Boos op de boeren? Wees dan ook boos op jezelf

Afgelopen week doemde er tijdens mijn hardlooprondje in Utrecht een groot knipperend verkeersbord op: ‘Demonstranten naar rechts. Overig verkeer omgeleid’. Ik baalde, was al moe, en moest nu ruim twee kilometer verder hobbelen dan gepland. Ik had er geen zin in: akelige boeren.

Met een paar duizend man protesteerden ze om de hoek bij het RIVM tegen ‘foutieve rekenmethodes’ van het onderzoeksinstituut. Ook de eiwitmaatregel van minister Carola Schouten was volgens de boeren een flinke fout.

Het protest ging tussen de regels door over meer. De boer voelt zich genegeerd in Den Haag. Al jaren.

Die extra kilometers waren dan misschien zuur voor mijn kuiten, maar achteraf bleek het geen vergeefse omweg. Het bracht me tot een ouder inzicht, in een nieuw (bezweet) jasje: veel méér mensen dan alleen de boer zijn onderdeel van ‘het systeem’, je weet wel, dat landbouwsysteem dat zo toe is aan verandering.

Je mag dus best boos zijn op boeren die toeterend voor het RIVM staan, maar wees dan ook boos op jezelf. 

Niet alles kan

Ga even met me mee terug in de tijd. Nog maar een klein jaar geleden publiceerde de commissie-Remkes haar rapport Niet alles kan. Het ongezouten advies: inkrimpen die veestapel. 

Eindeloze files op de snelweg door boeren op trekkers op weg naar Den Haag waren het gevolg. Door deze protesten lijkt het alsof de boer de enige spin in het stikstofweb is, maar dat is niet zo. Ook de consument draagt bij aan het probleem dat stikstof heet. 

Laten we dus niet vervallen in een verhaal waar we onszelf een kleine bijrol geven. Net als de boer en het boerenbeleid vanuit Den Haag moeten ook wij consumenten veranderen. De boer zou niet de enige moeten zijn die nieuw noodzakelijk beleid gaat voelen. 

Niet. Alles. Kan.

We zijn boos op de verkeerde mensen

Als ik in de supermarkt sta, koop ik niet per se eieren van kippen die de ruimte krijgen. Ik koop ook niet altijd melk met een groen keurmerk erop. En ik koop amper lokaal biologisch fruit. Waarom niet? Omdat het duur is, in ieder geval veel duurder dan hetzelfde product dat er vaak ook nog eens vlak naast ligt. 

Een egocentrische meevaller, en ik ben geen uitzondering op de rest van Nederland. Wij consumenten geven blijkbaar weinig om de impact van ons voedsel op het milieu. Pas zodra de goedkoop shoppende burger om moet lopen vanwege een stel boze boeren op zijn hardlooproute, wordt het ‘stikstofverháál’ een ‘stikstofprobléém’. 

Een pasklare oplossing is er helaas niet, maar radicale initiatieven laten zien dat er heus alternatieven zijn

Een pasklare oplossing is er helaas niet, maar radicale initiatieven laten zien dat er heus alternatieven zijn. Een voorbeeld: biologische vormen van landbouw, of met een lagere impact op natuur en milieu, zoals kringlooplandbouw en strokenteelt. Maar als je die methoden die meer ruimte en tijd vragen serieus invoert, ontkom je niet aan het gevolg: producten als eieren, melk, groente, fruit en vlees worden een stuk duurder.

Maar dát willen we niet. De boer is toch het probleem? Wij niet.

Wij zijn prominent onderdeel van ‘het landbouwsysteem’

Goedkopere, maar onduurzamere keuzes zijn een stuwende kracht (geweest) van de stikstofcrisis. Ofwel, van het tegenhouden van de systeemverandering die nodig is in onze landbouw.

Natuurlijk wordt een groot deel van de landbouwproducten geëxporteerd, en niet louter geproduceerd voor Nederland. Dat is jammer, en je kunt betwisten of dat echt duurzaam is, maar we vergeten vaak dat boeren niet zo veel produceren omdat ze dat willen, maar dat ze dat doen omdat wij consumenten gewend zijn aan goedkoop voedsel. Hier, en elders op de wereld. 

Dat de boer zich dus in de hoek gezet voelt, is begrijpelijk. In 2018 deed Trouw een opinieonderzoek onder boeren. Wat bleek: meer dan 80 procent van de boeren wil heus verduurzamen. Wat ook bleek: dit is door krom beleid en een vreemde vraag van consumenten veel lastiger dan het lijkt. 

Ja, het is een oude koe, maar ik haal haar met alle liefde nog een keer uit de vervuilde sloot: de politiek en wij consumenten mogen best weleens wat meer aandacht hebben voor de problemen van de boer. We mogen best een paar kilometer omlopen. Zonder de problemen in de landbouwsector daarmee meteen te ontkennen.

Misschien hoeft er dan uiteindelijk géén groot knipperend verkeersbord meer te staan, en kunnen boer en consument wél dezelfde afslag nemen.

Lees ook: