Decibellen meten, modelleren en geluidsnormen opschuiven: een subjectief probleem als geluidsoverlast laat zich er lang niet altijd door vangen. Maar hoe moet het dan wel, Dat leverde vijf nieuwe ideeën en inzichten op.

1. Sommige soorten geluidsoverlast worden niet gehoord 

Buren, brommers en bouw zijn drie bekende boosdoeners. Maar van bladblazers tot sportscholen, de bronnen van herrie waar mensen zich aan storen blijken vreselijk veelzijdig. 

Toch had vrijwel iedereen die reageerde iets gemeen: het gevoel niet of nauwelijks gehoord te worden. Vooral als de geluidsbron zich in het grijze gebied onder de geldende geluidsnorm bevindt. Dat kan gaan om geluidspieken – korte, harde geluiden die veel overlast kunnen veroorzaken maar in de berekende jaargemiddelden wegvallen –, maar jullie noemden nog drie vormen van ongehoorde geluidsoverlast.

Stapelherrie

Geluidsoverlast stapelt zich op. Het geluid van een drukke weg én een tram én een festival én een overvliegend vliegtuig zijn samen hinderlijker dan ieder geluid apart, maar daar wordt vaak geen rekening mee gehouden bij de berekening van geluidsnormen.

Zo omschrijft een Correspondentlid uit Deventer hoe de gemeente over het lawaai van een naast elkaar gelegen en autoweg volgens diegene geen sjoege geeft, omdat die volgens de modellen van de gemeente los van elkaar In 2022 komt er een nieuwe omgevingswet die wel rekening houdt met zulk ‘cumulatief geluid’ – maar volgens geluidsadviseur Erik Roelofsen (over wie later meer) is die te  

Kleine herrie

Bestaande regelt vooral grote geluidsbronnen zoals wegverkeer, spoorlijnen en industrie (luchtvaart is een aparte categorie). Maar als je een van de meer dan een miljoen Nederlanders bent die weleens last heeft van geluidsoverlast, alleen dan toevallig van een sportschool, of zelfs de kun je vaak nergens  

Herrie voor dieren

Dan is er nog de schade van geluid aan de – zoals dieren. Leo Clijsen, werkzaam voor de vereniging Samenwerkende Vogelwerkgroepen Noord-Holland, kwam er bijvoorbeeld achter dat er geen veldonderzoek is gedaan naar geluidsoverlast voor beschermde broedvogels in het natuurgebied dat vlak naast het racecircuit van Zandvoort ligt.

2. Geluid is iets ruimtelijks (dus moet je er als je gaat bouwen rekening mee houden) 

‘Ik ben zelf ook akoestisch ingenieur, en zelfs ik heb geleerd in mijn werk dat je het met decibellen alleen niet gaat redden. Geluid is namelijk ruimtelijk, dus je moet meedenken in de ruimtelijke context.’

Aan het woord is Erik Roelofsen, directeur van de Nederlandse Stichting Geluidshinder (NSG) en al meer dan dertig jaar werkzaam als geluidsadviseur. Hij pleit al jaren voor een meer integrale benadering van de omgeving bij ontwerpprocessen: ‘Het geluid-deel wordt te vaak nog vergeten.’

Als je geluid vanaf het begin meeneemt bij de ruimtelijke ordening, kun je dure (en vaak lelijke) oplossingen achteraf, zoals geluidsschermen, vermijden

Stapelherrie van een spoor- en autoweg zou je kunnen voorkomen door slimmer te bouwen, bijvoorbeeld door een groot, hoog (en goed geïsoleerd) gebouw aan de straatkant neer te zetten met daarachter een rustig park of hofje, zoals bij in Amsterdam. Als je geluid vanaf het begin meeneemt bij de ruimtelijke ordening, stelt Roelofsen, kun je dure (en vaak lelijke) oplossingen achteraf, zoals geluidsschermen, vermijden.

