Zijn alle criminelen pechvogels? Deze filosoof stelt fundamentele vragen bij ons geloof in de vrije wil

Toen vorige week de temperatuur in Den Haag een hoogtepunt bereikte en bijna 1,5 miljoen mensen live het debat over de notitie-Omtzigt en ‘functie elders’ volgden, publiceerde het immer betrouwbare weblog De Speld een treffend artikel over De Correspondent. De kop: ‘Redacteuren De Correspondent zijn al hele dag een boek aan het lezen.’

En inderdaad: geheel in stijl waren Jesse en ik (Rutger) op dat moment verzonken in het debuut van Jurriën Hamer, een filosofisch traktaat over de vrije wil. Het klinkt misschien als een ver-van-je-bed-show, zo’n theoretische verhandeling over een abstract vraagstuk, maar niets is minder waar. Wie discussieert over de vrije wil, spreekt over de meest urgente politieke én persoonlijke kwesties van dit moment.

Het is geen geheim dat de publieksfilosofie in Nederland nog weleens in de richting van de zelfhulp wil gaan (filosofie voor een echt succesvol, weergaloos leven!), maar dit is andere koek. Natuurlijk, filosofen twijfelen al eeuwen of wij mensen wel zo vrij zijn als we denken. Tegenwoordig roepen ook neurologen dat we in werkelijkheid gewoon ‘ons brein zijn’.

Naarmate de wetenschap vordert, en we steeds beter begrijpen waarom mensen doen wat ze doen, dringt de vraag zich steeds vaker op: kunnen we nog wel betogen dat een rijke ondernemer zijn welvaart ‘verdient’? En een crimineel zijn straf?

‘Wanneer God niet bestaat, is alles geoorloofd’, schreef de Rus Fjodor Dostojevski lang geleden. Geldt hetzelfde voor de vrije wil? Of begint een rechtvaardigere samenleving juist met twijfel aan onze vrijheid, en meer mededogen voor elkaar? Als altijd zijn wij benieuwd naar jullie ideeën. Jurriën discussieert hieronder mee, en beantwoordt graag jullie vragen.