/dc-useruploads-images/c0d04d84203744a89ad3739570fa0981.png)
Nooit was de dominantie van getallen zo evident als in 2020. Het lag aan de coronacijfers of je je familie kon zien, alcohol kon kopen, op kantoor kon werken, naar school kon gaan, een feest kon organiseren, een reis kon maken, een voetbalwedstrijd kon spelen, een theater kon bezoeken, een uitvaart kon bijwonen.
En nog steeds, helaas, wordt je leven bepaald door de coronacijfers.
Al is het nu extreem, de obsessie met cijfers is niet voorbehouden aan deze pandemie. Ga maar na: van CITO-scores tot de pensioenleeftijd, van peilingen tot medicijnonderzoek – overal bepalen cijfers hoe jouw leven eruitziet.
Daarom schreef ik in 2018 Het bestverkochte boek ooit (met deze titel) – een boek over de cijfers die ons leiden, verleiden en misleiden. Wat gaat er goed? Wat gaat er fout? En wie zijn toch die mensen die cijfers op de wereld zetten?
Uiteraard kon ik toen nog niet bevroeden dat we ooit in deze situatie zouden belanden. Toch biedt het boek je handvatten in de huidige cijferstorm. Daarom besloot ik, samen met de uitgeverij van De Correspondent, het boek te actualiseren.
Ik schreef een nieuw voorwoord en voegde een aantal nieuwe voorbeelden uit de pandemie toe. Van de Britse gezondheidsminister Matt Hancock die wel erg graag zijn target wil halen, bijvoorbeeld, en van de hetze rond het malariamiddel hydroxychloroquine dat mogelijkerwijs zou helpen tegen covid-19.
Ook werkte ik de audioversie van mijn boek bij, die je als luisterboek – uiteraard kosteloos – kunt beluisteren in het kanaal Het bestbeluisterde boek ooit (met deze titel) op je podcast-app. Of scrol door, want hieronder zet ik alle afleveringen op een rij.
Lees je liever? Helemaal onderaan vind je een overzicht van verhalen uit mijn boek die eerder zijn verschenen op De Correspondent.
Hoofdstuk 1 - Cijfers kunnen levens redden
In de eerste aflevering hoor je het nieuwe voorwoord, de inleiding en hoofdstuk 1. In het voorwoord vertel ik hoe we in 2020 werden overstroomd met cijfers en hoe er – in dit geval door de Amerikaanse president – werd gegoocheld.
In de inleiding vertel ik hoe ik, toch een behoorlijke cijfernerd, begon te twijfelen aan cijfers. En dat ik ervan overtuigd ben dat wij – de samenleving – compleet in de ban zijn geraakt van getallen.
Hoe dat zo is gekomen? Dat vertel ik in hoofdstuk 1. We maken kennis met Florence Nightingale, de beroemdste verpleegkundige uit de geschiedenis. Wat veel mensen niet weten: ze was ook een cijfernerd.
Aan de hand van haar verhaal verkennen we de herkomst van onze cijferobsessie én zien we hoe cijfers ons vooruit hebben geholpen.
Hoofdstuk 2 - De domme discussie over IQ en huidskleur
Maar regelmatig gaat het fout. Heel erg fout. Cijfers (of beter gezegd, de mensen die ze gebruiken) kunnen ook levens verwoesten. De discussie over IQ en huidskleur is daar misschien wel een van de naarste voorbeelden van.
In hoofdstuk 2 vertel ik er alles over en laat ik, algemener, zien hoe lastig het is om abstracte concepten te standaardiseren. Hoe meet je intelligentie, economische groei, kwaliteit?
Hoofdstuk 3 - Wat een schimmig seksonderzoek vertelt over steekproeven
In hoofdstuk 3 kijken we naar het verzamelen van cijfers. Als je eenmaal hebt besloten hoe je iets wilt meten, kun je de wereld intrekken om je maatstaf te gebruiken. Met een peiling, bijvoorbeeld.
Dat deed Alfred Kinsey in de jaren veertig. Deze keurige professor ondervroeg met collega’s 5.300 mannen over hun seksleven. Sexual Behavior in the Human Male stond maanden op de nationale bestsellerlijsten, meer dan 250.000 exemplaren werden verkocht.
Hoe indrukwekkend ook, zijn verhaal laat zes cruciale fouten zien bij steekproefonderzoek. Fouten die nog altijd worden gemaakt.
