Waarom zo veel Amerikanen op Trump stemden (en dat zo weer zouden doen)
Joe Biden won de Amerikaanse verkiezingen, maar Donald Trump kreeg nog steeds een recordaantal stemmen. En die kiezers zijn lang niet allemaal dom of racistisch: ze zijn bang dat ze de welvaart die ze dankzij Trump kregen weer kwijtraken.
Dus die politieke aardverschuiving, die kwam niet.
Niet alleen raakte Donald Trump geen kiezers kwijt, hij kreeg er zelfs kiezers bíj. Het leek nog onvoorstelbaarder dan in 2016, toen Trump alleen nog records vestigde met zijn campagnestunts. We zagen dit jaar méér stemmen voor Trump, en dat na vier jaren waarin hij etnische spanningen aanwakkerde, zich instabiel en destabiliserend gedroeg, en een wanbeleid voerde ten aanzien van een pandemie die al 250.000 Amerikanen het leven heeft gekost.*
Maar Trumps verrassende succes in 2020 had helemaal geen verrassing moeten zijn – wat de peilingen ook zeiden. Dat was alleen maar zo omdat de motivatie van Trump-stemmers steevast zwart-wit wordt uitgelegd: ze zijn ofwel racistisch, of ze worden misleid.
Over de Verenigde Staten doen twee algemene wijsheden de ronde: ten eerste dat het een functionerende democratie is, en ten tweede dat je in zo’n functionerende democratie wel dom of immoreel moet zijn om op iemand te stemmen die zo veel verdeeldheid zaait, en die zo incompetent is als Donald Trump.
Maar geen van beide is waar.
Onwetendheid en racisme zijn niet de verklaring voor 71 miljoen stemmen
Na Trumps verkiezing in 2016 ging iedereen op zoek naar verklaringen. De media waren gefixeerd op het beeld van de mijnwerker, de wanhopige kiezer wiens manier van leven en broodwinning op het spel hadden gestaan. Hij zou door Trump misleid zijn, gelokt door de valse beloftes van een charlatan die alles weer zou maken zoals het vroeger was.
Deze ‘calamiteitenthese’ zie je vaker voorbijkomen wanneer een democratische uitkomst niet overeenkomt met de ‘Amerikaanse waarden’. Als Amerikanen op iemand stemmen die openlijk bevooroordeeld is en lak heeft aan alle normen, dan kan het niet anders dan dat er iets Heel Ergs met het electoraat aan de hand is. De crisis is meestal economisch – van de kiezers wordt niet voor niets schuldbewust gezegd dat ze ‘in de steek gelaten’ zijn.
En voor wie zich niet kan voorstellen dat iedereen op Trump zou kunnen stemmen, of je het nu eens bent met zijn politiek of niet, is er een andere, even simpele verklaring: racisme. Trumps overwinning hangt direct samen met het gigantische niet-erkende racisme waarvan de Amerikaanse maatschappij is doordrenkt, en dat bekrachtigd werd door Trumps racistische hondenfluitjes.
Beide categorieën kiezers zijn terug te vinden onder Trumps aanhang, en ze verklaren voor een deel waarom Trump ondanks zijn gedrag zo populair blijft. Maar gezien de enorme cijfers is dit niet het hele plaatje.
In 2016 stemden 63 miljoen mensen op Donald Trump. In 2020 kreeg hij 71 miljoen stemmen – meer dan welke kandidaat ooit, afgezien van degene die hem versloeg. En dat na vier jaar waarin de ene na de andere onheilstijding over Trumps presidentschap klonk.
71 miljoen stemmen – dat verklaar je niet met alleen onwetendheid en racisme.
Er zijn redenen waarom mensen op Trump stemden – en waarom ze dat weer zullen doen
We blijven hangen in die zwart-witverklaringen omdat mensen het moeilijk vinden zich voor te stellen dat stemgedrag door iets anders wordt bepaald dan kille rationaliteit – en het een morele en intellectuele afgang vinden als die ontbreekt. Want zo werkt dat in een ontwikkeld land, in een volwassen democratie.
Maar als je het met niet-westerse blik bekijkt – en dat kan ik toevallig ook – dan zijn de Verenigde Staten allesbehalve een ontwikkeld land, laat staan een functionerende democratie. De omstandigheden zijn anders, natuurlijk, maar de VS vertonen hetzelfde stemgedrag als je tegenkomt in zogenaamd democratische dictaturen in Arabische landen, waar mensen heel specifieke redenen en afwegingen hebben om op een autocraat te stemmen.
