Wat is er aan de hand in Thailand?

Afgelopen 22 mei vindt er in Thailand een militaire coup plaats. Enorme straatprotesten door tegenstanders van de regering van Yingluck Shinawatra hebben dan zes maanden geduurd en aan 28 mensen het leven gekost.

Aanhangers van haar regering, die zich roodhemden noemen, zijn woedend. Zij beschouwen de coup als een aanval op de democratie en eisen dat de democratisch gekozen Yingluck-regering weer aantreedt. Tegenstanders, die zich geelhemden noemen, juichen het ingijpen van het leger toe. Zij beschuldigen de regering van corruptie en onverantwoord economisch beleid en zijn blij dat ze nu van de regering verlost zijn.

Afgelopen vrijdag liet de junta weten dat het leger nog twee à drie maanden zal aanblijven, waarna een burgerregering zal worden aangewezen om hervormingen door te voeren. Nieuwe verkiezingen zullen minimaal veertien maanden op zich laten wachten.

Het is de vraag hoe de roodhemden hierop zullen reageren, maar ze hebben al laten weten dat er een burgeroorlog kan uitbreken als er niet aan hun eis om de democratisch gekozen regering terug te laten keren wordt voldaan.

De junta duldt echter geen enkele tegenspraak. Kritiek op de coup is verboden, er is een avondklok ingesteld, samenscholingen van meer dan vijf personen zijn verboden en verschillende ex-ministers, ambtenaren, regeringsgezinde journalisten en academici zijn opgepakt.

Hoe is Thailand zo verdeeld geraakt?

De problemen van nu vinden hun oorsprong in 2002, als miljardair Thaksin Shinawatra aantreedt als premier van Thailand. Hij behaalt zijn overwinning vooral dankzij steun van boeren uit het dichtbevolkte en arme noorden van het land, aan wie hij betere kredietverstrekking en goedkopere zorg belooft.

Het inwilligen van die beloften maakt hem enorm populair, iets wat kwaad bloed zet bij de tegenstanders van de premier, die tot dan toe altijd stevig de macht in handen hadden. Verenigd onder de naam ‘geelhemden’, naar de kleur van de koning, keren ze zich vanaf 2005 steeds nadrukkelijker tegen de regering, daarbij gesteund door het leger en de midden- en hogere klassen uit Bangkok en het zuiden van het land.

In september 2006 pleegt het leger een coup uit vrees dat Thaksin te populair wordt en daarmee de monarchie en de economie in gevaar brengt. Thaksin wordt veroordeeld voor corruptie en vertrekt naar Dubai.

Thaksins aanhangers voelen zich bestolen. Ze besluiten zich te verenigen als ‘roodhemden’ en eisen dat de democratisch gekozen regering weer aan de macht komt. Vanaf dat moment staan de roodhemden en de geelhemden lijnrecht tegenover elkaar.

Waarom is het al zo lang onrustig?

In december 2007 vinden er nieuwe verkiezingen plaats, waarbij de Phak Palang Prachachon (PPP) een krappe overwinning boekt. De geelhemden beschouwen de partij als een schaduwpartij van Thaksin en komen in verzet tegen de nieuwe regering.

Al snel komen verschillende ministers onder vuur te liggen vanwege corruptie en veronderstelde banden met Thaksin. Tegelijkertijd bestrijden geelhemden en roodhemden elkaar op straat, waarbij op 2 september 2008 één dode en 43 gewonden vallen.

Op 9 september wordt PPP-premier Samak Sundaravej na een controversiële uitspraak door het Constitutioneel Hof schuldig bevonden aan fraude en moet hij aftreden. Begin december 2008 wordt de PPP samen met twee coalitiepartijen opgeheven, en valt de regering.

De geelhemden beschouwen het besluit als een overwinning. De roodhemden noemen de veroordelingen een ‘juridische coup’ en verwijten het Constitutioneel Hof partijdigheid, maar kunnen niet voorkomen dat de overgebleven leden van het parlement een nieuwe ‘gele’ regering samenstellen.

