Op 8 december 2020 werd ingeënt met een goedgekeurd vaccin tegen covid-19. Momenteel, minder dan een half jaar later, zijn er wereldwijd toegediend. Dat betekent dat, althans in het rijke Westen, het ergste leed hopelijk achter de rug is, maar ook dat we nu veel meer data hebben over deze vaccins. Hoe goed beschermen ze tegen ziekte en sterfte? Kunnen ze ook nieuwe besmettingen voorkomen? Werken ze ook tegen de verschillende varianten? 

Hoe goed beschermen de vaccins tegen ernstige ziekte?

De studies op basis waarvan de verschillende coronavaccins werden goedgekeurd, keken voornamelijk naar de mate waarin deze vaccins de kans op ziekte verkleinden, maar hielden daarbij geen rekening Weten dat een vaccin je kans op enkele dagen flink hoesten verkleint is leuk, maar je wil natuurlijk vooral weten hoeveel minder kans je maakt om zo ernstig ziek te worden dat je in het ziekenhuis opgenomen moet worden. Doordat we nu veel meer data hebben, kunnen we deze vraag nu beantwoorden.

Uit de serie Corona Rhapsody door Rafael Heygster en Helena Lea Manhartsberger.

Een van de grootste werd uitgevoerd in Daar vergeleek men meer dan een half miljoen personen die ingeënt werden met het vaccin van Pfizer met een die nog geen vaccin had gekregen. De resultaten waren indrukwekkend: zeven dagen na de tweede dosis zorgt het Pfizer-vaccin ervoor dat je, vergeleken met iemand die niet ingeënt werd, hebt op covid. 

In het Verenigd Koninkrijk werd een ander vaccin, dat van AstraZeneca, al massaal uitgerold. Een bij meer dan 150 duizend personen van 70 jaar of ouder gaf aan dat ook dit vaccin goed beschermt tegen ernstige covid: een maand na de eerste injectie daalt je kans om in het ziekenhuis te belanden door een corona-infectie  

Voor de andere twee vaccins die in Nederland toegediend worden, Moderna en Johnson & Johnson, zijn er nog geen grootschalige bevolkingsstudies uitgevoerd. Maar de personen die deelnamen aan de klinische studies die gebruikt werden om deze vaccins goed te keuren, werden wel verder opgevolgd. Uit de analyse van die gegevens blijkt dat ook deze vaccins beschermen tegen ernstige ziekte. 

Uit de serie Corona Rhapsody door Rafael Heygster en Helena Lea Manhartsberger.

Hoe goed houden de vaccins de verspreiding van het virus tegen?

In principe is het mogelijk dat een vaccin je wel beschermt tegen ziekte, maar niet voorkomt dat je asymptomatisch besmet wordt (dus wel besmet, maar niet ziek) en het virus dus nog kan doorgeven aan anderen. Maar hoe kun je dat onderzoeken? Daarvoor zijn grofweg twee opties.

Je kan een grote groep mensen, een deel gevaccineerd en een deel niet gevaccineerd, regelmatig testen, zodat je niet enkel symptomatische maar ook asymptomatische besmettingen opspoort. Dat gebeurde in een in het Verenigd Koninkrijk waarbij meer dan 20.000 zorgverleners die ingeënt werden met het vaccin van Pfizer of AstraZeneca maandenlang gevolgd werden. Hieruit bleek dat de kans om besmet te worden met corona, symptomatisch dan wel asymptomatisch, door deze vaccins met 86 procent daalde.

Je kan ook nagaan of mensen die samenwonen met gevaccineerde personen minder vaak besmet raken dan mensen die samenwonen met personen die nog niet gevaccineerd zijn. Dat deden ze in een bij meer dan 300.000 personen. Hieruit bleek dat de vaccins, in dit geval AstraZeneca of Pfizer, de kans dat je iemand anders besmet doen dalen.

Uit de serie Corona Rhapsody door Rafael Heygster en Helena Lea Manhartsberger.

Beschermen de vaccins ook tegen de verschillende virusvarianten?

Het doemscenario: de vaccins werken wel tegen het oorspronkelijke virus, maar nieuwe varianten slagen erin om aan de vaccins te ontsnappen. Hoe realistisch is dit? Dat is onzeker. Veel corona-varianten zijn nog erg recent, of circuleren vooral op plekken waar er nog nauwelijks mensen gevaccineerd werden. Maar: de resultaten van de eerste studies zijn best hoopvol.

De Britse variant (B.1.1.7) slaagt er in ieder geval niet in om te ontsnappen aan de vaccins. De studies uit Israël en het Verenigd Koninkrijk werden uitgevoerd op een moment dat deze variant hier al massaal circuleerde. 

De Zuid-Afrikaanse variant (B.1.351) geeft een dubbel beeld. Uit een studie in waar deze variant toen al massaal aanwezig was, blijkt dat het Pfizer-vaccin maar iets minder effectief is tegen deze variant. Ook de werking van het vaccin van lijkt door deze variant nauwelijks te verminderen. Dat geldt niet voor het vaccin van AstraZeneca: dat vaccin verlaagt je kans om ziek te worden door deze versie van het coronavirus met

Over de werking van de vaccins tegen de Braziliaanse (P1) en de Indiase (B.1.617.1) variant hebben we tot nu toe enkel in vitro-data: je infecteert cellen met de variant die je wil bestuderen en voegt daar dan bloedplasma van een gevaccineerde persoon aan toe. Daarna kan je nagaan of in dat bloedplasma al dan niet werken tegen deze virusvariant. Op basis van deze lijkt het waarschijnlijk dat de vaccins ook tegen deze varianten een zekere beschermende werking zullen hebben, maar voor zekerheid is het momenteel nog te vroeg.

Over de beelden Politiecontroles in parken, wachtrijen voor de supermarkt, autoconcerten, mondkapjes en latex handschoenen. Sinds de wereldwijde corona-uitbraak leggen Rafael Heygster en Helena Lea Manhartsberger de surrealistische scenario’s van de pandemie in Duitsland vast. De beelden in het project ‘Corona Rhapsody’ zijn niet geënsceneerd, maar spelen door de theatrale verlichting met de vraag wat er werkelijk om ons heen gebeurt en hoe de toekomst eruit zal zien. Bekijk hier meer werk van Rafael Heygster en Helena Lea Manhartsberger

Meer lezen?

Waarom de prikstop schadelijker is dan het AstraZeneca-vaccin Nadat er een mogelijk verband bleek tussen trombose en het AstraZeneca-vaccin, werd een prikstop ingelast. Maar stoppen met vaccineren richt veel meer schade aan dan deze heel zeldzame bijwerking. Lees het artikel