In dit soort dictaturen is de keuze nooit eerlijk: er zit een machtige leider die elk tegengeluid de kop indrukt en alleen schijnkandidaten tegen zich duldt. Maar die leider krijgt ook oprechte steun – veiligheid en stabiliteit worden bijvoorbeeld vaak genoemd als redenen waarom het regime van Abdel Fattah al-Sisi in Egypte zo veel steun krijgt, net als het idee dat hij goed voor het bedrijfsleven en de handel is. Het soort onrust dat nodig is om Al-Sisi het veld te laten ruimen, zodat hij kan worden vervangen door een functionerende regering die de mensenrechten respecteert en het land stabiel houdt: veel mensen durven er niet aan – als ze het zich al voor kunnen stellen.
Als je het met niet-westerse blik bekijkt, dan zijn de VS allesbehalve een functionerende democratie
Dus in een democratie waar je het systeem niet kunt veranderen, en waar je ook niet veel van dat systeem verwacht, gaat er een soort logica spelen die deskundigen in westerse landen vaak over het hoofd zien: je probeert er voor jezelf het beste uit te persen.
Met andere woorden: je stemt op een kandidaat als Trump, ook al weet je donders goed hoe zwak hij is, hoe incompetent hij is, en hoe gevaarlijk hij is. Wij westerlingen begrijpen maar al te goed wat de keuzes en afwegingen zijn van kiezers in andere landen – in gebrekkige democratieën waar diepgewortelde politieke en economische krachten spelen. Maar in onze eigen ‘ontwikkelde’ democratieën in het Westen kunnen we ons dat maar moeilijk indenken.
Pas als we de VS zien als een gebrekkige democratie waar kiezers het stemrecht wordt ontnomen, waar ‘al te radicale kandidaten’ vroegtijdig buitenspel worden gezet, en waar machtige lobbyisten en astronomische campagnebudgetten de strijd domineren, pas dan kunnen we een volledig beeld krijgen van de redenen waarom kiezers in zulke ongelofelijk grote aantallen op een politicus als Trump stemmen.
Het is nodig om onze blik op deze manier bij te stellen, ook nu Joe Biden aantreedt. Want de Democratische Partij, en de VS in hun geheel, zullen de Trumpiaanse krachten niet kunnen indammen als ze niet snappen dat stemmen op Trump wel degelijk een rationele beslissing kan zijn. Er zijn kille, harde redenen waarom mensen weer op Trump hebben gestemd – en waarom ze dat in de toekomst weer zullen doen.
Rationele Trump-stemmer 1: De investeerder en grootaandeelhouder
Rijke mensen en grote ondernemers zagen onder Trump hun ondernemingen en inkomen in materiële zin erop vooruitgaan. Door een grote belastingverlaging hoeven grote bedrijven in de VS nu nog maar 21 procent belasting te betalen – dat was 35 procent. Het idee achter de historische Tax Cuts and Jobs Act, die in december 2017 van kracht werd, was dat bedrijven die besparingen zouden uitgeven aan salarissen en secundaire arbeidsvoorwaarden.
Dat is niet gebeurd. De belastingbesparing verdween in de zakken van investeerders en aandeelhouders. Volgens Just Capital* ging een magere 6 procent van de belastingbesparing daadwerkelijk naar werknemers. 56 procent kwam op diverse manieren bij de aandeelhouders terecht – soms als dividend, soms doordat bedrijven aandelen terugkochten.
Zelfs Marco Rubio, een Republikeinse senator die voor de belastingverlaging stemde, was kritisch over het feit dat de besparingen werden gebruikt om rijke mensen nog rijker te maken, in plaats van dat ze werden geherinvesteerd in het bedrijf, of via lonen in de economie.
Rationele Trump-stemmer 2: De grootverdiener
Volgens het Tax Policy Center* zag de top twintig grootverdieners in de VS zijn inkomen onder de regering-Trump met 3 procent stijgen.* Voor het gemiddelde huishouden met een hoger inkomen kwam dat neer op ongeveer 10.000 dollar.
In de wet uit 2017 zaten ook allerlei mazen die grootverdieners en rijke mensen in staat stelden om minder belasting te betalen. Via een specifieke regel ging het toptarief op inkomen uit een onderneming met 10 procent omlaag. Die verlaging gold ook voor inkomen uit vastgoed. De bovenste 1 procent van de grootverdieners profiteerde het meest van deze maatregel: twee derde van de opbrengst ging naar hen.*
Rationele Trump-stemmer 3: De particuliere belegger
Niet alleen grote bedrijven profiteerden van de beursrecords en de stijgende markten: ook rijke beleggers profiteerden. En niet minder dan 88 procent van de huishoudens die meer dan 100.000 dollar* verdient, investeert op een of andere manier op de beurs. Van de groep die minder dan 35.000 dollar verdient is maar 20 procent actief op de beurs, en dat zijn vaak investeringen die vastzitten in pensioenpotjes.
Kortom: grootverdieners konden in één klap hun winst op de beurs én hun belastingvoordelen te gelde maken. Dit is materiële winst voor een maatschappelijke groep die zal stemmen voor behoud en groei van hun vermogen.
Hoewel Trumps winst in 2016 vaak wordt toegeschreven aan een ‘revolutie van de arbeidersklasse’,* stemden de mensen uit de laagste inkomenscategorieën juist vaker op Hillary Clinton; in de hogere inkomensgroepen kreeg Trump 2 procent meer stemmen dan Clinton. Het instinct van de rijkere groep klopte: hun stem betaalde zich heel goed uit.
Rationele Trump-stemmer 4: De ondernemer
Zelfs ondernemers en mkb’ers die zich openlijk zorgen hadden gemaakt over Trump en zijn regering, moesten met tegenzin toegeven dat zijn regering goed voor de zaken was. Al na het eerste jaar Trump bleek uit een peiling* onder ondernemers dat 65 procent vond dat het nieuwe belastingstelsel ‘het beste was dat de regering het afgelopen jaar voor hun bedrijf had gedaan’. Bijna allemaal zeiden ze de opbrengst van de belastingverlaging in de groei van hun bedrijf te stoppen.
Er kwamen dankzij Trump ook minder regels voor bedrijven. In 2017 tekende hij een decreet waarin hij instanties verplichtte om voor elke nieuwe regel twee oude te schrappen. Als er een citaat is dat goed laat zien binnen welke beperkte marges zulke economische spelers stemmen, dan is het dat van Martin George, directeur van een klein bedrijf in Indianapolis: ‘Wij mkb’ers zijn niet zo van de politiek. We blijven bij onze leest. We gaan naar kantoor. We gaan aan het werk.’*
Het beeld van Trump als pro-ondernemerschap en pro-mkb was voor sommigen een vroege indicator dat hij het goed zou gaan doen onder minderheden, die vaak kleine bedrijfjes hebben. Een reden waarom Trump in 2020 steeds populairder werd* onder latino’s, was zijn focus op het commerciële profiel en de zorgen van deze groep.
Dit werd al in september opgepikt, toen voormalig afgevaardigde Carlos Curbelo uit Florida tegen MSNBC zei dat ‘een van de redenen dat de president populair is bij latino’s is dat ze hem vertrouwen als het gaat om de economie. De hispanic-gemeenschap is, zeker hier in Florida, een echte ondernemersgemeenschap.’*
Maar niet alleen de mensen die onder Trump rijker werden en meer zakelijke kansen kregen hebben rationele redenen om op hem te stemmen: het gaat ook om de mensen met lagere inkomens die er de afgelopen vier jaar op vooruit zijn gegaan.
Rationele Trump-stemmer 5: De laagopgeleide werkloze
Trump klopte zich graag op de borst met de lage werkloosheidscijfers tijdens zijn termijn. Hoewel dat voornamelijk een voortzetting was van een lijn die al onder Obama was ingezet, associëren kiezers dit soort gunstige signalen meestal met de zittende machthebber. Als het aan Trump-stemmers ligt, heeft de president een aantal verwachtingen waargemaakt.
De werkloosheid daalde niet alleen sinds Trump aantrad: in 2019 was die zelfs in vijftig jaar niet zo laag geweest.* En binnen die daling was er zelfs nog een grotere, nog dramatischer daling: bij de groep die nooit de middelbare school had afgemaakt, was de werkloosheid zelfs lager dan hij ooit was geweest – een volle 3 procent lager dan voordat Trump president werd.
De laagstopgeleiden zagen hun baankansen sneller groeien dan mensen met een hogere beroeps- of zelfs universitaire opleiding. 2019 zag ook de grootste daling van de armoede binnen één jaar sinds 1966:* 4,2 miljoen mensen hoefden niet meer afhankelijk te zijn van voedselbonnen.*
Rationele Trump-stemmer 6: De laaggeschoolde arbeider
In 2018 en 2019 stegen de reële lonen harder dan ze sinds de recessie ooit hadden gedaan. Dat merkten vooral de Amerikanen onderaan de loonladder – de inkomens van de werknemers met alleen lagere school stegen met zo’n 10 procent, vlak voordat de pandemie uitbrak.*
Er zijn sectoren waar Trump direct verantwoordelijk kan worden gehouden voor de gestegen werkgelegenheid en lonen. De meeste nieuwe banen kwamen in de olie- en gasindustrie. Trump heeft niet alleen de bestaande banen in de fossiele energiesector beschermd, er zijn er dankzij zijn steun zelfs bij gekomen. In 2019* kwamen er in die industrie 1,7 miljoen banen bij, en de verwachting was dat er tot 2035 nog eens 3,5 miljoen bij zouden komen – als de pandemie er niet was geweest.
