij een grensovergang kan de grenspolitie dan alleen zien of je gerechtigd bent om dat land binnen te komen, niet waar je voorheen geweest bent, leeftijd, geslacht en ander irrelevante zaken.’

Ook anderen leden hadden hier ideeën over. Zo een link naar een privacyvriendelijk identiteitsplatform waarmee gebruikers enkel de identiteitskenmerken kunnen delen die voor de ontvanger relevant zijn.

Misschien is niet stoppen met geslachtsregistratie, maar meer keuze over met wie je de informatie deelt wel de oplossing. 

Zeker iets wat ik mee wil nemen in mijn onderzoek.

Hoe verhoudt geslachtsregistratie zich tot uitsluiting en ongelijkheid?

Tot slot was er nog een laatste inzicht dat ik opdeed. Een aantal leden geslachtsregistratie noodzakelijk voor het maken van allerlei statistieken die de achtergestelde positie van vrouwen in kaart brengen. Zaken als loonongelijkheid, seksueel geweld tegen vrouwen, of discriminatie op de arbeidsmarkt zouden onzichtbaar worden als we het geslacht van onze burgers niet meer zouden registreren.

Hiertegenover staan die zich afvragen of geslachtsregistratie niet juist sekseongelijkheid in de hand werkt. ‘Zou het m/v-stempel ook nog kunnen samenhangen met discriminatie/het onthouden van rechten aan vrouwen?’

Als er zoiets bestaat als ongelijkheid tussen vrouwen en mannen, dan kun je die misschien alleen écht inzichtelijk maken door geslacht te registreren. Maar kun je tegelijkertijd niet stellen dat je iemand haast tot bestaande ongelijkheden veroordeelt als je diegene als ‘vrouw’ registreert? 

Ook dit is een vraag waar ik in mijn onderzoek graag op terugkom.

Of we onmiddellijk met de geslachtsregistratie moeten stoppen durf ik na het lezen van alle bijdragen niet te zeggen. Maar dat we dit eens grondig moeten onderzoeken, daar ben ik inmiddels nog meer van overtuigd.

Meer lezen?

Het probleem M/V: waarom staat ons geslacht eigenlijk in ons paspoort? Iedereen heeft een ‘M’ of een ‘V’ in zijn of haar paspoort staan. Tot voor kort was het schandalig moeilijk om die geslachtsregistratie te veranderen, heb ik aan den lijve ondervonden. Waarom registreren we geslacht eigenlijk? En waarom stoppen we er niet gewoon mee? Dat ga ik uitzoeken. Lees het artikel hier