Analyse

Podcast: Wat de toeslagenaffaire zegt over de noodzaak van een ander soort journalistiek

Rutger Bregman& Jesse Frederik

Een nieuwe aflevering van De Rudi & Freddie Show! Het heeft even geduurd in verband met de zomerstop en – vooral – het feit dat Jesse een boek aan het schrijven is, maar dat mag de pret niet drukken. We hebben het over sociologie en psychologie, Game of Thrones en de toeslagenaffaire, en wat dat alles betekent voor de manier waarop we journalistiek bedrijven. Genieten dus!

In mei vorig jaar schreef de onderzoeker Zeynep Tufekci over de vraag waarom het laatste seizoen van de populaire serie Game of Thrones zo tegenviel. ‘In feite legt de verzuring van Game of Thrones een fundamentele tekortkoming van onze vertelcultuur in het algemeen bloot’, schreef ze, ‘we weten niet echt hoe we sociologische verhalen moeten vertellen.’

De eerste seizoenen van de serie, die nog gebaseerd waren op de boeken van de auteur George R.R. Martin, waren sociologisch van aard. Dat wil zeggen dat het vooral ging om de systemen, de instituten en de machtsbalans tussen de verschillende huizen van Westeros (de wereld waarin de serie zich afspeelt).

Voor de latere seizoenen waren de boeken niet beschikbaar (Martin heeft zijn serie nog niet af) en moesten de scenarioschrijvers zelf aan de slag. Toen switchten ze, volgens Tufekci, van een sociologische naar een psychologische manier van verhalen vertellen. Dat zijn de meeste (scenario)schrijvers namelijk gewend. Niet langer lag de nadruk op het grote ‘spel der tronen’ (de systemen, de instituten en de machtsbalans) maar ineens ging de individuele psychologie van bepaalde personen het plot bepalen. Het gevolg was dramatisch – er zijn weinig series met zo’n slecht laatste seizoen.

Hoe schrijf je een boek over een verhaal dat niet zozeer over individuen en hun psychologische zielenroerselen gaat, maar vooral over systemen?

Het is dan ook niet makkelijk om een goed sociologisch verhaal te vertellen. Jesse is momenteel druk bezig met het schrijven van een boek over de toeslagenaffaire, en wordt met precies dit dilemma geconfronteerd. Hoe schrijf je een boek over een verhaal dat niet zozeer over individuen en hun psychologische zielenroerselen gaat, maar vooral over systemen?

In de (politieke) journalistiek hebben we het veel te weinig over systemen. Meestal gaat het over personen. Over justitieminister Ferd Grapperhaus en zijn bruiloft, over de staatssecretaris en wat hij of zij nu wel of niet wist, over de voorzitter van de VVD en zijn vermeende (gebrek aan) integriteit. Zulke journalistiek kan heel waardevol zijn, maar biedt uiteindelijk een beperkt perspectief. De staatssecretaris kan vallen, de voorzitter kan opstappen, de minister kan verdwijnen – maar verandert daarmee ook echt iets? Voorkomen we zo, bijvoorbeeld, een nieuwe toeslagenaffaire?

Genoeg stof om te overdenken in deze nieuwe aflevering van De Rudi & Freddie Show. Wij wensen jullie veel luisterplezier – bij voorkeur in de nieuwe audio-app van De Correspondent.

Lees ook: