Gisteren ontvingen media van het Centraal Bureau voor de Statistiek onder embargo de verkeersdodencijfers over 2020, met daarbij een persbericht en een aantal grafieken.

Het CBS telde 610 doden en gaat in het persbericht in op de trends van dit jaar: meer doden tijdens de lockdownperiode dan daarbuiten. Sommige mensen zullen uit de getallen opmaken dat er ook wat te vieren valt: minder doden in Brabant, minder doden onder de twintig. We focussen op de (behoorlijk irrelevante) fluctuaties, in plaats van op de enorme omvang van doden, gewonden, betrokkenen en trauma’s.

En omdat het CBS ons vertelt over mensen die zijn doodgegaan in het verkeer, hebben we het over mensen die doodgaan in het verkeer. Als gevolg daarvan voeren we een ander, moeilijker en belangrijker gesprek niet.

Laten we als voorbeeld kijken naar de fietsers.

Meer dan de helft komt om door toedoen van een ander

Het CBS meldt dat er in geen 25 jaar zo veel mensen zijn omgekomen terwijl ze fietsten: 229 mensen. Om dat tastbaar te maken: dat zijn er vier tot vijf per week.

Maar de statistici maken niet zichtbaar dat een deel daarvan is doodgegaan door een val, en dat een ander deel is omgekomen in een aanrijding met een ander mens in of op een ander voertuig. 

Terwijl dit verschil zo veel uitmaakt. Ten eerste voor nabestaanden, voor wie het zo belangrijk is en zo moeilijk te aanvaarden Waar elders in de samenleving staan we dat toe? Nergens. Ook voor de ‘veroorzaker’ – bij gebrek aan een beter woord – betekent het vaak psychologisch Voor de rest van je leven heb je een ander mens doodgemaakt. Een gezin vernield.

Het enige dat we kunnen opmaken uit tabblad 9 van de maatwerktabel die het CBS meestuurt – naast vijf uitgelichte en mooi opgemaakte grafieken over zaken als leeftijd, geslacht, gebruikt voertuig en provincie – is dat in 315 van de 610 ongevallen iemand is doodgegaan in een botsing met iemand in of op een ander voertuig. In meer dan de helft van de gevallen dus.

Waarom licht het CBS deze tabel niet uit? Ik vroeg het en kreeg dit als antwoord.

‘In het bericht over de mensen die in 2020 in het verkeer zijn overleden hebben we ons beperkt tot de grote lijnen. Het totaal aantal verkeersdoden uitgesplitst naar wijze van verkeersdeelname, leeftijd, geslacht, periode en provincie. Er is, zoals vaker, meer informatie beschikbaar dan we in een persbericht kwijt kunnen. We sturen dit mee zodat iedere journalist daaruit haar of zijn informatie kan halen.’

Als je tabblad 9 opzoekt als journalist (ik keek er zelf in eerste instantie overheen) weet je eigenlijk nog steeds niets. Want wat zegt dat cijfer nou: dat bijna de helft van de mensen niet doodgaat door toedoen of betrokkenheid van een ander – dus dat het allemaal wel meevalt?

Wat we weten na een jaar zelf nieuwsberichten bijhouden

Hetongeluk.nl is een gecrowdsourcete website waarop een groep vrijwilligers de framing van ongevallenberichtgeving onderzoekt.

We doen dit omdat we vermoeden dat het voor het begrip van wat er gebeurt – en daarmee voor hoe we omgaan met verkeersgeweld – nogal uitmaakt of je schrijft ‘Fietser overleden na aanrijding’ versus ‘Vader van jonge kinderen rijdt met auto per ongeluk geliefde collega op de fiets aan, fietser sterft aan hersenschade,

Hetongeluk.nl is niet opgezet om statistieken te verzamelen, maar we kunnen op basis van de database wel iets zeggen – meer dan het CBS – over wat er feitelijk gebeurt op onze straten.

Van de 610 dodelijke ongevallen die het CBS over 2020 registreerde, vonden wij ruim de helft Van de 229 fietsers die afgelopen jaar stierven vonden wij er één op de drie.

Over hen kunnen we in elk geval iets zeggen over de omstandigheid waarin ze omkwamen. Maar liefst 71 Nederlanders kwamen al fietsend om het leven in verkeersgeweld met automobilisten, vrachtwagenchauffeurs en bestuurders van andere grote gemotoriseerde voertuigen. Zo vonden we ook die lopend werden doodgereden door iemand met een vierwieler – busje, vrachtwagen –, de helft van de keren was het iemand in een personenauto.

Bijna honderd mensen die vermorzeld of met een dodelijke klap gelanceerd werden, door een ander mens met zijn zware machine, ongewild – dat is wat we leren uit onze incomplete, halve database. Waar elders in de maatschappij staan we dit toe?

Als we niet beter onder woorden brengen dat zo veel mensen door andere mensen op gewelddadige wijze gedood worden – om van het vijf- à tienvoud aan ernstige verminkingen die we elkaar toebrengen, zonder dat te willen, nog maar te zwijgen – komen we ook nooit tot de kern: waardoor kan een zo gewelddadig mobiliteitssysteem voortbestaan?

Juist hierdoor gaat dit voort

Onder andere precies hierdoor. Omdat we het er niet over hebben dat mensen elkaar op een gruwelijke manier kunnen doodmaken, vinden we het ook niet zo urgent. En misschien is het niet de taak van het CBS om te duiden. Maar aangezien de statistici degenen zijn die aan het begin van de nieuwsberichtgeving staan en het jaarlijkse gesprek hierover kunnen ze ook eens iets anders doen dan elk jaar weer melden dat er weer een stuk of zeshonderd mensen zijn ‘overleden in het verkeer’. (Twee vliegtuigen vol.)

Als het CBS staat voor wat er feitelijk gebeurt, zoals de slogan luidt, dan zou het bureau ook het feit kunnen uitlichten dat we in zo veel gevallen elkaar per ongeluk doodmaken. Omdat het een belangrijk feit is. Met als gevolg dat journalisten ook dat feit oppikken, en we met zijn allen een beter gesprek krijgen over wat er nou echt, feitelijk, gebeurt.

Mijn werk volgen in je mail? Ik schrijf over de gevolgen van het verkeerssysteem op ons leven, maar ook over vrolijker zaken. Over onze manier van kijken naar de straat en het leven onderweg. En over hoe taal daar een grote rol bij speelt. Abonneer je hier op mijn nieuwsbrief Te hard rijden is volksergernis nummer 1. Waarom krijgen we dat niet opgelost? In veel woonwijken wordt te hard gereden. Bewoners die een drempel willen, zijn vaak jaren bezig om die te krijgen. Want de snelheidsmeting geeft aan dat het niet nodig is. Hoe een diep democratisch vraagstuk – van wie is de straat? – vernauwd wordt tot een technisch probleem. Lees of luister dit verhaal terug Waarom de fiets veel sneller is dan je denkt (en de auto veel trager) Een auto efficiënt? Eerder het tegendeel. Als je uitrekent wat autorijden wérkelijk kost aan tijd en geld, is het onbegrijpelijk dat het blik nog altijd zo populair is in de stad. Zeker omdat er een waar energiemirakel tegenover staat: de fiets. Lees of luister dit verhaal hier terug