Dit wetsvoorstel helpt 75-plussers bij zelfdoding. En dat is geen zwarte gedachte

Heel even, een dag of twee, ben ik stikbang geweest. Half april. Bevangen door het waanidee dat het coronavirus langs de huizen ging, van deur tot deur, zag ik het steeds dichterbij komen.

Zestigplusser? Ja. Andere kwalen? Ja.

Risicogroep. Meekomen!

Ik had de neiging me te verstoppen onder de trap. Net zestig geworden. Strikt genomen ook hartpatiënt, al had ik na stents geen last meer van mijn hart. Ik zag mij al op een veldbed voor de intensive care, met hoestende stakkers in een wachtrij van hier tot Bologna, zeg maar.

Toen herinnerde ik me wat ik eerder schreef. Ik bang voor de dood? Welnee. Want ik hield zelf de regie, en waarom zou dat bij corona niet kunnen? Bovendien: als ik na weken aan zo’n ijzeren long uit de coma zou komen, dan in het beste geval als wrak.

Aan het wetsvoorstel Voltooid leven heb ik in het voorjaar geen moment gedacht

Geef mijn ic-bed maar aan iemand die er nog wél wat aan heeft, schreef ik. Dat luchtte op. Maar aan het wetsvoorstel Voltooid leven heb ik geen moment gedacht. Met die bizarre dreiging van corona had ik als ‘kwetsbare oudere’ wel iets anders aan mijn hoofd dan ‘een goede dood’ aan het eind van een voltooid leven.

Dit wetsvoorstel geeft 75-plussers de mogelijkheid uit het leven te stappen

Doodgaan aan een longontsteking na besmetting met een virus is akeliger en rauwer dan het innemen van een dodelijk drankje, op een moment dat je klaar met leven bent. Dat laatste voelt als een overeenkomst, het eerste als een roofoverval.

D66-Kamerlid Pia Dijkstra, al jaren de belangrijkste pleitbezorger van een liberalere euthanasiepraktijk, zou haar wetsvoorstel al in januari indienen. Ze wachtte tot vorige week vrijdag, omdat het ‘ongepast’ leek het voorstel te presenteren midden in de coronacrisis.

De Voltooid leven-wet moet mogelijk maken dat gezonde ouderen vanaf de leeftijd van 75 jaar om hulp bij zelfdoding kunnen vragen. Nu kan dat niet, zo lang een patiënt niet ondraaglijk en uitzichtloos lijdt.

Overigens gaat het wetsvoorstel van Dijkstra dus niet over euthanasie. Ouderen moeten zelf het drankje met een dodelijk middel innemen, de begeleider mag geen spuitje geven.

Met enkele aanpassingen ten opzichte van vorige concepten heeft Pia Dijkstra het wetsvoorstel nog van wat scherpe randjes ontdaan. De ‘levenseindebegeleider’ die de oudere helpt bij de zelfdoding, zal bijvoorbeeld ook familie en huisarts meer erbij betrekken, als de oudere het goed vindt.

Tegenstanders vinden dit een 'ijskoud' voorstel dat voor angst zorgt

Het uitstel voorkwam niet dat haar tegenstanders in de Tweede Kamer een link met corona legden.

Nadat we ouderen maandenlang hebben geprobeerd te beschermen, schreef SGP-senator Diederik van Dijk op Twitter, komt D66 nu ‘ijskoud’ met een wetsvoorstel dat ‘een doodscultuur’ creëert.^*

En ChristenUnie-voorman Gert-Jan Segers herhaalt nog maar eens hoe pijnlijk het juist nu voelt, een wetsvoorstel ‘waarvan we weten dat het bij veel ouderen tot grote onzekerheid en meer angst leidt.’^*

Of zoals Volkskrant-columnist Aleid Truijens het omschrijft: het D66-voorstel loopt uit op een wet die ‘misschien bij veel meer ouderen het gevoel versterkt dat hun leven niet ertoe doet.’^* Evenmin als Segers noemt ze een bron voor die veronderstelling.

