Zo raakte Amerika verslaafd aan opiaten en werd deze familie steenrijk

‘We moeten op alle mogelijke manieren de nadruk leggen op de misbruikers. Zij zijn de boosdoeners en het probleem. Het zijn roekeloze criminelen.’

Dat schreef Richard Sackler, eigenaar en vicepresident van Purdue Pharma in 2001. Dat bedrijf is de hoofdverantwoordelijke voor de opiatencrisis die de VS de afgelopen decennia overspoelde. Deze epidemie kostte tussen 1999 en 2016 aan bijna een half miljoen Amerikanen^* het leven, nog eens miljoenen mensen leden en lijden aan de verslaving aan deze zware pijnstillers.

Purdue Pharma was, zoals blijkt uit het bovenstaande citaat, niet van plan ook maar enige verantwoordelijkheid voor deze enorme ellende te nemen: het bedrijf had niets mis gedaan, het was allemaal de schuld van diegenen die hun pillen ‘misbruikten’.

Het citaat komt uit het fantastische boek Empire of Pain. Het is een indrukwekkend staaltje onderzoeksjournalistiek. Op basis van interviews met meer dan tweehonderd betrokkenen, interne documenten van het bedrijf en tienduizenden pagina’s uit de talloze rechtszaken die tegen Purdue Pharma aangespannen werden, neemt Patrick Radden Keefe je mee op een tocht naar de meest duistere en cynische uithoek van farmaland. Een uithoek waar alle zonden van de farmaceutische industrie, en nog een paar extra, samenkomen tot je geen verschil meer ziet tussen de legale verkoop van pillen en de illegale drugshandel. 

Zo raakte Amerika aan de valium (en werden de Sacklers miljardairs)

Het begon allemaal met Arthur Sackler, naast arts ook reclameman. Hij was in de jaren vijftig de bedenker van veel van de bedenkelijke verkooptechnieken die nog steeds gangbaar zijn in de farmaceutische industrie. Denk aan het verleiden van artsen met cadeaus en uitjes en het de wereld in helpen van misleidend, door het bedrijf betaald onderzoek.

Ook bedacht Arthur Sackler de reclamecampagnes voor valium. Het succes van het kalmeringsmiddel, in de jaren zestig en zeventig het best verkochte geneesmiddel in de VS, legde de basis van het fortuin van de Sacklers. Door valium ontdekte Arthur niet enkel hoe je pillen aan de man kan brengen, maar ook dat verslaving een zeer lucratief businessmodel is.

Hij kocht met het valiumfortuin samen met zijn twee broers het bedrijf Purdue Frederick dat al snel een pijnstiller, MS Contin, op de markt bracht. MS Contin is in feite morfine, maar dan verpakt in een pil die ervoor zorgt dat deze stof traag in het lichaam vrijkomt.

De Sacklers staken niet alleen morfine in een nieuw jasje, ze poetsten ook hun eigen imago op

Morfine had toen al een slechte naam. Artsen wisten dat dat spul erg verslavend was en schreven het maar mondjesmaat voor. Met een agressieve reclamecampagne slaagde Purdue Pharma erin om dat imago op te poetsen. Al was er geen greintje bewijs voor, toch bleven ze de boodschap dat MS Contin alleen verslavend was ‘bij misbruik’ herhalen. Ze organiseerden grote congressen waar zorgvuldig geselecteerde sprekers die mantra herhaalden. Tot de meeste artsen het geloofden.

MS Contin werd net als valium, juist omdat het zo verslavend was, een enorm succes. Het geld stroomde binnen. De Sacklers staken niet alleen morfine in een nieuw jasje, ze poetsten ook hun eigen imago op. De broers strooiden met geld. Het Metropolitan Museum, het Louvre en Tate Modern kregen allemaal een Sackler-galerij, universiteiten kregen Sackler-beurzen.

