Als er een pandemie uitbreekt, hoop je dat regeringsleiders samenwerken om het virus in te dammen. Mondkapjes worden gelijk over de wereld verspreid, tests en vaccins belanden het eerst in de brandhaarden. Maar dat is niet de wereld waarin we leven. 

De Wereldgezondheidsorganisatie – het enige internationale overlegorgaan voor gezondheidszorg – tegen de ieder-voor-zich-mentaliteit van regeringen. Neem het nieuws van twee weken geleden: een deal te hebben gesloten voor een Voor het einde van het jaar levert de Amerikaanse farmagigant Pfizer, dat is gevestigd in New York, samen met een kleiner Duits concern voor de Amerikaanse markt. Het kost de Amerikaanse regering 2 miljard dollar. De rest van de wereld pist –  

En ook bij die andere crisis, de opwarming van de aarde, slagen wereldleiders er niet in om concrete, internationale afspraken te maken. Elk jaar slepen politici en ambtenaren zich naar de VN-klimaattop, om de goede voornemens kracht bij te zetten met concrete afspraken. En elk jaar is die poging tot wereldwijde consensus een deceptie: landen houden zich niet aan internationale afspraken omdat geen land op korte termijn de eigen economie wil benadelen.

Om deze structurele fouten uit het systeem te strijken is vertrouwen en vooral samenwerking nodig. Maar in de meeste (westerse) landen speelt internationale samenwerking nauwelijks nog een rol in de politieke verbeelding. 

Enter: Progressive International. Een nieuw internationaal samenwerkingsverband dat progressieve bewegingen en politieke campagnes van over de hele wereld met elkaar wil verbinden. Wie zit er achter deze nieuwe club? En wat kunnen we ervan verwachten?

Een nieuwe internationale orde

Het doel van Progressive International is niet onbescheiden: ze willen de neoliberale wereldorde vervangen. schreef de linkse econoom en oud-minister van Financiën van Griekenland Yanis Varoufakis erover in  Samen met de Amerikaanse progressief Bernie Sanders begon hij deze nieuwe politieke organisatie, die op 11 mei dit jaar van start ging.

In tegenstelling tot voorgaande linkse bewegingen zoals Occupy Wallstreet, of de activistische klimaatbeweging, zet PI zich niet alleen af tegen de bestaande instituten, maar wil ze hervormen of vervangen door progressieve mensen aan de macht te helpen. Denk aan progressieve politici zoals Bernie Sanders, de Nieuw-Zeelandse premier en het Amerikaanse congreslid Alexandria Ocasio-Cortez, die tot ver buiten hun landsgrenzen populair zijn.

In september wordt de eerste PI-top georganiseerd in Reykjavik, met de IJslandse premier Katrín Jakobsdóttir (ook prominent lid) als gastvrouw. Daar komen alle aangesloten organisaties, en leden zoals Bernie Sanders,

Transnationale politiek is rete-moeilijk

Eén blik op van PI en je ziet: deze club is een exotisch bestiarium van linkse mensen en organisaties. Op het eerste gezicht lijkt lang niet iedereen gemakkelijk door één deur te passen. Sommigen streven doelen na die strijdig lijken. Naast wereldsterren en grootheden als acteur Gael García Bernal, taalwetenschapper en filosoof Noam Chomsky en publicist Naomi Klein is er bijvoorbeeld de ‘nieuwlinkse’ Chinese literatuurprofessor Wang Hui, die zich verzet tegen het kapitalisme in China. Hij laat zich daarbij inspireren door elementen van het maoïsme. Dat contrasteert nogal met de missie van een ander PI-lid: het een anti-autoritaire protestbeweging die tegen westers én Chinees imperialisme strijdt.

Zo worden er mensen samengebracht die, vanuit een heel ander vertrekpunt, voor dezelfde dingen vechten

Tegenpolen wellicht, maar zowel Hui als de leden van het Lausan-collectief streven naar meer democratie. Zo worden er mensen samengebracht die, vanuit een heel ander vertrekpunt, óók voor dezelfde dingen vechten. En voor wie het gewicht van eventuele meningsverschillen minder zwaar weegt dan de hoop samen sterker te staan. 

De uitdaging voor PI: hoe zo’n bont gezelschap door één deur te krijgen, en hoe deze brede alliantie politiek effectief te maken. Dat erkent ook David Adler, coördinator van Progressive International vanuit Londen. ‘Transnationale politiek is rete-moeilijk’, zegt hij. ‘Lang niet alle linkse mensen zijn overtuigd van het belang van internationale samenwerking.’

