Big Tech heeft veel macht, maar eindelijk komt tegenmacht op gang

We staan tussen torenhoge gebouwen aan de rand van een kunstgrasveld. Op het fletse groen staan drie gigantische op elkaar gestapelde glazen bollen. Het is november 2019 en ik doe met filosoof Tamar Sharon veldwerk in Seattle. We vergapen ons aan de Amazon Spheres, een glazen kantoor vol bomen en planten. Een oplaadplek voor Amazonians – werknemers van Jeff Bezos’ bedrijf Amazon. Ik heb het gevoel dat ik naar het futuristische decor van een sciencefictionfilm kijk. 

Hoewel Amazon er prat op gaat in de openbare ruimte te investeren, hadden we drie maanden eerder onze entree tot de Spheres moeten reserveren. Dus besluiten we maar een taxi naar Google te nemen.

Tamar en ik onderzoeken publiek-private partnerschappen in de gezondheidszorg. De Big Five – Google,^* Amazon,^* Microsoft,^* Facebook^* en Apple^* – investeren massaal in het gezondheidsdomein.

Big Tech werkt daarvoor samen met universiteiten en publieke gezondheidsorganisaties. Zo stelt Apple zijn gezondheidsapps en slimme horloges beschikbaar in onderzoeken^* naar parkinson en hart- en vaatziekten. Verily, de medische onderzoekstak van Alphabet, werkte samen met de American Heart Association om deelnemers te rekruteren voor gezondheidsonderzoek. Verily gebruikte hiervoor advertenties op Google om mogelijke deelnemers te targeten op basis van hun gezondheidsgerelateerde zoekgeschiedenis.^* 

Waar je eerst trots kon zijn op een baan bij Facebook, heb je nu wat uit te leggen

Niet lang na onze reis breekt de coronacrisis uit. Het wordt duidelijk hoe afhankelijk we inmiddels zijn van techgiganten. De CoronaMelder wordt technisch mede mogelijk gemaakt door ‘Gapple’, een samenwerking tussen Google en Apple. Australië slaat in april de data van zijn corona-app op bij Amazon. Online lesgeven gebeurt via Zoom en Microsoft Teams. 

Critici als Naomi Klein en Evgeny Morozov beschrijven een wereld waar democratische besluitvorming en publieke waarden zijn verdrongen door technologisch solutionisme en de commerciële logica van private partijen. Een wereld waarin een handjevol datamonopolisten bepaalt hoe onze sociale domeinen eruitzien. Een wereld waarin burgers afhankelijk zijn van een paar bedrijven die ze niet zelf hebben gekozen. Deze machtsongelijkheid staat op gespannen voet met een democratie.

Toch ben ik hoopvol dat de macht van deze bedrijven wordt ingeperkt. Op technisch vlak vestig ik mijn hoop op intermediairen als Sage Bionetworks, een non-profitorganisatie die we in Seattle bezochten en die functioneert als ethisch poortwachter wanneer Big Tech meedoet aan publiek gezondheidsonderzoek.

Op juridisch vlak bieden nieuwe wetgeving en rechtszaken tegen monopolisering hoop. In de Verenigde Staten klaagt de Federal Trade Commission Facebook aan voor illegale monopolisering. In Europa liggen voorstellen voor de Digital Services Act en Digital Markets Act klaar. De Europese Commissie streeft daarmee naar meer democratische controle en toezicht op platforms. 

Ook universiteiten staan niet stil. Op meerdere Nederlandse universiteiten, waaronder de vier technische, worden miljoenen geïnvesteerd in onderzoek naar de sociale en politieke impact van nieuwe technologieën.

Tot slot worden de duistere kanten van Big Tech onderdeel van een breder maatschappelijk bewustzijn. De roep om toezicht en controle wordt sterker. Waar je eerst trots kon zijn op een baan bij Facebook, heb je nu wat uit te leggen.

De taxichauffeur die ons naar Google rijdt, vertelt ons dat veel Amazonians in grote loodsen ver buiten de stad werken. Ze draaien overuren en hun werkgever monitort hen non-stop. 

‘At Amazon, we contribute to the communities where our employees live and work’, lees ik op een bordje. We werpen een laatste blik op de glazen bollen.

‘Bezos’ balls’, gromt de taxichauffeur en hij drukt het gaspedaal diep in. 

Het is weliswaar een futuristisch filmdecor, maar niet de toekomst.

Lees ook: