Beste,

In een van de meest overtuigende en spannende wetenschappelijke beschrijft Daniela Gabor hoe er in de financiële en bestuurlijke top een nieuw paradigma aan het ontstaan is, waarin het klimaat de hoofdrol speelt. Ze noemt het de een modernisering van al bestaande marktpraktijken.

Het verhaal gaat een beetje zo: Hedgefundmanagers, pensioenfondsen en miljardairs in de VS en Europa (instanties, zogenoemde schaduwbanken, die dus buiten de bankwetgeving vallen) staan te popelen om hun – veelal goedkoop geleende – miljarden te investeren in ‘veilige’ klimaatprojecten, met name in lage- en middeninkomenslanden.

Landen hoeven zelf weinig te betalen. Om het investeringsklimaat wat aantrekkelijker te maken hoeven ze alleen een contract te sluiten waarin de deal wettelijk wordt vastgelegd. De kans is aanzienlijk dat in de clausules van zo’n ‘publiek-privaat samenwerkingscontract’ staat dat het land de investeerders moet compenseren. Maar alleen in het onwaarschijnlijke geval dat het windpark, de zonneweide of de tolweg onverhoeds minder opbrengt dan verwacht.

Dat beschermt de financiers. Maar daar staat tegenover dat landen met een schrijnend cashtekort als gevolg van de covid-19-crisis toegang hebben tot de kolossale kapitaalmarkt. Ze kunnen hun klimaatdoelen halen zonder zich nog dieper in de schulden te steken. En investeerders kunnen hun miljarden veilig onderbrengen in maatschappelijk relevante projecten.

Zo gezien is het niet zo verassend dat Nederland polderland een van de meest enthousiaste supporters is van dit nieuwe model voor klimaatbeleid.

Oké, je voelt het vast al aankomen: de risico’s van dit ‘politieke project’ zijn heel wat groter en minder klimaatvriendelijk dan de enthousiaste financiers en de Wereldbank beloven.

Klimaatinfrastructuur in het globale zuiden dreigt volgens Gabor als onderpand te worden gebruikt voor exotische financiële producten, net zoals gebeurde met Amerikaanse hypotheken in de aanloop van de financiële crisis van 2008.

De aanmoedigende rol die het Nederlandse bedrijfsleven, in nauwe samenwerking met de Nederlandse overheid, hierin speelt verdient meer aandacht. Ik sprak Gabor deze week uitgebreid, en publiceer binnenkort een verhaal waarin ik inga op de Nederlandse rol in dit grote verhaal.

Linkse beloften

Vorige week beschreef hoe Nederlandse politieke partijen hun verkiezingsprogramma’s schrijven. Wat opviel is dat ze allemaal een grote overheid bepleiten.

Een grote overheid behoort eerder tot de linkerkant van het politieke spectrum, dan de rechter. Maar in dit artikel wist VVD’er Klaas Dijkhoff (!) een beter verhaal te vertellen dan de PvdA. Bij de VVD wordt ook minder de noodzaak gevoeld het verkiezingsprogramma door CPB te laten doorrekenen. GroenLinks en PvdA willen dat wel graag.

Dat is een stevig signaal dat de linker vleugel van de Nederlandse politiek vasthoudt aan de overtuiging dat fiscale discipline (het sluitende huishoudboekje) ook in tijden van crisis van vooraanstaand belang is.

Hoe rijmt dat met de structurele verhoging van de overheidsuitgaven die een grote overheid in tijden van crisis zou vergen? Wie betaalt die grote overheid?

Columnist Bert Wagendorp hoopt dat het tot een zal leiden. ‘Want als de VVD het wil, gebeurt het.’ De PvdA zet deze verkiezingen inderdaad vol in op

De lonen moeten omhoog, belastingen op kapitaal moet omhoog, terwijl de belasting op arbeid juist lager moet zijn. Er moeten meer sociale woningen komen, de zorg moet gratis zijn, o ja: en het klimaat moet gered worden.

Dingen die iedereen wel wil, maar die telkens niet lukken omdat de overheidsfinanciën sluitend moeten zijn en er dus niet genoeg geld voor beschikbaar is. Dure ingewikkelde dossiers zoals woningbouw of de energietransitie worden daardoor steeds grotendeels overgelaten aan de markt.

Het begint inmiddels een beetje nijpend te worden. Wanneer komen sociaaldemocratische partijen in Nederland een keer tot het inzicht dat ze niet afhankelijk zijn van belastinginkomsten om hun hervormingsprogramma te financieren? Wanneer begrijpen ze dat zo’n doorrekening helemaal niets zegt over de haalbaarheid van hun voorstellen?

Wat ik erg mis in Nederland, is een sociaaldemocratisch verhaal waarin niet het huishoudboekje, maar de kwaliteit van het economische programma het belangrijkste uitgangspunt is.

Niet alleen een set wensen, maar een plan met veel aandacht voor de rol die de staat (gemeenten, regio, nationale regering) speelt in de voorgestelde programma’s, en wat aan de markt overgelaten kan worden. Dan is het in één klap duidelijk waar ze het nou eigenlijk over hebben, en voelen de plannen minder aan als het zoveelste lijstje loze beloften.

Een droomkandidaat

Toeval wil dat ik een politieke kandidaat heb gevonden, een sociaaldemocraat met een goed economisch verhaal. Over schuld hoeft de overheid zich voorlopig geen zorgen te maken, zegt ze. De nadruk moet liggen op het vergroten van de welvaart.

Ook zij pleit voor hogere salarissen, klimaatprojecten, en meer belasting op kapitaal, maar ze verpakt dat in een macro-economische agenda die standhoudt.

Ik ga nog niet te veel verklappen, maar ze representeert wat mij betreft een nieuw soort sociaaldemocraat. In de nasleep van de ebola-uitbraak was ze via de WHO de hoogste financieel adviseur voor het Liberiaanse ministerie van Financiën. Ze heeft een en werkt samen met zo’n beetje alle spannende linkse economen van dit moment, waaronder ook Daniela Gabor. Ze heeft een achtergrond in computerwetenschappen, complexe financiële systemen, en is nu persoonlijk adviseur van de staatsecretaris van het ministerie van Financiën van Olaf Schulz. Dat alles voor haar dertigste.

En dat is dan meteen het nadeel: ze is Duits, en stelt zich verkiesbaar voor de Bundestag via het district München-Noord. Links Nederland kan geen aanspraak maken op haar talenten.

Als ik bij een normaal dagblad zou werken zou het daarmee uit zijn. Te ver weg. Maar gelukkig werk ik niet voor de krant, en durf ik het wel aan haar aan jullie voor te stellen. Daarover snel meer.

Tot de volgende!

Ontvang mijn tweewekelijkse mail Elke twee weken stuur ik een mailtje waarin ik je op de hoogte houd van mijn journalistieke zoektocht. Wil je mijn verhalen in je inbox ontvangen en een kijkje krijgen achter de schermen? Meld je dan aan!
 Schrijf je in voor mijn nieuwsbrief