3. Geluid neemt ook rustplekken in de stad over

Absolute controle over geluid is vrijwel onmogelijk, zeker voor stedelingen. Volgens Sander van der Ham, zelfverklaard stadspsycholoog die in verschillende steden door het land onderzoekt hoe gedrag en de gebouwde omgeving met elkaar samenhangen, hoeft dit niet erg te zijn.

‘Als je in de stad woont, heb je niet per se absolute stilte nodig, maar misschien wel af en toe even wat minder reuring. Als mensen de mogelijkheid hebben daarvoor te kunnen kiezen, geeft dat een aanzienlijk gevoel van controle.’ Bijvoorbeeld door naar een park te kunnen gaan om daar rust te zoeken. 

Van der Ham denkt dat er steeds meer wordt georganiseerd in de publieke ruimte, die ook steeds drukker wordt, zonder dat er iemand zich serieus afvraagt wat dat betekent

4. Betrokken burgers denken en meten op sommige plekken al mee

Volgens Van der Ham is het noodzakelijk mensen zeggenschap te geven hoe hun omgeving moet klinken. Hij wil voorkomen dat stilte een luxe wordt, alleen toegankelijk voor mensen met de juiste middelen of de grootste Het liefst ziet hij dat burgers al voor de eerste ontwerptekening betrokken worden, om zo veel mogelijk het gevoel van controle te geven. 

Maar hoe zeggenschap over geluidsoverlast eruit kan zien blijft Het project een samenwerking van gemeente Amsterdam, de Amsterdamse Ombudsman en onderzoeksinstelling probeert hier voor te ontwikkelen. Daarvoor zijn onder andere rond het drukke Leidseplein meetmicrofoons geïnstalleerd. De bedoeling is dat op den duur blinde vlekken van geluidsregelgeving – van geschreeuw tot rolkoffers – worden gesignaleerd, en dat bewoners meedenken over wat de nieuwe normen worden (en hoe die te waarborgen).

Burgers verzamelden al 200.000 metingen van vliegtuiggeluiden

Burgers verrichten op meer plekken in Nederland zogenoemde ‘burgermetingen’. Max van Dam, van burgergroep SchipholWatch, hielp mee aan de ontwikkeling van de app waar duizenden gebruikers sinds januari 2019 al 200.000 metingen verzamelden van vliegtuiggeluiden. De bedoeling van SchipholWatch is zo piekgeluiden vast te stellen waar mensen ’s nachts van wakker als alternatief op de jaargemiddelden waarmee de huidige normen door woordvoerders van Schiphol en de overheid vaak worden

5. De coronastilte liet zien dat minder herrie kán 

Op veel plekken kan het veel stiller zijn weten we nu, omdat er tijdens de coronalockdown meetinstrumenten aanstonden. Op de website van kun je zien dat op sommige dagen het geluid rond het Leidseplein tot twee keer zo zacht was als gemiddeld. Ombudsman Arre Zuurmond: ‘We weten nu wat er mogelijk is.’ Ook geluidsadviseur Erik Roelofsen hoopt dat de ‘coronastilte’ meer wordt dan alleen bewijsmateriaal – iets om ook in de toekomst naar te streven.

Niet alleen in termen van decibelverlaging, maar juist ook om de verademing of rust die relatieve stilte met zich mee kan brengen. Als mensen bereid zijn thuis te blijven omwille van de collectieve gezondheid, zouden ze dan in de toekomst ook bereid zijn minder te vliegen en auto te rijden, om de schadelijke gevolgen daarvan op de collectieve gezondheid te beperken? 

Correctie 14-08: In een eerdere versie stond dat Erik Roelofsen voorzitter van de NSG is, dat moet directeur zijn en is aangepast.

Lees ook:

Terugkeren naar het ‘normaal’ van vóór corona is waanzin. We mogen het niet laten gebeuren Na ‘de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog’ zou je daadkracht verwachten van iedereen die echte verandering wil. Wanneer laat de stille meerderheid zich eindelijk horen? Lees het verhaal van Jelmer terug