Adler werkte eerder al mee aan de Europese verkiezingscampagne van de progressieve EU-partij van Yanis Varoufakis, en daar heeft hij veel van geleerd. De campagne was geen succes. Het programma voor Europese hervorming was te veel een ver-van-mijn-bed-show en sloeg niet aan bij kiezers.

Die fout wil PI voorkomen door het programma te baseren op thema’s die individuen over de hele wereld even sterk voelen. 

Adler hangt veel gewicht aan het ‘proces’ van de aanstaande top. De verschillende partijen en leden moeten daar politieke programma’s of publiekscampagnes gaan smeden – of zoals hij het zegt ‘co-construeren’ – die ook gebruikt kunnen worden door lokale partijen en initiatieven. Het is de bedoeling dat er zo een soort internationaal politiek programma ontstaat. 

Kwijtschelding van schulden is het startpunt

De strijd tegen schulden is het eerste universele thema waarmee PI hoopt een internationale snaar te raken. De Indiase econoom Jayati Ghosh en de Amerikaanse professor en auteur Katharina Pistor werken samen met een team juridisch en economisch – particulier of van de staat – kwijtgescholden kan worden. 

De wereld gaat gebukt onder een schuldenberg die drie keer groter is dan het wereldwijde In de meeste westerse landen is het bijna niet mogelijk om te kunnen wonen of studeren zonder een gigantische schuld op te bouwen. Leningen worden gemakkelijk verstrekt, maar als er een economische crisis uitbreekt blijkt dat deze leningen vaak niet terug te betalen zijn. Wiens verantwoordelijkheid is het dan?

Nu ligt de bal volledig bij schuldenaars – landen of mensen die de schuld niet kunnen terugbetalen, hebben pech. Burgers komen in de schuldsanering. Landen – denk aan Griekenland of Argentinië – gaan in de En kredietverstrekkers hebben bijna totale macht om hun geld terug te halen. Het gewicht van al die schulden weegt nu zo zwaar dat er tegen gedemonstreerd wordt.

Door de verschillende uitwassen van de wereldwijde schuldindustrie met elkaar in verband te brengen, hoopt PI het probleem blijvend op de kaart te zetten. Het doel: een politiek script leveren waarmee progressieve politici oplossingen paraat hebben, en campagnes kunnen opzetten tegen schuld – of het nou studieschuld is, huurschuld of staatsschuld.

Linkse throwback of nieuwe energie? 

Een van de risico’s van dit initiatief is dat het een academisch project wordt zonder veel politieke impact. Een hoop is nog vaag, abstract en academisch. Woorden als co-construeren, democratische betrokkenheid en pluriformiteit, spreken niet echt tot de gewone man of vrouw. En dat terwijl volgens Adler het doel is om ‘mensen zonder internetaansluiting, mensen die geen Engels spreken of mensen die geen tijd hebben om de hele dag op beleidsdocumenten te blokken’ te laten meedoen.

De komende top moet dus een hoop concretiseren. En daarbij kan nog een hoop misgaan. Voorgaande van internationaal links overleg blinken niet uit in harmonie en democratie. Links staat er ook niet om bekend gemakkelijk over onderlinge verschillen heen te stappen.

Maar volgens Adler hoeft er geen consensus bereikt te worden over het hoe, zolang er maar overeenstemming is over de doelen.

Wat PI voor ogen heeft gaat niet makkelijk zijn. Maar laten we eerlijk wezen: links politiek Nederland kan wel een opkikkertje gebruiken. De meerwaarde van een kenniscentrum, campagnebureau en ideëenfabriek op internationaal niveau zijn evident: het brengt kiezers, activisten, ambtenaren en politici bij elkaar op een manier die nooit eerder zo internationaal is geweest. 

En Progressive International geeft lokale politici en actievoerders een mogelijkheid om het succes en de kennis van andere linkse bewegingen te delen. Als allianties sluiten het vertrekpunt blijft, kan PI oude linkse partijen helpen hun ideologische veren weer terug te vinden, en de nieuwe linkse progressieve bewegingen helpen richting te krijgen. 

Over de beelden Ola Lanko experimenteert met vorm en materiaal om ideeën te verbeelden. Draden zijn flexibel. Door ze steeds op een andere manier met elkaar te verwarren, creëert ze verschillende gezichten, opgebouwd uit dezelfde materie. Bekijk hier meer werk van Ola Lanko

Lees verder

Hoe de verzorgingsstaat mensen niet langer helpt, maar in de problemen brengt Ooit zorgde de verzorgingsstaat voor bestaanszekerheid. Voor geld. Voor banen. Maar de overheid zorgt niet meer voor oplossingen, maar bestrijdt vooral nog symptomen. En onbedoeld brengt ze burgers daarmee juist in de problemen. Lees hier deze klassieker van Jesse terug.