Nu komen de roodhemden weer in verzet. In de loop van 2009 voert de oppositie de druk op en vinden er verschillende gewelddadige confrontaties plaats, die vanaf maart 2010 uitmonden in enorme straatprotesten. Wanneer het leger ingrijpt vinden tachtig demonstranten en zes soldaten de dood en raken meer dan tweeduizend anderen gewond.

Na veel oponthoud, waaronder opnieuw felle confrontaties tussen roodhemden en geelhemden, volgen nieuwe verkiezingen in augustus 2011. De roodhemden winnen, ditmaal in de vorm van de Pheu Thai Partij van Thaksins zus Yingluck Shinawatra.

De geelhemden beschouwen haar als spreekbuis van haar broer en beschuldigen haar, net als haar broer eerder, van onverantwoord economisch beleid, enkel bedoeld om stemmen te winnen van arme boeren in het noorden van het land. Vanaf dat moment zetten ze (opnieuw) alles op alles om de rode regering omver te werpen.

Hoe ontstond de huidige coup?

Wanneer Yinglucks regering in 2013 begint met het opzetten van een Amnestiewet die het in potentie mogelijk maakt haar broer ongestraft terug te laten keren, gaan tienduizenden geelhemden de straat op. Ditmaal dragen ze de kleuren rood, wit en blauw, de kleuren van Thailands nationale vlag. Ze eisen het vertrek van wat zij de ‘Thaksin-kliek’ noemen en pleiten voor het aanstellen van een burgerregering.

In december 2013, een maand na het uitbreken van de eerste protesten, wordt de druk Yingluck te veel. Ze treedt af en stelt nieuwe verkiezingen voor, maar die worden afgewezen door de gele oppositie.

Er volgen vijf chaotische maanden. Op 2 februari 2014 vinden de verkiezingen alsnog plaats, maar de stembusgang wordt verstoord en leidt tot niets. De uiteindelijke uitslag werd zelfs nooit bekendgemaakt.

Yingluck wordt op 7 mei ontslagen uit haar ambt als premier, na een opnieuw twijfelachtig besluit van het Constitutioneel Hof. De protesterende geelhemden vieren de beslissing als een overwinning, maar de waarnemende rode regering mag blijven en eist nieuwe verkiezingen.

De protesten van de geelhemden tegen de rode regering duren nu zeven maanden. Er zijn 28 doden en 701 gewonden gevallen. Op 20 mei besluit het leger dat de chaos in het land lang genoeg heeft geduurd; het voert de noodtoestand in. Twee dagen later volgt een coup en wordt de rode regering afgezet.

Wat betekent de coup voor het land zelf?

Het lijkt erop dat de junta voor eens en voor altijd met de mensen rond Thaksin wil afrekenen. Verschillende belangrijke aanhangers van de roodhemden zijn opgepakt, media worden aan banden gelegd en kritiek op de coup is verboden.

Het is echter de vraag of dit voldoende is om de rust te laten wederkeren. De afgezette regering geniet nog steeds de steun van bijna de helft van de bevolking  en het blijft onduidelijk wat zij gaat doen.

De angst bestaat, dat gefrustreerde roodhemden opnieuw de straat op zullen gaan en hard zullen botsen met het leger. Enkele leiders van de roodhemden hebben al gewaarschuwd dat er een burgeroorlog kan uitbreken als de democratisch gekozen regering niet terugkeert. De afgezette regering zegt, indien nodig, in ballingschap te gaan om haar strijd voort te zetten.

Maar de junta heeft meer zorgen. Een slepende islamitische opstand in het zuiden van het land lijkt weer op te laaien. Daar ontploften op 24 mei minimaal tien bommen, waarbij volgens de berichten drie doden en 63 gewonden vielen. Het heeft er schijn van dat ze de chaos in het land aangrijpen om hun eigen agenda door te drukken.

Een andere zorg is de economie. De onrust is funest voor het investeringsklimaat en het toerisme. Een mogelijke voorbode voor de economische malaise die het land wacht is de Thaise munt, die kort na het aankondigen van de coup direct fors kelderde.