Trump profiteerde daarom dubbel: niet alleen vanwege de stijging van laaggeschoold werk, maar ook omdat oliebedrijven hem steunden. Waren in 2016 de oliebedrijven nog verdeeld en doneerden ze zowel aan Clinton als aan Trump, in 2020 lieten ze de Democraten links liggen en steunden ze Trump volledig.*
Rationele Trump-stemmer 7: De Amerikaan die bedreigd wordt door de laagopgeleide immigrant
Tussen januari 2017 en juli 2020 nam de regering-Trump meer dan vierhonderd maatregelen op het gebied van immigratie.* Van de moslimban vroeg in zijn ambtstermijn, tot het scheiden van ouders en kinderen aan de grens; van het sterker maken van immigratiedienst ICE en het ontzeggen van een permanente verblijfsstatus aan mensen die een uitkering aanvroegen, tot het maximeren van het aantal vluchtelingen en asielzoekers: door het immigratiebeleid van de afgelopen vier jaar is zowel de immigratie naar de VS gedaald,* als ook het aantal verblijfsvergunningen en naturalisaties van migranten die al in Amerika wonen.
Trump-stemmers hadden daar profijt van – in werkelijkheid, maar ook qua beeldvorming. Volgens The Economist* is de daling van het aantal vooral laaggeschoolde migranten merkbaar in een aantal beroepen, zoals in huishoudelijk werk, hovenierswerk en de bouw.
Berekeningen laten zien dat de gemiddelde lonen bij die beroepen sneller stegen dan bij andere laagbetaalde beroepen.* Ander onderzoek laat zien dat in regio’s waar het percentage mensen die elders geboren zijn daalde, de lonen met 5 procent per jaar stegen.*
Deze immigratiedaling schept een sterk beeld, waardoor mensen het associëren met stijgende lonen en betere baankansen. Het was allemaal heel effectief: de agressieve toon rondom immigratie, Trumps onbuigzaamheid op dit gebied, de constante barrage nieuwskoppen over nieuwe wetten die immigranten uit het zoveelste land moesten beperken, en hoe alles werd verankerd in het idee dat de regering daarmee Amerikaanse levens en banen beschermde.
De op een na grootste groep Trump-stemmers bestond uit mensen die immigratie de belangrijkste uitdaging voor het land vinden. Bovenaan stond de groep hardcore rechtse kiezers die abortus de belangrijkste kwestie vinden.*
Een mix van wit racisme en eigenbelang
Kortom: die 71 miljoen zijn niet slechts een trend. De steun aan Trump is springlevend. Als je het door een etnische bril bekijkt, is het een overwegend witte groep.* Dus het is zeker waar dat racisme, vreemdelingenhaat en statusangst belangrijke aanjagers zijn van het stemmen op Trump.
Maar er zijn ook andere prikkels, die te maken hebben met het eigenbelang van de kiezers. Of het nu gaat om de 1 procent en de grote beursgenoteerde bedrijven, of de mkb’ers en de mensen die bang zijn om hun baan te verliezen: Trump nam voor hen ofwel economisch gunstige maatregelen, of hij profiteerde handig van de economische groei.
Biden en de Democraten konden met succes worden afgeschilderd als een bedreiging voor persoonlijke economische voorspoed
Voor de mensen met een vaste baan, de ondernemers die hun bedrijf zagen groeien of die profiteerden van belastingkortingen, was het zaak dat ze dit alles kunnen behouden – een motivatie die sterker was dan in 2016, toen al deze dingen nog slechts beloftes waren. Biden en de Democraten konden zo met succes worden afgeschilderd als een bedreiging voor persoonlijke economische voorspoed.
Deze boodschap klinkt veel harder dan al die klachten over Trumps falende coronabeleid, zijn samenzwering met buitenlandse machten, of zelfs zijn racisme. In een politiek systeem dat weinig andere vernieuwing of vooruitgang te bieden heeft, geeft economische vooruitgang het meest directe perspectief. Dat veel mensen de lockdownmaatregelen zagen als levensbedreigend in plaats van levensreddend, zegt wat dat betreft alles.
Een betere metafoor voor wat de Trump-stemmers in 2020 heeft gedreven is er niet: als sommige mensen moeten lijden of sterven zodat anderen kunnen gedijen, dan is dat maar zo. Als we in de nabije toekomst de dreiging van een nieuwe Trump – of misschien zelfs Trump zelf – het hoofd willen bieden, dan is het zaak dat de Democraten het bestaan erkennen van dat eigenbelang, dat kille, harde persoonlijke winst wegstreept tegen al het andere.
Vertaling: HP van Stein Callenfels
Meer lezen?
Een avond over het mbo
Theatertour Karim AmgharKarim Amghar bespreekt met verschillende experts hoe we het mbo – het Meest Belangrijke Onderwijs – meer kunnen waarderen. Kom je ook?
