Kijken: Idealistisch leven blijkt oncomfortabel en beklemmend (maar levert een schitterende docu op)

‘Waar je aan meedoet, is een droom. Er is nog niet veel bereikt.’ Deze profetische woorden spreekt een van de oprichters van Permatopia, een ecologische leefgemeenschap op het Deense platteland, aan het begin van de documentaire Journey to Utopia van regisseur Erlend Eirik Mo, die dit jaar overleed op 53-jarige leeftijd. 

In samenwerking met Movies that Matter konden we de film tot 28 augustus vertonen op De Correspondent.

Erlend filmt hoe hijzelf, zijn vrouw Ingeborg en hun vier kinderen hun boerderij op het Noorse platteland inruilen voor Permatopia, een ecologische leefgemeenschap in Denemarken. Ze kunnen de mate waarin ze bijdragen aan de klimaatverandering niet langer voor zichzelf verantwoorden. Klein voorbeeld: zowel filmdocent Erlend als operazangeres Ingeborg forenzen door de grote afstand tussen werk en thuis met het vliegtuig.

Journey to Utopia is de mooiste – en een van de meest eerlijke – weergaven die ik ooit heb gezien van wat het kost om voor een radicaal andere levensstijl te kiezen. Naast de visies en idealen zijn er de twijfels en de heimwee van Erlend en de steeds terugkerende vraag: is dit het allemaal waard? 

Op papier klinkt het prachtig. De huizen in Permatopia zijn klein, 80 vierkante meter voor een gezin van zes, maar er zijn veel gemeenschappelijke ruimtes. De gebouwen zijn zo goed geïsoleerd dat er nauwelijks elektriciteit nodig is om ze te verwarmen. De bewoners verbouwen hun eigen voedsel. Het leven is goedkoop, zodat ze niet de hele tijd bezig hoeven te zijn met geld verdienen. In plaats daarvan is er tijd voor de kinderen en voor activiteiten binnen de gemeenschap.

Maar als ze na een hartverscheurend afscheid van Erlends moeder, die achterblijft op de boerderij, aankomen in Denemarken, blijkt de financiering nog niet rond te zijn. Het project is voor onbepaalde tijd uitgesteld. Anderhalf jaar lang verblijft het gezin eerst in een tijdelijke woning en dan in een vakantiehuisje. Als ze eindelijk naar Permatopia kunnen verhuizen, zijn de voegen nog nat en is er geen elektriciteit en warm water.

Was dit het waard?

Als mede-oprichter van een wooncoöperatie kon ik het niet nalaten de hele onderneming naïef te vinden. Waarom verhuisden ze naar Denemarken zonder te weten of het project financieel haalbaar was? Hadden ze dan echt niet gerekend op vertragingen? Maar deze film gaat over veel meer dan een rampzalig verlopende verhuizing van een idealistisch stel. Ze zijn de personificatie van het dilemma waar we allemaal middenin zitten: we zijn gehecht aan onze levensstijl, al weten we dat die niet houdbaar is.

Erlend kan niet wennen aan de nieuwe omgeving en de Deense taal. Hij zit vol schuldgevoel over de tijd die hij voor zichzelf nodig heeft, en waarin hij dus niet bijdraagt aan de gemeenschap. Met gevoel voor humor filmt hij zichzelf terwijl hij achter de bank zit verstopt, naast de wc de enige plek in het huis waar hij van buiten niet te zien is. 

Net toen ik de vraag of het het allemaal waard is met ‘nee’ wilde beantwoorden, kwamen er een aantal mooie, hoopvolle momenten langs

Ingeborg wil juist door, zij benadrukt dat het weliswaar zwaar is, maar niets vergeleken bij geen dak boven je hoofd hebben of moeten vluchten voor de gevolgen van klimaatverandering. De kijker is getuige van hun ruzies.

Net toen ik de vraag of het het allemaal waard is met ‘nee’ wilde beantwoorden, kwamen er een aantal mooie, hoopvolle momenten langs. Ingeborg zingt terwijl dochter Aslaug haar begeleidt op de piano. De kinderen leren tuinieren, er is gezelligheid bij de gemeenschappelijke maaltijden. Uiteindelijk besluit ook Erlend door te gaan, te vechten voor een levensstijl die zijn kinderen een toekomst geeft.

Nadat ik de film had gezien, wilde ik weten hoe het verder was gegaan met Permatopia. De gemeenschap bestaat nog, op de Facebookpagina zijn foto’s te vinden van de groente die er wordt geoogst en de bloemen die er bloeien. Wie zelf ook een ecologische levensstijl nastreeft, wordt van harte uitgenodigd voor een rondleiding.