Hoofdstuk 4 - Waarom roken longkanker veroorzaakt
In hoofdstuk 4 kijken we naar wat je met cijfers doet als je ze eenmaal hebt verzameld, het analyseren. Het onderzoek naar oorzaak en gevolg is hier van belang en raakt zo goed als elk belangrijk publiek debat: klimaat, vaccinaties, bezuinigingen.
We duiken in de smerige praktijken van de tabaksindustrie. Jarenlang zaaide die twijfel over een oorzakelijk verband dat we intussen voor waar aannemen: dat tussen roken en longkanker. Het verhaal laat zien dat te veel cijferscepsis dodelijk kan zijn.
Hoofdstuk 5 - Ook in de toekomst moeten we niet blind op cijfers varen
In de vorige drie afleveringen hebben we gezien wat er allemaal mis kan gaan met cijfers. Maar nu hebben we big data, algoritmes en kunstmatige intelligentie. Moeten we nog altijd oppassen?
Het korte antwoord: ja. Aan de hand van kredietscores kijken we hoe er gestandaardiseerd, verzameld en geanalyseerd wordt in de eenentwintigste eeuw. En zien we dat we altijd een oogje in het zeil moeten blijven houden.
Hoofdstuk 6 - Wat kun jij doen om beter met cijfers om te gaan?
In de afgelopen afleveringen ging het vooral over wat anderen verkeerd deden met cijfers. Wetenschappers, journalisten, bedrijfslieden. Maar hoe zit het met jou en mij, de cijferconsumenten?
In hoofdstuk 6 laat ik zien hoe ik, ook al schrijf ik al jaren over cijfermisbruik, nog altijd in de val trap. En dat goed gebruik van cijfers niet alleen gaat over statistiek, maar ook over psychologie.
In deze aflevering horen we ook het nawoord, waarin ik vertel over inspirerende initiatieven die ons cijfergebruik aan de kaak stellen. Ik sluit af met zes vragen die je kunt stellen als je een cijfer tegenkomt.
Geen zin om te luisteren?
Een aantal verhalen uit mijn boek is eerder (bewerkt) verschenen op De Correspondent. Hieronder staan ze op een rijtje.
Nog nooit was de rol van cijfers zo duidelijk als in 2020
Coronacijfers beïnvloeden of je je familie kan zien, alcohol kan kopen, op kantoor kan werken, een voetbalwedstrijd kan spelen, een uitvaart kan bijwonen. Waar cijfers belangrijk zijn, ligt misleiding op de loer. Ik schrijf erover in de vernieuwde versie van mijn boek.
De tabaksindustrie maakte van twijfel een dodelijk wapen (en klimaatsceptici volgen gretig dit voorbeeld)
Hoe kun je liegen met statistiek? Uitgerekend de journalist die schreef over de onbetrouwbaarheid van cijfers liet zich inhuren door de tabaksindustrie om twijfel te zaaien over de dodelijke gevolgen van roken. En werd daarmee een lichtend voorbeeld voor andere schadelijke industrieën die hun belangen proberen te beschermen.
Algoritmes zijn even bevooroordeeld als de mensen die ze maken
Steeds vaker ligt ons lot in handen van grote bergen data en snelle rekenmethodes. Ze beïnvloeden welke premie je betaalt voor je verzekering, welke advertenties je te zien krijgt en of je staande wordt gehouden door de politie. Kunnen we in tijden van big data blind vertrouwen op cijfers? Spoiler alert: nee.
Waarom slimme mensen domme dingen zeggen
Méér kennis. Het lijkt het medicijn tegen alternatieve feiten, of het nou gaat over klimaatbeleid of dividendbelasting. Maar wat als ons brein niet de oplossing, maar het probleem is?
Wie brengt het cijfer? En nog vijf vragen om misleiding met cijfers te herkennen
Een verhoogde kans op een enge ziekte. Een peiling die past bij je overtuigingen. Een politicus die zijn prestaties staaft met een statistiekje. Deugen deze getallen? Door jezelf deze zes vragen te stellen, weet je: dit cijfer is mijn aandacht wel/niet waard.
Op de hoogte blijven van mijn artikelen?
Als correspondent Ontcijferen onderzoek ik de getallenwereld. In mijn wekelijkse mail houd ik je op de hoogte van wat ik schrijf, hoor en lees.
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!
