Soms bezoek ik een tentoonstelling die me in staat stelt me onder te dompelen in de belevingswereld van de kunstenaar, en mijn eigen kijk op de werkelijkheid te vergeten. Dat was het effect dat van Carlijn Kingma op me had, waarvan ik zondag de opening bezocht.

Carlijn maakt grote, ongelofelijk gedetailleerde tekeningen – of kaarten, zoals ze het zelf noemt – waarin ze architectuur als metafoor gebruikt voor de werkelijkheid. In haar laatste werk, Het weefsel der mensheid, Ook voor eerdere kaarten werkte ze samen met wetenschappers, denkers en kunstenaars, en liet ze zich inspireren door een breed scala aan boeken, van Plato tot Donna Haraway.

Je kunt uren doorbrengen voor één tekening, en je verbazen over de precisie waarmee Carlijn elk detail heeft getekend, de fijne lijnen en contrasten die ze aanbracht. Veel bezoekers van de tentoonstelling stonden er dan ook zo bij:

Bezoekers van de tentoonstelling Architectuur van het onzichtbare van Carlijn Kingma.
Bezoekers voor het werk Het weefsel der mensheid van Carlijn Kingma.

Iedereen zal verschillende associaties hebben bij de tekeningen, en andere aanknopingspunten vinden. Mij sprak vooral het werk Een geschiedenis van de utopische traditie aan, waarin ze de utopieën die er door de geschiedenis heen zijn geweest, heeft verbeeld in architectonische structuren als het kerkgewelf en modernistische flats. De utopie is sowieso een terugkerend onderwerp. Hoe donker het wereldbeeld ook is dat Carlijn in haar werk schetst: er is altijd een alternatief, een mogelijke uitweg.

Een geschiedenis van de utopische traditie is misschien een van de werken die het meest letterlijk met architectuur te maken hebben. Er zijn immers veel wijken gebouwd – denk aan Amsterdam-Zuidoost – vanuit de gedachte dat zij de ideale samenleving zouden huisvesten.

Fascinerend vond ik ook de tekening Spolia van verwachtingen. Die is het resultaat van uitgebreide wandelingen door Rome, die Carlijn met kunstenaarsgroep STALKER en architectuurhistoricus Peter Lang ondernam. Het oude Rome is gesymboliseerd door een zuil in het midden, de huizen van degenen die de stad vandaag de dag bevolken zijn eromheen gegroepeerd. Ze bevinden zich dichter bij of verder weg van de zuil, en zijn al dan niet verbonden met een loopbrug.

Met de tekening onderzoekt Carlijn wie invloed heeft op de inrichting van de stad, en wie daar juist ver vanaf staat. Toeristen bijvoorbeeld hebben te veel ruimte gekregen, vertelt ze in de audiotour. ‘Door deze hapklare en verkoopbare identiteit lijkt zij [de stad, JvB] tot stilstand te zijn gekomen.’ En ze vraagt zich af: wie mag zich nog thuis voelen in de moderne stad?

En bij alle details zit er in de tekeningen hier en daar ook een grapje verborgen:

Fragment uit werk Carlijn Kingma
Fragment uit het werk Gravediggers and Stargazers van Carlijn Kingma.

Wat er deze week gebeurde

Als ik met medewerkers van woningcorporaties praat over de hoge directeurssalarissen en risicovolle investeringen die in 2014 tot een parlementaire enquête leidden, krijg ik vaak te horen dat het maar eens afgelopen moet zijn met het reduceren van de sector tot steeds dezelfde incidenten (iets met een Maserati en een stoomschip). Deels vind ik dat terecht. Corporaties zijn zwaar gestraft voor wat er mis is gegaan, en het is belangrijk nu weer te kijken naar wat ze wél goed doen.

Aan de andere kant is het soms noodzakelijk het over de schandalen van toen te hebben, want de effecten ervan zijn nog steeds voelbaar. Zo maakte woningcorporatie Vestia vorige week bekend een van de ongeveer tien banken die tot 2010 schadelijke rentederivaten verkochten aan de corporatie. Dat zijn ingewikkelde financiële producten die de corporatie moesten beschermen tegen een rentestijging. Maar via een corrupte tussenpersoon kocht Vestia veel meer derivaten dan nodig en verantwoord was. En toen de rente bleef dalen, ging de corporatie bijna failliet. Andere corporaties moesten Vestia redden, en de totale schade bedroeg zo’n 3 miljard euro.

Het is niet de eerste rechtszaak die Vestia tegen een bank begint. Vorig jaar voerde de corporatie een zaak tegen Deutsche Bank, die verantwoordelijk zou zijn voor 840 miljoen euro schade. waar de claims worden ingediend omdat de derivaten onder Brits recht zijn verkocht. (Ex-)bankiers vertelden er over diners voor meer dan duizend euro en dure flessen champagne die de bankiers dronken met tussenpersoon Arjan Greeven en Vestia-treasurer Marcel de Vries. Of Deutsche van de omkoping wist, bleef in het midden. Beide partijen schikten uiteindelijk voor 175 miljoen euro.

Ondertussen voelen de huurders de gevolgen van het derivatenschandaal. De huren van Vestia-woningen gaan sneller omhoog dan die van andere sociale huurwoningen, het onderhoud is slechter en de corporatie is op dit moment bezig

Om te lezen, kijken en luisteren

  • Wat gebeurt er met Amsterdam nu toeristen en expats wegblijven en thuiswerken misschien wel de norm wordt? Met die vraag begint journalist Floor Milikowski Volgens Milikowski is de stad de afgelopen jaren te veel overgelaten aan grote vastgoedhandelaren, ontwikkelaars en toeristen. Er is te weinig ruimte voor initiatieven die vanuit de bewoners zelf komen en die wel doorgaan tijdens een crisis. Ze put hoop uit het ontstaan van wooncoöperaties (al schetst ze daar, als je het mij vraagt, wel een erg rooskleurig beeld van) en uit het plan van een groep ondernemers om van de NDSM-werf in Noord weer een plek voor de maakindustrie te maken.
  • De Volkskrant publiceerde afgelopen weekend een van de Universiteit van Amsterdam. Het is een treffende analyse van wat er mis is met de Nederlandse woningmarkt. Een nieuw inzicht dat ik opdeed: het stimuleren van eigenwoningbezit is voordelig voor een liberaal kabinet, omdat mensen rechtser gaan stemmen als ze een eigen huis hebben gekocht.
  • Voormalig VN-rapporteur voor adequate huisvesting Leilani Farha en filmmaker Fredrik Gertten wilden graag het gesprek voortzetten dat ze zijn begonnen met hun film Push, over hoe grote beleggers op de woningmarkt wereldwijd binnensteden innemen. Daarom zijn ze een podcast begonnen, Het is soms even slikken, want Farha en Gertten verklaren beleggers nadrukkelijk tot vijanden. Maar er zijn interessante gesprekken bij, zoals dat met journalist Aaron Glantz in de laatste aflevering. Voor zijn boek Homewreckers onderzocht hij hoe het bezit van huizen na de financiële crisis geconcentreerd raakte bij een paar machtige spelers.
  • En ik de installatie The Intimate Earthquake Archive van kunstenares Sissel Marie Tonn. Via vesten die de bezoekers aan krijgen, laat ze hen de trillingen van de aardbevingen in Groningen voelen. Van 13 t/m 22 oktober tijdens het Warming Up Festival.

Tot de volgende,

Josta