Beste,

hoge bankier bij de De Nederlandsche Bank, in mei toen het coronavirus pas een paar maanden over de wereld raasde.

Die opmerking is me bijgebleven. Het betekent simpel gezegd dat de euro’s die geïnvesteerd worden om de economie weer op te bouwen duurzaam besteed moeten worden. Nu is een mooi moment om terug te denken aan die uitspraak, want deze week werd de miljoenennota gepresenteerd. De verdeling van de Nederlandse schatkist. Eerst de cijfers.

Volgens schatting van het Centraal Planbureau (CPB) krimpt de Nederlandse economie met 5 procent, en komt het begrotingstekort dit jaar op 60 miljard uit. Om dat gat te dichten moet de regering flink bijlenen. Dat brengt de staatsschuld ten opzichte van ons nationale inkomen tot boven de 60 procent. Een grens die Europese politici – – ooit onderling hebben vastgesteld als ‘veilige grens’.

Alarmbellen

Normaal gesproken gaan in Nederland alle alarmbellen af als deze grens wordt overschreden. De eerste vraag die journalisten stellen als het gaat over de crisis en het economisch herstel is:

Maar onder economen heersen nu andere ideeën. Volgens het CPB hoeft Nederland zich voorlopig

En uit een enquête onder 463 economen in Nederland van de onderzoeksgroep en het economenblad ESB blijkt dat Dat betekent in geld uitgedrukt dat de staatsschuld nog met iets meer dan tweehonderd miljard kan oplopen.

Jarenlang beknibbelt de overheid op belangrijke zaken zoals onderwijs, woningbouw, de zorg, en wat mij betreft het grootste schandaal: de energietransitie. En nu zeggen economen: geld is het probleem niet.

Op deze omslag hoop ik al jaren. De reden dat ik geïnteresseerd ben geraakt in geld en de ideologie die bepaalt hoe regeringsleiders dat geld uitgeven, is precies omdat als het geld in beweging komt, de rest dat ook doet.

Laten we nog eens stilstaan bij dat getal: 200 miljard. Volgens McKinsey moet Nederland tot 2040 nog 200 miljard euro investeren als het zijn klimaatdoelstellingen wil halen. Voor het eerst in Nederland zeggen economen massaal: het geld is er. Investeer het! En doe het duurzaam.

Er staat het komende jaar veel op het spel, ook voor het klimaat.

Niet bezuinigen maar investeren

De grote vraag is of de verschuiving in economisch denken ook betekent dat politici de boodschap begrepen hebben. Het is nog te vroeg om te zeggen, maar er zijn enkele hoopvolle ontwikkelingen.

Het kabinet speelt een actieve rol in de bestrijding van de crisis door flinke publieke leningen aan te gaan. hebben al twee steunpakketten voor de economie samengesteld, en het derde start op 1 oktober. De totale directe steun aan bedrijven komt samen met de inkomenssteun dan op zo’n 60 miljard te liggen. Daar komt nog een Nationaal Groeifonds van 20 miljard bovenop. Een columnist van de NRC sprak van een echte politieke verschuiving:

In de internationale pers verschijnen berichten dat en ook in Nederland Krijgt het kabinet door corona de smaak te pakken? Zal de overheid door middel van grote investeringen het voortouw nemen?

Op basis van de investeringen die tot nu toe zijn gedaan vind ik het nog te vroeg om dat te zeggen. De steunfinanciering aan bedrijven en inkomens kon grotendeels door het UWV geregeld worden – één instantie maakt nog geen big government. En er zijn andere zaken die me zorgen baren.

Oppervlakkig gezien lijkt het alsof rechts en links elkaar vinden in een nieuwe fiscale ruimhartigheid, met ‘investeren’ als motto du jour. Het is op rechts nu ook even mode om links te doen. Wilders beweerde tijdens de Algemene Beschouwingen deze week dat hij de huren wil verlagen met 15 procent en de lage btw van 9 procent naar nul gaat draaien als hij ‘de grootste’ wordt. De verkiezingen zijn begonnen, en raken nu op een akelige manier verstrengeld in het ingewikkelde coronaherstel.

Thierry Baudet verklaarde bij Jinek ten overstaan van Asscher de ‘klassieke sociaaldemocratie’ de liefde. Ook hij wil meer uitgeven aan de zorg en aan sociale woningbouw. Wiebes durfde zich nu wel eventjes ‘links’ te noemen:

Dát er geïnvesteerd wordt in plaats van bezuinigd is volgens mij een groot goed. Wat mij zorgen baart is dat de fiscale explosie van dit moment de prioriteiten van de partijen verhult, en verbloemt dat ‘investeren’ niet voor iedereen hetzelfde betekent.

Het Nationaal Groeifonds van 20 miljard is hier een wrang voorbeeld van.

Groen herstel is een overheidstaak

Het is bedoeld om de Nederlandse economie de komende jaren klaar te stomen voor de toekomst. Strategisch ingezet zou dit geld kunnen bijdragen aan de verduurzaming van Nederland, de werkgelegenheid van burgers en de kansgelijkheid in onze samenleving. In betoog ik dat het fonds nu meer lijkt op Holland’s Got Talent voor bedrijven, met ING, ASML, prins Constantijn en Jeroen Dijsselbloem in de jury.

Checklists: ja. Plannen: nee. 

De vraag die zij zich moeten stellen voordat ze steun verlenen is volgens mij de volgende: Is de toekomst van de economie een overheidstaak of iets dat we overlaten aan commissies en bedrijven? Laten we de energietransitie over aan technocraten met checklists, of schrijven we zelf de strategie?

Big government betekent meer dan alleen veel geld lenen: het betekent besturen met een missie, of in andere woorden:

En daarin kunnen linkse (of sociaaldemocratische) partijen zich onderscheiden van hun rechtse broeders, die zich in de aanloop naar de verkiezingen op 17 maart verschuilen onder een donkerrood schapenvelletje, maar de neiging hebben publiek geld te gebruiken om de winsten van grote bedrijven te spekken.

Benieuwd naar jullie kijk op de zaak, dus mail mij vooral of reageer hieronder.

Tot de volgende!

Het Nationaal Groeifonds is de BV Nederland in een notendop: het bedrijfsleven bepaalt en het klimaat is bijzaak De regering besteedt de verdeling van twintig miljard uit aan een commissie met prins Constantijn en Jeroen Dijsselbloem in de jury. Waarom investeert het kabinet dat geld niet gewoon zelf? Lees hier mijn verhaal terug


Ontvang mijn tweewekelijkse mail Elke twee weken stuur ik een mailtje waarin ik je op de hoogte houd van mijn journalistieke zoektocht. Wil je mijn verhalen in je inbox ontvangen en een kijkje krijgen achter de schermen? Meld je dan aan! Schrijf je hier in voor mijn nieuwsbrief