Nog nooit hebben de tegenstanders van de wet hun vermoeden dat de wet ouderen angstig of waardeloos maakt hard kunnen maken

Eerder schreef Truijens dat ouderen door de Voltooid leven-wet de druk zouden voelen zelf ook maar voor de dood te kiezen. Ze was bang dat het stilzwijgend de norm zou worden. Het aanbod zou de vraag creëren. Als het mag en kan, dan moet het vast ook – dat idee.

Nog nooit hebben de columnist en andere tegenstanders van de wet hun vermoeden hard kunnen maken. Toch was de Voltooid leven-wet in hun ogen overbodig. Ik ken niemand, schreef Truijens, die gezond is en toch dood wil.

Dit wordt iets voor de Tweede Kamerverkiezingen

De huidige coalitiepartijen hebben afgesproken dat D66 het voorstel mag indienen, maar dat ze het er niet over eens zullen worden. Het komt dus pas na de verkiezingen van maart volgend jaar aan de orde.

Ook mocht er onderzoek worden gedaan naar nut en noodzaak van de wet: hoeveel ouderen hadden eigenlijk zo’n voltooid leven?

Begin dit jaar rekende de commissie-Van Wijngaarden uit dat tienduizend 55-plussers zodanig klaar zijn met leven dat ze er wel een eind aan zouden willen maken. Van die groep zijn er 1.700 de 75 jaar gepasseerd – de leeftijdsgrens die Dijkstra hanteert in haar wetsvoorstel.

Is dat veel? Weinig? Is dat genoeg voor een wet?

Die 1.700 komt aardig in de buurt van het aantal euthanasiegevallen in de eerste jaren van de euthanasiewet. Toen vonden we dat nooit ‘te weinig’, eerder te veel.

Volgens onderzoekster Els van Wijngaarden was de doodswens van die Voltooid leven-groep veranderlijk en werd hij versterkt door gevoelens van eenzaamheid, overbodigheid en angst voor aftakeling.

Ik vraag me dan af hoe die gevoelens van eenzaamheid, overbodigheid en angst worden versterkt door een overheid die ouderen niet serieus neemt als ze uitkijken naar de dood, maar betuttelt.

Wat er op het spel staat

Uiteindelijk gaat het om twee vragen: mogen we zelf beslissen wanneer ons leven voorbij moet zijn? En als we dat vinden, moet de overheid er dan voor zorgen dat dat zelfbeschikkingsrecht geen loze belofte is, maar ook echt iets voorstelt?

Ouderen hebben er niet om gevraagd zo oud te worden

Die mensen met een voltooid leven willen dit leven niet, denkt Truijens. Alleen de dood lijkt een uitweg te bieden. Ze is bang dat de nieuwe wet hen ‘in deze zwarte gedachte’ zal bevestigen.

Natuurlijk zal de zorg voor ouderen beter moeten worden, maar de dood als uitweg is niet voor alle ouderen een zwarte gedachte. Wel voor critici: als de samenleving eenzaamheid onder ouderen niet kan voorkomen, falen we, schieten we tekort.

Toch zullen we moeten accepteren dat de dood bij het leven hoort en dat aftakeling onvermijdelijk is als we allemaal steeds ouder worden.

Wie zich realiseert dat de euthanasiewet begon met een amper grotere doelgroep, begrijpt dat 1.700 ouderen met een voltooid leven ook een wet rechtvaardigt. En dat Dijkstra nog steeds een levenseindebegeleider tussen het recht op zelfbeschikking en een menswaardige dood schuift, is een vorm van betutteling die ze van mij had mogen schrappen – maar kennelijk in de politiek onvermijdelijk.

Ouderen hebben er niet om gevraagd zo oud te worden, dat heeft de medische wetenschap voor ons bereikt. Mogen die ouderen dan ten minste de ‘witte’ gedachte koesteren dat niemand gedwongen kan worden te leven?

Meer lezen?