Elke Amerikaan met pijn moest aan de OxyContin

Maar er was een probleem. Het patent op MS Contin liep bijna af en dus moesten de Sacklers op zoek naar een vervanger. Ze besloten de morfinetruc nog eens te herhalen, deze keer met oxycodon. Dat was een al lang bekend neefje van morfine: bijna dubbel zo sterk en minstens even verslavend. Net als bij MS Contin verpakte Purdue deze pijnstiller in een pil die de stof traag vrij liet komen. Dat werd OxyContin.

Die pil werd in een recordtempo door de goedkeuringsprocedure van de FDA gejaagd. Het verkopen kon beginnen. Dat de medewerker die het goedkeuringsproject leidde later een zeer lucratieve baan binnen Purdue Pharma aangeboden kreeg, was waarschijnlijk geen toeval.

Het doel was eenvoudig: elke Amerikaan met pijn moest aan de OxyContin. Richard Sackler streefde naar ‘een sneeuwstorm van recepten’. Er werd een enorm verkoopteam ingezet dat buitensporige bonussen kreeg als ze voldoende dokters overtuigden. Het bedrijf deelde gratis stalen uit en op basis van halfbakken wetenschap werd de boodschap verspreid dat OxyContin niet verslavend was. Richard Sackler verzon zelfs een nieuwe ziekte: pseudoverslaving. Dat was geen echte verslaving, het leek er alleen maar op. Deze ziekte kon het best behandeld worden met... nog meer OxyContin. 

De Sacklers hielden er naar schatting 13 miljard dollar aan over. De samenleving betaalde de prijs. Miljoenen mensen raakten verslaafd en velen daarvan schakelden over naar een nauw verwante chemische stof: heroïne, net als morfine een opiaat. Volgens cijfers^* van de American Society of Addiction Medicine begint in de VS vier op de vijf heroïneverslaafden met een voorschrift voor een zware pijnstiller. 

De Sacklers, zo bleek uit documenten van de verschillende rechtszaken die Patrick Radden Keefe inzag, waren perfect op de hoogte van de ravage die hun pillen aanrichtten. Niet hun probleem, vonden ze. Ze grepen niet in maar onderzochten of ze geen pil tegen verslaving op de markt konden brengen.

Ethiek als eerste slachtoffer

Toch is dit boek meer dan enkel het verhaal van een gewetenloze familie geldwolven. De Sacklers waren misschien de bedenkers van dit verdienmodel, anderen pikten gretig een graantje mee.

Ook farmagigant Johnson & Johnson verkocht enorme hoeveelheden verslavende pijnstillers, net als verschillende fabrikanten van generieke medicijnen. De bedrijven die de geneesmiddelen distribueerden wisten dat er iets mis was, maar keken de andere kant op – ook zij hadden een financieel belang. Als er geld te verdienen valt, is ethiek vaak het eerste slachtoffer.

De Sacklers zijn bereid 4,2 miljard dollar te betalen. Dat is minder dan de helft van wat ze verdienden

Met dat geld kan je invloed kopen. De eerste grote rechtszaak tegen Purdue liep met een sisser af. Openbaar aanklager Jay McCloskey eindigde later op de loonlijst van Purdue Pharma. Bij een volgende rechtszaak spendeerde Purdue Pharma meer dan 50 miljoen dollar aan advocaten en aan het beïnvloeden van politici. De Sacklers werden nooit aangeklaagd, drie managers van Purdue Pharma werden enkel veroordeeld voor misleidende reclame.

Tot op de dag van vandaag hebben de Sacklers nooit hoeven boeten voor het menselijk leed dat ze veroorzaakt hebben. Nadat het meeste geld weggesluisd werd naar privérekeningen vroeg Purdue Pharma faillissement aan. De Sacklers onderhandelen momenteel over een schikking. Zij zijn bereid 4,2 miljard dollar te betalen indien ze vrijgesteld worden van verdere vervolging. Dat is een astronomisch bedrag, maar nog steeds minder dan de helft van wat ze verdienden aan hun verslavende producten. Ze blijven beweren dat hen niets te verwijten valt. 

Of ze er ook deze keer mee wegkomen valt moeilijk te voorspellen, maar na het lezen van dit boek is het onmogelijk om nog te twijfelen aan hun schuld. 

Lees verder